قازاقستاننىڭ قۇنارلى استىعىن تاسىمالداۋعا مۇددەلىمىز- قازاقستانداعى يوردانيا ەلشىسى سلايمان ارابيات
ماسەلەن، 2010 - جىلى ماۋسىم ايىندا اممان قالاسىندا ق ر پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازاربايەۆتىڭ اتىنا كوشە بەرىلگەن بولاتىن. ال جاقىندا استانادا يوردانيانىڭ بۇرىنعى كورولى حۋسەين بەن تالال اتىنداعى كوشە سالتاناتتى تۇردە اشىلدى.
جالپى قازاقستان مەن يوردانيا بايلانىستارى جوعارى دەڭگەيدەگى بەلسەندى قاتىناستارىمەن ەرەكشەلەنەتىنىن ەسكەرە وتىرىپ، قازاقپارات ءتىلشىسىنىڭ قازاقستانداعى يوردانيا حاشيميتتىك كورولدىگىنىڭ توتەنشە جانە وكىلەتتى ەلشىسى دوكتور سلايمان ارابياتپەن اراداعى سۇحباتىن ۇسىنىپ وتىرمىز.
- ەلشى مىرزا، الدىمەن ەكى ەل اراسىنداعى قارىم- قاتىناستارعا توقتالساڭىز.. .
- يوردانيا حاشيميت كورولدىگى مەن قازاقستان اراسىنداعى قارىم- قاتىناستاردا بارلىق سالالار بويىنشا كوپتەگەن جەتىستىكتەرگە قول جەتكىزىلدى جانە بارلىق سالالاردا ىنتىماقتاستىق ورناتىلعان. ەكى ەلدىڭ ساياسي ماسەلەلەر بويىنشا قارىم- قاتىناسى وتە جوعارى دەڭگەيدە. بىرىنشىدەن، ەكى مەملەكەتتىڭ باسشىلارى اراسىندا دوستىق بايلانىستار ورناعان. وسى ورايدا يوردانيا مەن قازاقستاننىڭ ىنتىماقتاستىعىن نىعايتۋعا جاڭا سەرپىن جاسالدى.
ەلدەرىمىز اراسىندا بارلىق سالالار بويىنشا 22 كەلىسىمشارت بەكىتىلگەن. ياعني، ەكونوميكا، تۋريزم، مادەنيەت، ءبىلىم مەن عىلىم، دەنساۋلىق ساقتاۋ جانە باسقا دا باعىتتار اياسىندا قارىم- قاتىناستار تەرەڭدەتىلۋدە. جالپى كوپتەگەن ۇستانىمدار بويىنشا ءبىز ءوزىمىزدى قازاقستانمەن ۇقساس كورەمىز. ەكى ەلدە دە كوپتەگەن ۇلتتار مەن ۇلىستار ءومىر سۇرۋدە جانە ولاردىڭ ءوزارا كەلىسىمى مەن دوستىقتى، بەيبىتشىلىكتى نىعايتۋ ءبىزدىڭ ساياساتىمىزداعى باستى ۇستانىمنىڭ ءبىرى. ءبىزدىڭ كورول مەن قازاقستاننىڭ ەلباسى اشىق ساياسات ۇستانىپ، بۇكىل الەم ەلدەرىنە جاقسى دوستىق كوزقاراسپەن قارايدى، ياعني بەيبىتشىلىكتى ناسيحاتتاۋعا ءوز ۇلەستەرىن قوسىپ كەلەدى. قوس ەل دە تەرىس اعىمدارعا جول بەرمەيتىن، ءداستۇرلى يسلامدى ۇستاناتىن مۇسىلمان مەملەكەتتەرى رەتىندە تانىلىپ وتىر.
