قازاق مەكتەپتەرىن جاپقىسى كەلەتىندەر مەملەكەتتىك ساياساتقا قارسى ما ؟

استانا. قازاقپارات - پاۆلودار وبلىسىنىڭ بايدالا اۋىلىنداعى جالعىز قازاق مەكتەبى جابىلۋدىڭ از-اق الدىندا تۇر.

بۇل جايلى «31-تەلەارنا» تىلشىلەرىنە جەرگىلىكتى حالىق حابار بەرگەن.

ولاردىڭ ايتۋىنشا، مەكتەپتىڭ جابىلۋىن العاشىندا ءبىلىم بولىمىندەگىلەر «مەكتەپ ليسەنزيا الماعان» دەگەنمەن تۇسىندىرگەن.

ارتىنشا «مەكتەپ تالاپقا ساي ەمەس، اسحاناسى جوق، دارەتحانا دا دالادا» دەگەن سياقتى كەمشىلىكتەردى العا تارتقان كورىنەدى.

تۇرعىندار بولسا، اۋىلداعى جالعىز باستاۋىش مەكتەپتى جابامىز دەگەندى تۇسىنبەي دال.

ءشارىپ نۇرپەيىسوۆ، اۋىل تۇرعىنى:

- بايدالاداعى بۇل مەكتەپتە ەلۋ بالا ءبىلىم الادى. ال بەسىنشى سىنىپتان باستاپ، اۋىلدىقتار توقسان وقۋشىنى 8 شاقىرىم جەردەگى كەنجەكول ەلدى مەكەنىنە اپارىپ-اكەلىپ وقىتادى. شەنەۋنىكتەر، ورتا مەكتەپ اشىلادى دەپ قۋانتقان ەدى. ءبىراق ارتىنان ويلانىپ قالعان با، ايتەۋىر ول تۋرالى ەشكىم ءسوز قوزعامايدى. ەسەسىنە اۋىلداعى جالعىز مەكتەپتى جابامىز دەپ قۇلشىنىپ وتىر.

ەرتىسباي الىمبايەۆ، مەكتەپ كۇزەتشىسى:

-  قوعام بەلسەندىلەرى «بۇل قازاق مەكتەپتەرىن قۇرتۋدىڭ باستاماسى بولۋى مۇمكىن» دەپ الاڭداپ وتىر. ويتكەنى كەز كەلگەن قازاق اۋىلدارىنداعى مەكتەپتەردىڭ اسحاناسى جوق جانە دارەتحاناسى دا ىشىندە ەمەس. سوندا قالاي بولعانى، ەندى قازاق مەكتەپتەرىنىڭ ءبارىن جابا ما؟

روزا بەيسەنبايتەگى، قوعام بەلسەندىسى:

- جاڭا مەكتەپتىڭ سالىنۋى اۋىلدىقتاردى ءبىرتالاي قيىندىقتان ارىلتاتىنىنا ازاماتتار سەنىمدى. ورتا مەكتەپ بوي كوتەرسە، سپورت زال دا، كىتاپحانا دا، مادەنيەت ورنى دا بولادى. ال قازىر «ليسەنزيا الماعانى ءۇشىن جابىلادى» دەپ تۇرعىنداردى حاباردار ەتكەن ءبىلىم بولىمىندەگىلەر، الدىڭعى ايتقاندارىنان اينىپ قالىپتى.

ءلايلا ءجۇسىپوۆا، پاۆلودار قالالىق ءبىلىم بەرۋ ءبولىمىنىڭ باس مامانى:

- 753300 ادام تۇراتىن پاۆلودار وبلىسىندا 87218 وقۋشى بار. ولاردىڭ 38972 قازاق تىلىندە، 48246 سى ورىس تىلىندە ءبىلىم الادى. وبلىس بويىنشا 406 مەكتەپتىڭ 161 ارالاس، 89 ى ورىس ءتىلدى جانە 156 سى قازاق تىلىندەگى مەكتەپتەر.

«جەل تۇرماسا، ءشوپتىڭ باسى قيمىلدامايدى» دەپ دانا حالىق تەككە ايتپاعان. شاماسى بۇل ماسەلەگە جۋرناليستەر ارالاسقان سوڭ رايىنان قاتقان بولۋى ىقتيمال. ولاي بولسا، ءبىلىم باسشىلارى شۋ باسىلعان سوڭ بۇل ماسەلەنى قايتا قولعا الۋى مۇمكىن.

