جورتىپ جۇرگەن جولبارىستان ساقتانىڭىز

استانا. قازاقپارات - تۇران جولبارىسىنىڭ پوپۋلياتسياسىن قالپىنا كەلتىرۋ جوباسىن جۇرگىزۋ ءۇشىن بالقاش كولىنىڭ وڭتۇستىك جيەگى، ىلە وزەنىنىڭ ساعاسى مەن ونىڭ شىعىس بولىگىن الىپ وتىرعان اۋماق تاڭدالىپ الىندى.

 بۇل جايلى نازاربايەۆ ۋنيۆەرسيتەتىندە ۇيىمداستىرىلعان قازاقستاندا تۇران جولبارىسىن رەينترودۋكتسيالاۋ ماسەلەلەرى جونىندەگى كونفەرەنتسيادا ايتىلدى.

«جولبارىستى رەينترودۋكتسيالاۋ مۇمكىندىكتەرى قاراستىرىلعاننان كەيىن ونىڭ ارەالىن قۇرعان ەلدەردىڭ كوپشىلىگىندە اڭنىڭ ءومىر سۇرۋىنە ىڭعايلى جاعدايلار قامتاماسىز ەتىلەتىن اۋماقتاردىڭ جوقتىعى انىقتالدى. سوندىقتان، تۇران جولبارىسىنىڭ پوپۋلياتسياسىن قالپىنا كەلتىرۋ جوباسىن جۇرگىزۋ ءۇشىن بالقاش كولىنىڭ وڭتۇستىك جيەگى، ىلە وزەنىنىڭ ساعاسى مەن ونىڭ شىعىس بولىگىن الىپ وتىرعان اۋماق ىرىكتەلىپ الىندى. جولبارىستىڭ مەكەندەۋىنە ىڭعايلى اۋماق 1 ميلليون گەكتار القاپتى الىپ وتىر. قاجەتتى جاعدايلاردىڭ ءبارى ورىندالسا، بالقاش ماڭىندا جولبارىستاردىڭ 200 باسقا دەيىنگى ءۇيىرىن قالىپتاستىرۋعا بولادى» ، - دەلىندى جيىندا.

دۇنيەجۇزىلىك جابايى تابيعات قورى (WWF) مەن قازاقستاندىق ۇلتتىق گەوگرافيالىق قوعامنىڭ وكىلدەرى جانە حالىقارالىق ساراپشىلار قاتىسقان باس قوسۋدا اتالعان باعدارلامانىڭ ىسكە اسىرىلۋى قازاقستاننىڭ ەكولوگيالىق دامۋىندا جاڭا باعىت اشىپ، ەرتەرەكتە جويىلعان تۇرلەردىڭ قالپىنا كەلتىرىلۋىنە جاڭا ەكوجۇيەلىك تاسىلدەمە قولدانۋعا جاعداي تۋدىراتىندىعى جايلى ءسوز قوزعالدى.

 WWF مالىمەتتەرى بويىنشا، 20- عاسىردىڭ باسىندا جەر بەتىن جولبارىستىڭ 9 ءتۇر تارماعىنا جاتاتىن 100 مىڭعا جۋىق جانۋار مەكەندەگەن. اعىمداعى عاسىردىڭ باسىنا قاراي جولبارىستىڭ جالپى سانى 3,5 مىڭنان اسپاعان. جولبارىستىڭ 4 ءتۇرى جويىلعان. جويىلعان تۇرلەردىڭ اراسىندا تۇران (نەمەسە كاسپيلىك) جولبارىسى دا بار. بۇل جانۋار تاياۋ شىعىس، كۇنگەي كاۆكاز جانە ورتالىق ازياداعى 13 ەل اۋماقتارىندا مەكەندەگەن ەكەن. تۇران جولبارىستارىن تابيعات اياسىندا سوڭعى رەت 1970- جىلداردا كەزدەستىرگەن.

قازاقستاندا جولبارىستاردىڭ جوعالۋىنا نەگىزىنەن براكونەرلىك، جانۋاردىڭ تابيعي قورەگى - تۇياقتىلاردىڭ جويىلۋىنا اكەلىپ سوقتىرعان باقىلاۋسىز اڭشىلىق جانە كوپتەگەن يرريگاتسيالىق جوبالاردى جۇرگىزۋ ناتيجەسىندە جانۋارلاردىڭ مەكەندەۋ ورىندارىنىڭ تابيعي بۇزىلۋى سەبەپ بولىپ وتىر.

جۇرگىزىلگەن تسيتوگەنەتيكالىق زەرتتەۋلەر ناتيجەسىندە تۇران جانە امۋر جولبارىستارىنىڭ تولىق سايكەستىك دەڭگەيىندەگى ۇقساستىعى اڭعارىلدى. سوندىقتان، قازاقستاندا جولبارىس پوپۋلياتسياسىن قالپىنا كەلتىرۋ ءۇشىن زووباقتاردا وسىرىلگەن اڭداردى (قاجەتتى بەيىمدەۋدەن وتكىزىلگەننەن كەيىن) نەمەسە رەسەيلىك قيىر شىعىستىڭ وڭتۇستىگىندە مەكەندەيتىن جانۋارلاردى تابيعات اياسىنان الۋعا بولادى. بۇل رەتتە، تابيعات اياسىنان جىلىنا 2-3 جانۋار الىنىپ وتىرسا، جەرگىلىكتى پوپۋلياتسياعا زيان كەلتىرىلمەيدى. ويتكەنى، بۇل ايماقتا جىل سايىن 100 شونجىك تۋادى.

پوپۋلياتسيا (لاتىن تىلىندە populus - حالىق، تۇرعىن حالىق) - بەلگىلى ءبىر كەڭىستىكتە گەنەتيكالىق جۇيە تۇزەتىن، ءبىر تۇرگە جاتاتىن جانە كوبەيۋ ارقىلى ءوزىن- ءوزى جاڭعىرتىپ وتىراتىن اعزالار توبى.

BAQ.KZ