ك. ءماسىموۆ: استانا - قازاقستان پروگرەسىنىڭ نىشانى - ۇكىمەت اپتالىعى

استانا. قازاقپارات - وسى اپتا ۇكىمەت ءۇشىن ماڭىزدى شارالارعا تولى بولدى.

21-23 - مامىر ارالىعىندا VII استانالىق ەكونوميكالىق فورۋمى جانە داعدارىسقا قارسى Ⅱ دۇنيەجۇزىلىك كوفەرەنتسيا، «KADEX-2014» حالىقارالىق قارۋ-جاراق جانە اسكەري-تەحنيكالىق مۇلىك كورمەسى جانە ا ە ف اياسىندا كوپتەگەن فورۋمدار مەن باسقوسۋلار ءوتتى.

ايتا كەتەيىك، ا ە ف - الەمدەگى ەڭ بەدەلدى ءارى ءىرى فورۋمداردىڭ ءبىرى.

2008 - جىلدان بەرى ا ە ف-تا جىل سايىن جاھاندىق كوشباسشىلار، ساراپشىلار مەن بيزنەس-قاۋىمداستىق وكىلدەرىنىڭ باسىن قوسىپ، قازىرگى زاماننىڭ نەگىزگى ەكونوميكالىق جانە الەۋمەتتىك ماسەلەلەرى تالقىلانادى.

بيىل بۇل شاراعا 10 مىڭنان استام ادام قاتىستى، ولاردىڭ اراسىندا 9 نوبەل سىيلىعىنىڭ يەگەرى دە بولدى. سونىمەن قاتار، بيىلعى فورۋمعا 100 دەن استام ەلدىڭ قارجى ەكونوميكالىق بلوگىنان 130 مينيستر كەلدى.

سونداي-اق، مالايزيانىڭ پرەمەر-ءمينيسترى، ليۆيا، گرۋزيا، پولشا، پورتۋگاليا سياقتى ەلدەردىڭ پرەمەر-مينيسترلەرىنىڭ ورىنباسارلارى ات باسىن تىرەدى. فورۋم اياسىندا 70 تەن استام ءىس-شارا ءوتتى.

اتالعان شارالاردا ەلىمىزدىڭ جانە شەتەلدەردىڭ ەكونوميكالىق ءال-احۋالى تالقىلانىپ، ءبىرشاما ماسەلەلەردىڭ باسى قايىرىلدى. سولاردىڭ ءبىرقاتارىنا توقتالا كەتۋدى ءجون كوردىك.

VII ا ە ف اياسىندا وتكىزىلگەن «انتيكونترافاكت» II حالىقارالىق فورۋمىندا ق ر پرەمەر-ءمينيسترىنىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى باقىتجان ساعىنتايەۆ 2013 - جىلى قازاقستاندا قارجى پوليتسياسى كونترافاكتىلىك ونىمدەرگە قاتىستى 600 دەن استام قىلمىستى انىقتاعانىن ايتتى.

ونىڭ ايتۋىنشا، كونترافاكتىلىك ونىمدەردەن قۇقىق يەلەرى مەن وندىرۋشىلەر عانا ەمەس، تۇتىنۋشىلار دا جاپا شەگىپ وتىر.

«كونترافاكتىلىك ونىمدەردىڭ اينالىمى جاھاندىق سيپاتقا يە. اەسر ەسەبى بويىنشا 2011 - جىلى وتكىزىلگەن كونترافاكتىلىك تاۋارلاردان 285,360 ميلليارد دوللار كىرىس تۇسكەن. وسىنىڭ سەبەبىنەن الەمدىك نارىق جىل سايىن 650 ميلليارد دوللار قاراجات جوعالتادى»، - دەپ اتاپ ءوتتى ول.

تاقىرىپقا بايلانىستى ءبىرىنشى ۆيتسە-پرەمەر قازاقستانداعى احۋالعا دا توقتالدى. «2013 - جىلى قازاقستاندا قارجى پوليتسياسى كونترافاكتىلىك ونىمدەرگە قاتىستى 600 دەن استام قىلمىستى انىقتادى. شامامەن 70 كە تاياۋ زاڭسىز سەح اشكەرەلەندى. بۇل 2012 - جىلمەن سالىستىرعاندا 2 ەسە كوپ»، - دەدى ول.