جالپى، سوڭعى جىلدارى قازاق مەكتەپتەرىنىڭ جابىلۋىنا ءجيى كۋا بولاتىن بولدىق. ەستەرىڭىزگە سالا كەتسەك، 2012 - جىلى قوستاناي وبلىسىنا قاراستى اباي اۋىلىندا جالعىز قازاق مەكتەبى جابىلعان بولاتىن. ءدال سول جىلى شىعىس قازاقستان وبلىسىنىڭ شەمونايحا قالاسىندا دا جالعىز قازاق مەكتەبى جابىلدى. ءبىرىنشىسىنىڭ جابىلۋىنا سەبەپ بولعان -  وقۋشى سانىنىڭ جەتىسپەۋشلىگى بولعان. قازاعى از بۇل ايماقتا بالا سانىنىڭ از بولۋى زاڭدىلىق. ەگەر قازاق مەكتەبى جابىلسا، وندا بالالار ورىس تىلىندە وقۋعا نەمەسە قازاقتار وزگە ايماقتارعا كوشۋگە ءماجبۇر بولادى. ەلباسىنىڭ ءوزى مەملەكەتتىك ءتىلدىڭ مارتەبەسىن كوتەرىپ، حالىقتىڭ 95 پايىزىن قازاقشا سويلەتۋگە اتسالىسىپ، سولتۇستىك ايماقتاعى قازاقتاردىڭ سانىن ارتتىرۋعا كۇش سالىپ جاتقاندا، جەرگىلىكتى اتقامىنەرلەردىڭ بۇل ءىسى تۇسىنىكسىز.

ەكىنشى جاعدايدا مەكتەپ اپاتتى جاعدايدا بولعان. ەرىكسىز، «سوندا قازاقتىڭ ماڭدايىنا تەك اپاتتى مەكتەپ جازىلعان با؟» دەگەن وي كەلەدى. ويتكەنى شىعىس وڭىردە ورىس مەكتەپتەرىنىڭ سانى الدەقايدا كوپ.

«ۇلت تاعدىرى» قوزعالىسىنىڭ ءتوراعاسى، دوس كوشىمنىڭ ايتۋىنشا، قازىر ەلىمىزدە قازاق مەكتەپتەرىنىڭ سانى جەتكىلىكسىز. وعان قوسا قازاق مەكتەپتەرىنە دەگەن سۇرانىس كۇن وتكەن سايىن ءوسىپ وتىر. «بالاسىن قازاق مەكتەبىنە بەرگىسى كەلەتىن اتا-انالار سانىنىڭ ارتا ءتۇسۋى دە قۋانتىپ وتىر. ءبىز حالىقتىڭ وسى ىنتا ىقىلاسىنا ساي قيمىلداپ، دەر كەزىندە قازاق مەكتەپتەرىنىڭ سانىن كوبەيتۋگە، ولاردى ساپالىق تۇرعىدان جاقسارتۋعا كۇش سالۋىمىز كەرەك. ءبىراق ءدال قازىر وسىعان باتىل بەتبۇرىس جاساۋ جەتىسپەي تۇر.

ماسەلەن، شىعىس قازاقستان وبلىسىنىڭ ريددەر قالاسىندا 17 مەكتەپ بار ەكەن. ونىڭ بىرەۋى عانا - تازا قازاق مەكتەبى. قالعانىنىڭ بارلىعى -  ورىس مەكتەپتەرى. ال جالعىز قازاق مەكتەبىنە قازىر بالالار سىيماي جاتىر.

ەسەپتەپ كورگەنىمدە ورىس مەكتەپتەرىندە 5000 وقۋشىنىڭ ورنى بوس تۇرعانىنا كوز جەتكىزدىم. ءتىپتى كەيبىر ورىس مەكتەپتەرى 30-40 پايىز عانا تولىق. دەمەك، بىزگە جاڭادان مەكتەپ سالۋدان گورى الگى جارتىلاي بوس تۇرعان ورىس مەكتەپتەرىن قازاق مەكتەبىنە اينالدىرۋ الدەقايدا ارزانعا تۇسەر ەدى. مەن ءوز بەتىمشە ورىس مەكتەپتەرىن بىرىكتىرۋ ارقىلى قازاق مەكتەبىنە اينالدىرۋدى بالا سانىنا قاراي ەسەپتەگەنىمدە، جەتى قازاق مەكتەبىن اشۋعا مۇمكىندىك بارىنا كوز جەتكىزدىم. بۇل - ءبىر عانا ريددەر قالاسىنداعى جاعداي» -  دەيدى دوس كوشىم.

قازاق سىنىپتارىنىڭ اشىلۋىنا قۇلىق تانىتپاي، قارسى بولۋ جاعدايى الماتى قالاسىندا دا ورىن العان بولاتىن. 2013 - جىلى قالاداعى 83-مەكتەپتە اشىلعان قازاق سىنىبىنا بالا قابىلداماي جاتقانى جايلى اتا- انالار «الاش ايناسى» گازەتىنە حابارلاسقان ەدى. «بالا سانى جەتىسپەيدى» دەگەن سىلتاۋدى العا تارتقان مەكتەپ باسشىسى، جۋرناليستەر ارالاسقاننان كەيىن قازاق سىنىبىنا بالالاردى قايتا قابىلداعان بولاتىن.

ال، جۋرناليستەردىڭ نازارىنان تىس قالىپ جاتقان جاعدايلار قانشاما؟ !

 

اۆتور: قالدار كومەكبايەۆ

 

«الاش ايناسى»