ا ق ش پەن رەسەيدىڭ اسكەري بازالارى
ونىڭ 6 مىڭى ا ق ش- تىڭ وزىندە بولسا، 1 مىڭعا جۋىعى وزگە مەملەكەتتەردىڭ تەرريتورياسىندا. ال ۆاشينگتونعا وسىنشاما مول اسكەري بازا نە ءۇشىن قاجەت؟ سونداي- اق پەنتاگون الەمدەگى ەڭ ءىرى قوزعالمايتىن مۇلىككە يە. ا ق ش اسكەري ۆەدومستۆاسىندا (مەكەمە، سالاسىندا) 600 مىڭ عيمارات بار.
ا ق ش پەن رەسەيدىڭ اسكەري كۇش- قۋاتىن سالىستىرىپ كورۋىمىزدە دە ۇلكەن ءمان بار. ويتكەنى اسكەري قۋاتى جاعىنان ەكى ەل ءبىر- بىرىنە پارا- پار جاتىر. ەكەۋىدە وراسان زور يادرولىق قارۋعا يە. بۇل جاعىنان ا ق ش پەن رەسەيگە الەمدەگى ەشبىر مەملەكەت تەڭ كەلە الماسى ھاق. ءتىپتى سوڭعى كەزدە اسكەري قۋاتىن جىل ساناپ ارتتىرىپ جاتقان قىتاي مەن ءۇندىستاندا (ەكەۋى دە يادرولىق دەرجاۆاعا جاتادى) اسكەري ساراپشىلاردىڭ ەسەپتەۋىنشە ا ق ش- تان قورعانىس قۋاتى جاعىنان 50 جىل ارتتا كورىنەدى. ال ەۋروپادا جاتقان ۇلى بريتانيا، فرانسيا جانە گەرمانيا ا ق ش- تىڭ وداقتاسى.
دەمەك، بۇل جەردە كەشەگى ك س ر و- نىڭ مۇراگەرى رەسەي عانا ا ق ش- پەن باسەكەلەسە الادى. الايدا بۇل قانشالىقتى شىندىققا جاتادى. ءبىز ەندى ەكى ەلدىڭ اسكەري كۇش- قۋاتىن ەمەس، ءار ەلدە ورنالاسقان اسكەري بازالارىن سالىستىرىپ كورەلىك.
ا ق ش اسكەري بازالارىنىڭ تاريحى
ەگەر ا ق ش- تىڭ اسكەري بازالارىنىڭ وتكەن تاريحىنا ۇڭىلەتىن بولساق، ول سوناۋ ⅩⅨ عاسىردان باستاۋ الادى. 1898 - جىلى ا ق ش يسپانيامەن سوعىسا وتىرىپ فيليپپين، ماريان ارالىن، كۋبا جانە پۋەرتو- ريكونى تارتىپ الدى ءھام سول ەلدەردە العاشقى اسكەري بازالارىن قۇردى.
اسكەري بازالاردىڭ ماڭىزدىلىعى
ءبىر ەل الىستا جاتقان ەكىنشى ەلگە سوعىس اشۋ ءۇشىن نە بولماسا بەلگىلى ءبىر ايماققا ىقپال، بيلىك جۇرگىزۋ ءۇشىن دە اسكەري بازا كەرەك. ويتكەنى ۇنەمى قارۋ- جاراق، وق- ءدارى، جانار- جاعارمايدى الىستان تاسۋ مۇمكىن ەمەس. ونىڭ ۇستىنە الىستان شارشاپ- شالدىعىپ جەتكەن اسكەردە ەشقانداي قاۋقار بولمايتىنى تاعى انىق. ال بازا اشىلعان سوڭ كەرەك- جاراقتىڭ ءبارى بازانىڭ قويماسىندا ساقاداي ساي تۇراتىنى بەلگىلى. كەز كەلگەن مەملەكەت ءۇشىن اسكەري بازانىڭ قاجەتتىگى وسى دا بولسا كەرەك- ءتى.
ماسەلەن، ا ق ش يسپانيانى جەڭە وتىرىپ فيليپپيننىڭ ەڭ جاقسى سۋبيك- بەي پورتىنا يە بولدى. سول جەرگە اسكەري - تەڭىز بازاسىن ورنالاستىردى دا، بۇكىل قىتاي جاعالاۋىنا امەريكالىق كەمەلەر باقىلاۋ جاساۋعا مۇمكىندىك الدى. سول سەكىلدى كۋباداعى گۋانتانامو جانە پۋەرتو- ريكوداعى بازالار ۆاشينگتونعا كاريب تەڭىزىنە، گۋام ارالىنداعى بازا تىنىق مۇحيتىنىڭ جاپونياعا قارايتىن تۇسىنا باقىلاۋ جاساۋعا مۇمكىندىك بەردى.