ال «استانا ينۆەست-2014» 5-حالىقارالىق ينۆەستيتسيالىق فورۋمىنىڭ اشىلۋىندا ءسوز سويلەگەن ق ر پرەمەر-ءمينيسترى كارىم ءماسىموۆ استانا قازاقستان پروگرەسىنىڭ نىشانىنا اينالعانىن باسا ايتتى.

«بۇگىندە استانا ءبىزدىڭ حالقىمىزدىڭ دامۋى ءۇشىن حابقا، قازاقستان پروگرەسىنىڭ نىشانىنا اينالدى. ءبىزدىڭ بولاشاق جوسپارلارىمىز بارىنشا اۋقىمدى. پرەزيدەنت نۇرسۇلتان نازاربايەۆ قازاقستان دامۋىنا قاتىستى ءوز بولجامىن «قازاقستان-2050» ستراتەگياسىندا ۇسىندى. بۇل ستراتەگيا جاڭعىرتۋعا قول جەتكىزۋگە، سونىمەن بىرگە قازاقستاننىڭ دامۋىنا، ءومىر ءسۇرۋدىڭ جوعارى جەتىستىكتەرىنە جەتۋگە، الەمنىڭ ۇزدىك 50 ەكونوميكاسى قاتارىنا كىرۋگە باعىتتالعان»، - دەدى ول.

ۇكىمەت باسشىسىنىڭ اتاپ وتۋىنشە، بۇل ماقساتتارعا قول جەتكىزۋ ءۇشىن جاڭا باعىتتار اشىپ، جاڭا ينۆەستيتسيالار تارتۋ قاجەت. بۇل تۇرعىدا ايتارلىقتاي جەتىستىكتەرگە دە قول جەتكىزىلىپ وتىر.

«ارينە، استانا ءبىزدىڭ حالقىمىزدىڭ دامۋىندا ماڭىزدى رول وينايدى. بۇگىننىڭ وزىندە ەلوردا ەلىمىزدىڭ بارىنشا قارقىندى ءوسىپ كەلە جاتقان قالاسىنا اينالدى»، - دەدى ۇكىمەت باسشىسى.

سونداي-اق، ونىڭ مالىمەتىنشە، سوڭعى 5  جىلدىڭ ىشىندە قازاقستان ەكونوميكاسىنا 160 ميلليارد ينۆەستيتسيا تارتىلعان. «ءبىزدىڭ تارتىمدى ورتا قالىپتاستىرۋداعى كۇش-جىگەرىمىزدى دە دۇنيەجۇزىلىك بانك مويىنداپ وتىر. ءبىز الەم بويىنشا باسەكەگە قابىلەتتىلىك جانە ينۆەستيتسيانى قورعاۋ رەيتينگتەرىندە جاقسى پوزيتسيادامىز. سوڭعى ايلاردا ۇكىمەت ينۆەستيتسيا تارتۋ بويىنشا كەشەندى باعدارلاما ازىرلەدى. زاڭ جوباسى تاياۋ ارادا پارلامەنت قاراۋىنا جىبەرىلەدى»، - دەدى.

ونىڭ اتاپ وتۋىنشە، بۇل شارالار ينۆەستيتسيالىق احۋالدى جاقسارتۋعا، بيزنەسكە اكىمشىلىك كەدەرگىلەردى تومەندەتۋگە ءارى ولاردى ىنتالاندىرۋعا، سالىق تۇراقتىلىعىن قامتاماسىز ەتۋگە باعىتتالعان. سونىمەن قاتار اتالعان شارالار بىزگە شەتەلدەن ينۆەستيتسيا، جۇمىس كۇشىن تارتۋدى جەڭىلدەتۋگە مۇمكىندىك بەرەدى.

ال ا ە ف اياسىندا وتكەن تاعى ءبىر شارا - IX يننوۆاتسيالىق كونگرەسس بارىسىندا ق ر پرەمەر-ءمينيسترىنىڭ ورىنباسارى - يندۋستريا جانە جاڭا تەحنولوگيالار ءمينيسترى اسەت يسەكەشيەۆ سوڭعى جىلدارى قازاقستانداعى يننوۆاتسيالىق ونىمدەر كولەمى بىرنەشە ەسەگە، ال يننوۆاتسيالىق بەلسەندىلىك ەكى ەسەگە وسكەنىن ءمالىم ەتتى.