- ەلدەرىمىز اراسىنداعى بۇگىندەگى ساۋدا اينالىمى كورسەتكىشتەرىنە كوڭىلىڭىز تولا ما؟
- سۇراعىڭىز وتە ورىندى. ەكونوميكالىق بايلانىستار كەلىسىمشارتتار اياسىندا ءجۇرىپ جاتىر. وكىنىشكە قاراي، كەيبىر كوڭىل كونشىتپەيتىن ماسەلەلەر دە بار. ويتكەنى، ەكونوميكالىق قارىم- قاتىناستاردى دامىتۋ ءۇشىن كەيبىر باسىمدىقتاردا مۇمكىندىكتەر شەكتەۋلى بولىپ وتىر. اتاپ ايتقاندا، قازاقستانعا تىكەلەي تەڭىز ارقىلى شىعۋعا جول جوق. بۇل ماسەلە تاۋار اينالىمىنا ايتارلىقتاي اسەرىن تيگىزەدى. ماسەلەن، ساپاسى جوعارى بولعاندىقتان، ءبىز قازاقستان استىعىن الۋعا مۇددەلىمىز. بىزگە جىلىنا 700 مىڭ توننا كولەمىندە استىق كەرەك. وسى ماسەلە بويىنشا يوردانيادان كوپتەگەن دەلەگاتسيالار وسى ەلگە كەلگەن بولاتىن. الايدا، قازاقستاننىڭ بيدايىن ءبىزدىڭ مەملەكەتكە تاسىمالداۋ جاعى قىمباتقا ءتۇسىپ وتىر. الداعى ۋاقىتتا تەمىر جول ارقىلى، ياعني جاڭا باعىتتاردى پايدالانىپ، قازاقستاننىڭ قۇنارلى استىعىنا قول جەتكىزۋگە مۇددەلىمىز.
- جوعارىدا ساياسي، ەكونوميكالىق بايلانىستارعا توقتالدىڭىز. ال مادەنيەت سالاسىنداعى قارىم- قاتىناستاردى قالاي باعالار ەدىڭىز؟
- مەملەكەتتەرىمىز اراسىندا ديپلوماتيالىق بايلانىستار ورناعان كۇننەن باستاپ ءبىز مادەني قارىم- قاتىناستارعا كوڭىل ءبولىپ كەلەمىز. قازاق مادەنيەتىن تەرەڭ ءبىلۋ ارقىلى سىزدەرمەن دوستىعىمىزدى نىعايتۋعا ءمان بەرۋدەمىز. ويتكەنى، بۇل سالا ەكى ەل اراسىنداعى ىنتىماقتاستىققا سەپتىگىن تيگىزەتىن ماڭىزدى باعىتتاردىڭ ءبىرى. ءتورت جىل بۇرىن اممان قالاسىندا نۇرسۇلتان ءابىش ۇلى نازاربايەۆتىڭ اتىمەن كوشەنى اتادىق، ياعني استانامىزدىڭ ورتالىعىنداعى ۇلكەن كوشەگە قازاقستان پرەزيدەنتىنىڭ اتىن بەردىك. وسىعان جاۋاپ رەتىندە استانادا ءبىر كوشەنىڭ اتاۋىن يوردانيا تۇلعاسىنىڭ اتىنا بەرۋ شەشىمى قابىلداندى. ءوز كەزەگىندە وسىنداي قادامدى ءبىزدىڭ ەلىمىزگە، حالقىمىزعا ۇلكەن قۇرمەت دەپ بىلەمىز.
قازىرگى كورولدىڭ اكەسى مارقۇم حۋسەين بەن تالال اتىنا استانانىڭ ورتالىعىنان ءبىر كوشە بەرىلىپ جاتىر. وسى اپتادا بۇل ماسەلە بويىنشا يوردانيادان دەلەگاتسيا كەلە جاتىر. مەن قازاق جەرىندە جەتىنشى جىل قىزمەت ەتۋدەمىن. كورسەتىلگەن قۇرمەت ءۇشىن ەلباسىنا، قازاق حالقىنا ۇلكەن العىس بىلدىرگىم كەلەدى. ەكى ەل اراسىنداعى قارىم- قاتىناستار بۇدان دا جوعارى دەڭگەيگە كوتەرىلىپ، دوستىعىمىز نىعايا تۇسەدى دەپ بىلەمىن.
