رەسەي قىتايعا گاز تاسىمالداۋ بويىنشا جەڭىلدىك جاساۋعا ءماجبۇر بولدى

استانا. قازاقپارات - رەسەيدىڭ قىتايعا گاز تاسىمالداۋ بويىنشا ءىرى كەلىسىمى - بيۋدجەت دەفيتسيتىنە بايلانىستى.

وتاندىق ساراپشىلار وسىنداي شەشىمگە كەلىپ وتىر. ال ەلىمىز وسىنى پايدالانىپ قوسىمشا گاز جانە ترانزيتتەن قوماقتى كىرىس ءتۇسىرۋى مۇمكىن.

دەگەنمەن، وعان دا قوماقتى ينۆەستيتسيا قاجەت. عاسىر كونتراكتى اتانعان كەلىسىمدەگى قازاقستاننىڭ رولى تۋرالى قازىر ورتاق پىكىر قالىپتاسپادى.

رەسەي قىتايعا ايتارلىقتاي جەڭىلدىك جاساۋعا ءماجبۇر بولدى. «30 جىل بويى جىلىنا 38 ميلليارد تەكشە مەتر گاز بەرۋ تۋرالى كەلىسىم وسىنىڭ ايعاعى»، - دەيدى وتاندىق ساراپشىلار. ونى تاسىمالداۋ ءۇشىن ۇزىندىعى 3,2 مىڭ شاقىرىم بولاتىن گاز قۇبىرى تارتىلماق. ول ياكۋتيادان باستاۋ الىپ، ۆلاديۆوستوك قالاسى ارقىلى قىتايعا سوزىلادى. ساراپشىلاردىڭ ويىنشا، اۋقىمدى كەلىسىمنىڭ باستى سەبەبى، رەسەيگە باتىس تاراپىنان قويىلعان سانكتسيا. قازىر كورشىمىز قارجى دەفيتسيتىنە ۇشىراپ وتىر. جىل باسىنان كاپيتال بىلتىرعى جىلدىڭ جالپى كورسەتكىشىنە تەڭەلىپ ۇلگەرگەن.

«رەسەي بيۋدجەتى ۇلكەن جوسپارلارىن جۇزەگە اسىرۋعا مۇمكىندىك بەرمەيتىن بولعاندىقتان، وسى قادامعا بەل بۋدى. ياعني قىتايعا گازدىڭ 1 مىڭ تەكشە مەترىن 350 دوللارعا ساتىپ وتىر. ول رەسەيدىڭ ەۋروپاعا بەرگەن باعاسىنان 20 دوللارعا ارزان. ونىڭ ۇستىنە قىتايعا گاز تاسىمالداۋ ءۇشىن 3-4 جىل قاجەت»، - دەدى ساياساتكەر ءۋاليحان تولەشوۆ.

 ساياساتكەردىڭ ايتۋىنشا، قۇبىر جۇرگىزۋگە رەسەيگە 50 ميللياردتان اسا دوللار قاجەت. ونىڭ ساپالى بولۋى ءۇشىن قىتايدان تاعى دا قوسىمشا 20 ميلليارد دوللار قاراجات سۇراۋى مۇمكىن. جالپى قىتاي گاز رەسۋرستارىن كەڭىنەن پايدالاناتىن ەل. ءوز ەلىندە جىلىنا 120 ميلليارد تەكشە مەتر گاز وندىرسە، 200 ميلليارد تەكشە مەتر تۇتىنادى. ماسەلەن، تۇركىمەنستاننان وزبەكستان، قازاقستان ارقىلى باتىس قىتايعا وتەتىن قۇبىردان قازىر 25 ميلليارد تەكشەمەتر گاز بەرىلۋدە. بولاشاقتا ونى قازاقستاننىڭ قاتىسۋىمەن 40 تان 60 ميلليارد تەكشەمەترگە جەتكىزۋ جوسپاردا بار. قازىر ەلىمىز بار بولعانى 42 ميلليارد تەكشە مەتر گاز وندىرەدى. ولاردىڭ 14 ميللياردى تەڭىز بەن قاراشىعاناق قىرتىستارىن تولتىرۋعا جۇمسالىپ وتىر.

«قازاقستاندا تەڭىز كەن ورىندارىنان قىتايعا گاز تاسىمالداۋعا دايىندىق ۇستىندە. گاز قۇبىرى قويىلدى، بەينەۋ، بوزوي، شىمكەنت سول ارقىلى گازدىڭ ءبىر بولىگى وزبەكستانعا تاۋەلدىلىكتى جويۋ ءۇشىن وڭتۇستىك قازاقستانعا بەرىلەدى. ال قالعانى قۇبىر ارقىلى باتىس قىتايعا كەتەدى»، - دەدى ەكونوميست ولەگ ەگوروۆ.

ەكونوميستىڭ ويىنشا، گازدى ساتقاننان گورى، ونى وڭدەپ، قاجەتتىلىگىمىزگە جۇمساۋ پايدالى بولار ەدى. ويتكەنى بۇل بايلىق تەز تاۋسىلادى. ماسەلەن، دۇنيەجۇزىلىك ستاتيستيكا اگەنتتىگىنىڭ ەسەبىنشە، تۇركىمەنستانداعى گاز كولەمى 27,8 تريلليون تەكشە مەتردى قۇرايدى. قازاقستاندا 1,9, ال وزبەكستاننىڭ گازى 1,6 تريلليون تەكشە مەترگە جەتىپ جىعىلادى.

ياعني قازىرگى كولەمدە ءوندىرىپ وتىرسا، قازاق ەلىنىڭ گازى 89 جىلدا، وزبەكستان 27 جىلدا، تۇركىمەنستان گازى 50 جىلدا تاۋسىلماق.

ءاليا الماۋىتوۆا، ءال- فارابي گۋسەنتسوۆ، «الماتى» تەلەارناسى