«قازىر يننوۆاتسيانى دامىتۋعا ارنالعان كوپتەگەن قۇرالدار بار، تەك قانا ي ج ت م جەلىسى بويىنشا ونداي قۇرالداردىڭ سانى 10-نان استى. وسى قۇرالدار ارقىلى 400-دەن استام عالىمدار، ستارتاپ كومپانيالار مەن جاس كاسىپكەرلەر قولداۋعا يە بولدى. بۇل جاقسى كورسەتكىش، ويتكەنى بۇرىن وندايلار ساۋساقپەن سانارلىقتاي عانا بولاتىن. سونىمەن قاتار، سوڭعى جىلداردا كاسىپورىنداردىڭ تەحنولوگيالىق يننوۆاتسيالارىنا ارنالعان شىعىندار 7 ەسەگە ءوستى، يننوۆاتسيالىق ءونىم كولەمى بىرنەشە ەسەگە ارتتى، ال كاسىپورىنداردىڭ يننوۆاتسيالىق بەلسەندىلىگى ەكى ەسەگە ۇلعايدى»، - دەپ اتاپ ءوتتى ۆيتسە-پرەمەر.

سونىمەن قاتار، ونىڭ ايتۋىنشا، باستى ماقسات ەكونوميكانىڭ الەۋەتتى سەكتورلارىنا تەحنولوگيالار ترانسفەرتىن باعىتتاۋ بولىپ قالا بەرمەك.

«حالىقارالىق رەيتينگتە ءبىز يننوۆاتسيالىق جەتىستىكتەر بويىنشا 70-80-ورىنداردامىز. الايدا بىرنەشە جىل بۇرىن 100-ورىنداردا بولعانىمىزدى ەسەپتەسەك، بۇل جامان كورسەتكىش ەمەس»، - دەپ اتاپ ءوتتى ءا. يسەكەشيەۆ.

سونىمەن قاتار، «G-Global: جاڭا ەكونوميكاداعى ايەلدەردىڭ رولى» اتتى حالىقارالىق ايەلدەر كونفەرەنتسياسىندا ق ر ۇكىمەت باسشىسىنىڭ ورىنباسارى گۇلشارا ءابدىحالىقوۆا 2007 - جىلدان بەرى قازاقستاندا انالار ءولىمى 3 ەسەگە، ال 2008 - جىلدان بەرى نارەستەلەردىڭ ءولىم-ءجىتىمى 1,5 ەسەگە ازايعانىن اتاپ ءوتتى.

«وتباسىنىڭ دەنساۋلىعىن ساقتاۋ - ءبىرىنشى كەزەكتە انالار مەن بالالاردىڭ ساۋلىعى. وتاندىق دەنساۋلىق ساقتاۋ جۇيەسىنىڭ باسىمدىعى دا وسىعان باعىتتالعان. ءبىز سوڭعى جىلدارى انا مەن بالانىڭ ءولىم-ءجىتىمىن كەمىتۋ بويىنشا ءبىرشاما ۇلكەن جەتىستىكتەرگە جەتتىك. 2007 - جىلدان بەرى قازاقستاندا انالار ءولىمى 3 ەسەگە، ال 2008 - جىلدان بەرى نارەستەلەردىڭ ءولىم-ءجىتىمى 1,5 ەسەگە ازايدى»، - دەپ اتاپ ءوتتى گ. ءابدىحالىقوۆا.

دەگەنمەن، پرەمەر-ءمينيستردىڭ ورىنباسارى حابارلاعانىنداي، بۇل كورسەتكىشتى ودان ءارى تومەندەتۋگە قىرۋار جۇمىستار اتقارىلۋى ءتيىس. وسى ماقساتتا قازاقستاندا انا مەن بالانىڭ دەنساۋلىعىن تەكسەرۋدى جۇيەلى باعىتقا قويۋ، سونداي-اق دەرتتى الدىن الۋ شارالارى جۇرگىزىلەدى.