- تاياۋدا يوردانياعا ريم پاپاسىنىڭ ساپارى جوسپارلانىپ وتىر. وسى ساپاردىڭ ماقساتى جايىندا ايتىپ وتسەڭىز؟
- ءبىزدىڭ ەلىمىزدە ءدىن ارالىق كەلىسىمگە ايرىقشا ءمان بەرىلەدى. اتاپ ايتقاندا، 24 - مامىردا يوردانياعا ريم پاپاسى رەسمي ساپارمەن كەلەدى دەپ كۇتىلۋدە. وسىنىڭ الدىندا دا ريم پاپاسىنىڭ ەلىمىزگە ساپارى بولعان ەدى، ياعني جاڭادان تاعايىندالعان ريم پاپاسى يوردانياعا مىندەتتى تۇردە رەسمي ساپارلايدى. ءبىزدىڭ يوردانيا حريستيان ءدىنىن ۇستاناتىندار ءۇشىن ءمىناجات جاسايتىن ورىن بولىپ تابىلادى. كوپتەگەن كيەلى جەرلەر بار. قۇدايعا قۇلشىلىق ەتۋگە كەلگەن قوناقتار ءۇشىن ارنايى جەر تەلىمى ءبولىنىپ، وندا «ورىس ءۇيى» سالىندى. بۇل نىساننىڭ قۇرىلىسىن رەسەي تاراپى قارجىلاندىردى. ستاتيستيكاعا جۇگىنەتىن بولساق، تەك رەسەيدىڭ وزىنەن يوردانياعا جىلىنا 80 مىڭ تۋريست كەلەدى. جالپى ريم پاپاسىنىڭ ەلىمىزگە ساپارىن يوردانيا ۇستانىپ وتىرعان ساياساتقا، مەملەكەتىمىزگە دەگەن قۇرمەت دەپ بىلەمىز. وزدەرىڭىز بىلەسىزدەر، يوردانيا تاياۋ شىعىستاعى بەيبىتشىلىكتى تۋ ەتىپ ۇستاپ وتىرعان مەملەكەتتىڭ ءبىرى.
- ءسىزدىڭ ويىڭىزشا، قازاقستاننىڭ ورتالىق ازياداعى ءرولى قانداي؟
- ورتالىق ازيادا قازاقستان ءوزىن تەك جاقسى جاعىنان كورسەتىپ كەلە جاتقان مەملەكەت. بۇل رەسمي استانانىڭ ۇستانىپ وتىرعان ساياساتىنا بايلانىستى دەپ بىلەمىن. ەلدەرىڭىز ءدىن ارالىق كەلىسىمدى، بەيبىت ءومىردى قالايتىن مەملەكەت رەتىندە تانىلدى. قازاقستان الداعى پەرسپەكتيۆادا ءوز الدىنا ب ۇ ۇ قاۋىپسىزدىك كەڭەسىنىڭ 2017-2018 - جىلدارداعى تۇراقتى ەمەس مۇشەسى رەتىندە سايلانۋ مىندەتىن قويىپ وتىر. وسى ارقىلى قازاقستان جاھاندىق جانە ورتا ازيا ەلدەرىنىڭ قاۋىپسىزدىگىنە قوسار ۇلەسىن ارتتىرماق. ەلدەرىڭىزدىڭ قول جەتكىزگەن جەتىستىكتەرىن ەسكەرە كەلە، ونىڭ بارلىعىن پرەزيدەنت نۇرسۇلتان ءابىش ۇلىنىڭ جۇرگىزىپ وتىرعان دۇرىس ساياساتىمەن بايلانىستىرامىز. اتاپ ايتقاندا، ب ۇ ۇ قاۋىپسىزدىك كەڭەسىنىڭ مۇشەلىگىندە بارلىق ەلدەر قازاقستاندى قولدايدى دەگەن پىكىردەمىن. جالپى ءبىز وسى سالادا جانە باسقا دا باستامالاردا قازاقستاندى ءارقاشان قولدادىق جانە ءارى قاراي دا قولداي بەرمەكپىز.
- استاناداعى «ەكسپو-2017» كورمەسىنە يوردانيا ءوز ۇلەسىن قوساتىن شىعار؟
- ءيا، مىندەتتى تۇردە. وسى حالىقارالىق كورمەنى وتكىزۋگە نيەتتى مەملەكەتتەر سانى كوپ بولعانىمەن، قازاقستان «ەكسپو-2017» كورمەسىن وتكىزۋ قۇقىعىنا يە بولدى جانە ونى ۇلكەن جەتىستىك دەپ سانايمىز. بۇل كورمەنىڭ وتۋىنە وراي كوپتەگەن شارالارعا يوردانيا مەملەكەتى بەلسەندى قاتىساتىندىعىنا كامىل سەنەمىن. بۇل الەمدىك كورمەدە قازاقستاننىڭ تازا ەنەرگەتيكا باستاماسىن ۇزدىك جوبا دەپ اتاپ وتكىم كەلەدى. سوندىقتان ەلدەرىڭىزدىڭ وسى ۇستانىمىن قولداپ، ناسيحاتتاپ كەلەمىز.
- اڭگىمەڭىزگە راحمەت!