ال ەكىنشى دۇنيە جۇزىلىك سوعىستان كەيىن ا ق ش، يسلانديا، سولتۇستىك افريكا، ءۇندى مۇحيتى، گەرمانيا، يتاليا، فرانسيا، جاپونيادا جانە كورەيانىڭ وڭتۇستىك ايماعىندا اسكەري بازا اشتى. ال 1946 - جىلى ك س ر و مەن ەكى ارادا «قىرعي- قاباق» سوعىس باستالىسىمەن ۆاشينگتون ءوز وداقتاستارىمەن ول مەملەكەتتەردىڭ تەرريتورياسىندا بازالار اشۋ ءۇشىن كەلىسسوزدەر جۇرگىزە باستادى. 1960 - جىلى ا ق ش 42 مەملەكەتپەن 8 اۋقىمدى اسكەري قارىم- قاتىناس ورناتۋ ءۇشىن كەلىسىمشارتقا وتىردى.
قازىر ا ق ش الەمنىڭ ەڭ «ىستىق نۇكتەلەرىنىڭ» ماڭايىنا بازالار اشۋعا كۇش سالۋدا. مىسالى، 1950 - جىلى تاياۋ شىعىستا ياعني ماروككودا ءبىر عانا بازاسى بولسا، 1980 - جىلى كۋۆەيتتە ەكىنشى بازاسىنىڭ دىڭگەگىن قادادى. ال 1991 - جىلى حالىقارالىق بىرىككەن كواليتسيا كۇشتەرى يراك اسكەرىن تالقانداعان سوڭ ا ق ش- تىڭ كۋۆەيت، باحرەين، ساۋد ارابيا، كاتار، ومان جانە بىرىككەن اراب ەميراتىندا جاڭا بازالار پايدا بولدى.
1990 - جىلداردىڭ ورتاسىنا قاراي يۋگوسلاۆيا تەرريتورياسىندا گۋمانيتارلىق جانە بىتىمگەرشىلىك اسكەرلەرىن ورنالاستىرۋ نيەتىندە ا ق ش پەن ناتو- نىڭ جاڭا اسكەري نىساندارى دۇنيەگە كەلدى. بۇل ورىندار كەيىننەن ا ق ش- تىڭ سەربيانى بومبىلاۋىنا قىزمەت ەتتى. دەمەك، ۆەنگريا، البانيا، بوسنيا، ماكەدونيا جانە كوسوۆانىڭ وڭتۇستىك ايماعىندا ا ق ش اسكەري بازالارىنىڭ پايدا بولۋى يۋگوسلاۆياداعى جاعدايدى رەتتەۋ كەزىندە دۇنيەگە كەلدى دەۋگە بولادى.
ال 2001 - جىلدىڭ 11 - قىركۇيەك ايىنداعى اتىشۋلى وقيعادان كەيىن لاڭكەستىكپەن سوعىسۋ ءۇشىن ا ق ش الەمنىڭ ءار ەلىندە 19 جاڭا اسكەري بازا اشۋعا مۇمكىندىك الدى. سونىڭ ىشىندە تۇڭعىش رەت ت م د ەلدەرىندە وزبەكستان (بۇل بازانى قازىر ا ق ش اسكەريلەرى تاستاپ شىقتى) مەن قىرعىز رەسپۋبليكاسىندا (بۇل بازالاردى قازىر ا ق ش اسكەريلەرى تاستاپ شىقتى). يراكقا باسىپ كىرگەن سوڭ، ول ەلدىڭ تەرريتورياسىندا 6 بازا اشىلدى.
ال ا ق ش جاقىن جىلداردا قاي ەلدەردە ءوزىنىڭ اسكەري بازاسىن اشتى دەگەنگە كەلەتىن بولساق، رۋمىنياداعى كونستانتسا بازاسىن ايتۋعا بولادى. الداعى ۋاقىتتا بۇل ءتىزىم بولگاريا، پولشا، ۆەنگريا بولىپ جالعاسىپ كەتە بەرەتىنى انىق. ويتكەنى اتى اتالعان ەلدەردىڭ بارلىعى ناتو- نىڭ مۇشەسى. بۇعان بالتىق مەملەكەتتەرىن دە قوسۋعا بولادى. ويتكەنى بۇل ەلدەردە ناتو- نىڭ قۇرامىندا، كەڭىستىگىن سولتۇستىك اتلانتتىق اليانستىڭ ۇشاقتارى كۇزەتەدى. مۇنىڭ سىرتىندا قازىر گرۋزيا مەن ءازىربايجاندا ا ق ش اسكەري بازالارىن اشۋ جونىندە اڭگىمەلەر ءجۇرىپ جاتىر.