تاعى ءبىر ايتا كەتەرلىگى، قازاقستان 2019 - جىلعا قاراي مۇناي جانە گازحيميالىق ونىمدەردىڭ ەكسپورتىن 2,5 ميلليارد ا ق ش دوللارىنا جەتكىزۋدى جوسپارلاۋدا. بۇل تۋرالى VII استانا ەكونوميكالىق فورۋمىندا ق ر پرەمەر-ءمينيسترىنىڭ ورىنباسارى - يندۋستريا جانە جاڭا تەحنولوگيالار ءمينيسترى اسەت يسەكەشيەۆ ءمالىم ەتتى.

«مۇناي جانە گازحيميا بىزدە جاڭا سالا بولادى. 2019 - جىلى بىزدە وتاندىق پوليپروپيلەن، پوليەتيلەن، پوليمەرلى ونىمدەر جانە ونىڭ ەكسپورتى 2,5 ميلليارد ا ق ش دوللارىنا جەتەدى. وسىلايشا نولدەن باستاعان سالا وڭدەۋشى سالانىڭ 5 پايىز ۇلەسىن قۇرايتىن بولادى»، - دەپ اتاپ ءوتتى ول.

ول سونىمەن قاتار 2016-2017 - جىلعا قاراي ەلدەگى مۇناي وڭدەۋشى زاۋىتتاردىڭ بارلىعى جاڭعىرتىلۋدان ءوتىپ بىتەتىندىگىن حابارلادى. بۇل ءوز كەزەگىندە جىلىنا 19 ميلليون توننا مۇنايدى وڭدەۋگە مۇمكىندىك بەرەدى جانە ىشكى نارىقتى جوعارى ساپالى ەۋرو-4 جانە ەۋرو-5 جانار-جاعارمايلارىمەن قامتاماسىز ەتۋگە سەپ بولادى.

VII استانا ەكونوميكالىق فورۋمىندا ەلىمىزدىڭ گەوساياسي ماسەلەلەرى قاراستىرىلعان وتىرىستا قر پرەمەر- ءمينيسترى كارىم ءماسىموۆ قازاقستان ءوزىنىڭ گەوساياسي ورنالاسۋىن ءتيىمدى پايدالانۋى ءتيىس ەكەنىنە باسا نازار اۋدارىپ ءوتتى.

ونىڭ ايتۋىنشا، قازاقستاننىڭ ستراتەگيالىق ارىپتەسى - رەسەي الداعى 10 جىلدىقتا ىقپالداستىق ماسەلەسىندە باتىستان گورى قىتايعا ۇلكەن ءمان بەرەتىن بولادى.

«قازاقستان گەوگرافيالىق تۇرعىدا رەسەي مەن قىتايدىڭ اراسىندا ورنالاسقان. سوندىقتان ءبىز قىتايدان رەسەيگە، رەسەيدەن قىتايعا باعىت العان قالىڭ كولىكتىك اعىننىڭ استىندا قالامىز. ءبىز ءوزىمىزدىڭ ورنالاسۋىمىزدى ءتيىمدى پايدالانۋىمىز قاجەت. ءبىز گەوساياسي ورنالاسۋىمىزدى كاپيتالداندىرىپ، تۇراقتى ەكونوميكاعا يە بولۋ ءۇشىن بارلىق ەلدەردەن ينۆەستيتسيالار تارتۋىمىز كەرەك»، - دەدى ول.

ول سونىمەن قاتار جاقىن كۇندەرى ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق وداقتى قۇرۋ تۋرالى شارتقا قول قويىلاتىنىن جانە ول ۇدەرىسكە قازاقستان دا قاتىسىپ جاتقاندىعىن اتاپ ءوتتى.

«ءبىراق ونىڭ ىشىندە قازاقستان ساياسي تۇرعىدا تاۋەلسىز بولادى. بيىل ءبىز د س ۇ-عا ەنۋگە، ەۋروپالىق وداقپەن ارىپتەستىك تۋرالى كەلىسىمگە قول قويۋعا، قىتايمەن اراداعى بايلانىستى ءارى قاراي تەرەڭدەتۋگە، سونىمەن قاتار ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق وداقتىڭ ءبىر مۇشەسى اتانۋعا قۇلىقتىمىز»، - دەپ ءتۇيدى ءسوزىن ك. ءماسىموۆ.

قازاقستان مەن رەسەيدىڭ اسكەري-تەحنيكالىق جانە عارىش سالاسىنداعى ىنتىماقتاستىعى دامي تۇسپەك.

استانادا 22 - مامىردا اشىلعان «KADEX-2014» Ⅲ حالىقارالىق قارۋ-جاراق جانە اسكەري-تەحنيكالىق مۇلىك كورمەسى دە وسى اپتاداعى ايتۋلى شارالاردىڭ ءبىرى بولدى. كورمەنىڭ اشىلۋ ءراسىمى اياسىندا اۋە-شوۋ باعدارلاماسى كورسەتىلدى. ونى ق ر مەملەكەتتىك حاتشىسى ادىلبەك جاقسىبەكوۆ، ق ر ۇكىمەت باسشىسىنىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى باقىتجان ساعىنتايەۆ، ق ر قورعانىس ءمينيسترى سەرىك احمەتوۆ جانە كورمەگە قاتىسۋعا كەلگەن شەتەلدىك دەلەگاتسيا وكىلدەرى تاماشالادى.

اۋە-شوۋ باعدارلاماسىندا قازاقستاننىڭ اۋە قورعانىسى كۇشتەرى جاۋىنگەرلىك اۆياتسياسىنىڭ ۇشۋ توبى بىرنەشە ۇشۋ قويىلىمىن جۇرتشىلىق نازارىنا ۇسىندى. ولار اۋەگە ەڭ جوعارعى پيلوتاجدىق فيگۋرالاردى ميگ، سۋ ۇشاقتارىمەن ورىندادى. اتالعان ۇشاقتاردى ق ر قارۋلى كۇشتەرى اسكەري اۋە كۇشتەرىنىڭ «الاتاۋ» جانە «جەتىسۋ» پيلوتاجدىق توپتارىنىڭ ۇشقىشتارى باسقاردى.

سونىمەن قاتار، قازاقستان قارۋلى كۇشتەرى قاتارىنداعى تەحنيكالار دا كورسەتىلىپ، ارنايى سودىرلار توبىن جويۋداعى قازاقستاندىق اسكەري قىزمەتشىلەردىڭ ۇيىمداسقان ءىس- قيمىلى كورسەتىلدى.

ايتا كەتەرلىگى، اعىمداعى جىلعى كورمەدە 27 ەلدىڭ قورعانىس سالاسىنداعى 300 دەن استام كاسىپورنى ءوز ونىمدەرىن ۇسىندى. 80 نەن استام قازاقستاندىق كاسىپورىندار ءوز ونىمدەرىن كەلۋشىلەر نازارىنا قويدى. كورمەگە 54 رەسمي دەلەگاتسيا قاتىستى.

كورمە اياسىنداعى اشىق الاڭدار مەن جابىق پوليگونداردا عىلىمنىڭ، ونىڭ ىشىندە اسكەري عىلىمنىڭ، قارۋلانۋ سالاسىنداعى تەحنيكالىق شەشىمدەردىڭ، اسكەري ماقساتتاعى جاڭا ونىمدەردىڭ سوڭعى جەتىستىكتەرى كورسەتىلدى.

كورمە اياسىندا ق ر پرەمەر-ءمينيسترىنىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى باقىتجان ساعىنتايەۆ ر ف ۇكىمەتى ءتوراعاسىنىڭ ورىنباسارى دميتري روگوزينمەن كەزدەستى. كەزدەسۋ بارىسىندا اسكەري- تەحنيكالىق، عارىشتىق جانە الەۋمەتتىك سالالارداعى ەكىجاقتى ىنتىماقتاستىق ماسەلەلەرى جونىندە اڭگىمە ءوربىدى.

ۆيتسە-پرەمەرلەر ق ر سىناق پوليگوندارىن پايدالانۋ جانە «بايقوڭىر» كەشەنىن بىرلەسىپ پايدالانۋ جونىندەگى جول كارتاسىن ىسكە اسىرۋ، سونداي-اق بايقوڭىر قالاسىن، اقاي جانە تورەتام ەلدى مەكەندەرىن دامىتۋ ماسەلەلەرىن تالقىلادى. كەزدەسۋ قورىتىندىسىندا تاراپتار ءوزارا ارىپتەستىكتىڭ بارلىق باعىتتارى بويىنشا ىنتىماقتاستىقتى ءارى قاراي تەرەڭدەتۋ قاجەتتىلىگىن اتاپ كورسەتتى.

 

اۆتور: ءابۋ-اسقار مەكەش ۇلى