رەسەي اسكەري بازالارى
ەۋرازيا كەڭىستىگىندە ا ق ش- تىڭ بىردەن ءبىر قارسىلاسى، كەشەگى ك س ر و- نىڭ مۇراگەرى رەسەي بولىپ تابىلادى. الايدا رەسەيدە كەشەگى كەڭەستىك ەلدەي قاۋقار جوق. (بۇل جەردە اڭگىمە رەسەي اتىس قارۋلارىندا ەمەس، ەكونوميكاسىنىڭ السىزدىگى، قارجىنىڭ كەمدىگىندە جاتىر. ايتپەسە رەسەي شىعاراتىن قارۋ- جاراق ا ق ش- تان ءبىر مىسقال كەم ەمەس) . ك س ر و بولسا ءوز داۋىرىندە ۆارشاۆا شارتى ەلدەرىنە ارقا سۇيەي وتىرىپ الەمنىڭ جارتىسىنا جۋىعىنا ءوز ءامىرىن جۇرگىزە العان قاھارلى مەملەكەت ەدى. قازىر ۆارشاۆا شارتىنا كىرگەن ەلدەردىڭ ءبارى ناتو- نىڭ قۇرامىندا. ال رەسەي جالعىز.
ت م د- داعى ماسكەۋدى جاقتايتىن مەملەكەتتەردىڭ ءبارى اسكەري قۋاتى ءالسىز. قارسى تۇرۋ باسەكەسىنە شىدامايدى. وسىدان بولار يادرولىق قارۋىنا ارقا سۇيەمەسە، رەسەيدىڭ قورعانىس قۋاتى دا شامالى. جالپى، رەسەي ءوز تەرريتورياسىنان سىرت جەردە نە ءبارى 7 بازاعا يە. ال ونى الەمنىڭ 130 ەلىندە 1 مىڭعا جۋىق، ءوز جەرىندە 6 مىڭ اسكەري بازاسى بار ا ق ش- پەن سالىستىرۋعا استە كەلمەيدى. ونىڭ ۇستىندە بازالارىنىڭ ءبارى ت م د ەلدەرىندە. تەك سيرياداعى تارتۋس اسكەري- تەڭىز بازاسىن ايتپاعاندا. مۇنىڭ الدىندا رەسەي ۆەتنامداعى بازاسىن جاپقان بولاتىن.
بۇدان باسقا رەسەيدىڭ ابحازيادا 1500, وڭتۇستىك وسەتيادا 900, پريدنەستروۆادا 1 مىڭعا جۋىق بىتىمگەرشىلىك كۇشتەرى بار. سونداي- اق رەسەي عارىشتىق اسكەري بولىمدەرىنىڭ بەلارۋسسيادا جانە ءازىربايجاندا بالليستيكالىق زىمىرانداردى باقىلايتىن ستانتساسى بار. بۇعان قازاقستانداعى رەسەي جالعا الىپ وتىرعان بايقوڭىر عارىش ايلاعىن دا قوسۋعا بولادى.
رەسەيدىڭ شەت مەملەكەتتەردەگى بازالار
ۋكراينا سيەۆاستوپول اسكەري- تەڭىز بازاسى
سيريا تارتۋس اسكەري- تەڭىز بازاسى
گرۋزيا باتۋمي جانە احالكالاكي قۇرلىق اسكەرى بازاسى
ارمەنيا گيۋمري قۇرلىق اسكەرى بازاسى
تاجىكستان 201 موتواتقىشتار ديۆيزياسى
قىرعىزستان قانت اسكەري- اۋە كۇشتەرى
قازىر پەنتاگون جاڭا اسكەري دوكترينانىڭ جوباسىن جاساۋدا. وندا ا ق ش اسكەرىندە ۇلكەن وزگەرىستەر جاساي وتىرىپ، شاعىن جانە وتە ۇشقىر توپتار جاساقتاۋ كوزدەلۋدە. بۇرىنعى 10 ديۆيزيانىڭ ورنىن سوڭعى قارۋ- جاراقپەن قارۋلانعان ۇشقىر، شاعىن 70 بريگادا باسپاقشى. سونداي- اق بۇرىنعىداي 12 اۆياتاسۋشى ەمەس، ول 11 گە قىسقارماق. الايدا ا ق ش- تىڭ جاڭا ارمياسى الەمدەگى ەڭ جاڭا مودەلدى تەحنيكا جانە قارۋمەن جاراقتانباق.
ماسساعان. كوم سايتى
