ق ر پرەزيدەنتىنىڭ قىتاي حالىق رەسپۋبليكاسىنا ساپارى جانە قىتايلىق ب ا ق-تارعا شولۋ - فوتو
ايتۋلى وقيعا ورتالىق تەلەارنا، باسپا جانە ەلەكتروندى باسىلىمدا ارقىلى كەڭىنەن تاراتىلدى.
ن. نازاربايەۆتىڭ قىتايعا مەملەكەتتىك ساپارى
قىتايدىڭ بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارى ق ر پرەزيدەنتى ن. نازاربايەۆ پەن ق ح ر ءتوراعاسى شي جينپيڭمەن شاڭحاي قالاسىنىڭ «سيتسزياو» رەزيدەنتسياسىنداعى كەزدەسۋ سالتاناتىنا ەرەكشە نازار اۋداردى: جوعارى شەندى قوناقتىڭ قۇرمەتىنە ەكى ەلدىڭ ءانۇراندارى ورىندالىپ، بارلىق اسكەر تۇرلەرىنىڭ وكىلدەرى سالتاناتتى مارشپەن ءوتتى، قولدارىنا ەكى ەلدىڭ كىشكەنتاي جالاۋلارىن ۇستاعان كىشكەنتاي قىتايلىق بۇلدىرشىندەر «قازاقستان» دەپ قۋانا داۋىستادى. سونىمەن بىرگە، قازاقستاندىق كوشباسشى «جىبەك جولى» سەرياسىنان «جىبەك جولىنىڭ الەمدىك سىياقىسى» جوعارى ماراپاتىن العان ءبىرىنشى ادام بولدى.
قازاقستان مەن قىتاي اراسىنداعى كەلىسسوزدەردىڭ قورىتىندىسى بويىنشا، قىتايلىق ب ا ق- تاردا كوپتەگەن ماتەريالدار جاريالاندى. ولاردا نەگىزىنەن ساياسي ءوزارا سەنىم مەن ەكى ەلدىڭ اراسىنداعى ستراتەگيالىق سەرىكتەستىكتىڭ جوعارى دەڭگەيى اتاپ وتىلگەن. قازاقستان ەكونوميكاسىنا قىتاي ينۆەستيتسياسىنان 10 ميلليارد دوللاردان استام قارجىنى قاراستىراتىن ءتۇرلى سالالارداعى قول جەتكىزىلگەن ۋاعدالاستىقتاردىڭ سانىنا، سونىمەن بىرگە شي جينپيڭ قازاقستاندىق تاراپتى ەركىن ساۋدا ايماعىن دامىتۋعا بەلسەنە قاتىسۋعا شاقىرۋىنا باسا نازار اۋدارىلدى.
قىتاي ب ا ق وكىلدەرى ق ح ر ءتوراعاسى مەن قازاقستاننىڭ «دامۋ ستراتەگياسى-2050» اراسىنداعى بايلانىستى جانە قىتايدىڭ ساياسي رەفورمالاردى ودان ارى كەڭەيتۋى، ەكى ەل باسشىلارىنىڭ ستراتەگيالىق ويلارى مەن كورەگەندىكتەرى جايلى تاقىرىپتاردى قوزعادى.
ق ح ر- دىڭ «شينحۋا» اقپاراتتىق اگەنتتىگىنىڭ سايتىندا جەكە پاراقشا ن. نازاربايەۆتىڭ قىتايلىق ينتەرنەت- پايدالانۋشىلارمەن ونلاين- سۇحباتىنا ارنالدى. بارلىعى مەملەكەت باسشىسىنا 1000 نان استام سۇراق قويىلدى.
كوپتەگەن قىتايلىق ينتەرنەت- پايدالانۋشىلار قازاقستاندىق كوشباسشىنى ۇلگى تۇتاتىنىن ايتىپ، ونىڭ ومىرلىك تاجىريبەسىنە، سۇيىكتى سپورت تۇرلەرىنە جانە جالپى ەلباسىنىڭ جەكە تۇلعاسىنا قاتىستى سۇراقتار قويدى. ونلاين- سۇحباتتى 20 ميلليون استام ادام وقىعان. 100 دەن استام ءتۇرلى ب ا ق ن. نازاربايەۆتىڭ شەتەلدىك ساپارىنىڭ اياسىندا بولعان قورىتىندىلار بويىنشا 100 دەن استام ماتەريال جاريالادى. «قازاقپارات» ح ا ا ءتىلشىسى رۋسلان سۇلەيمەنوۆتىڭ «دۋنتسزياو» رەزيدەنتسياسىنان ونلاين- سۇحباتقا قاتىسۋعا ارنالعان ەرەكشە قۇقىعى بولدى. سول جەردەن ول مالىمەتتەردى قىتايدان قازاقستانعا جىبەرىپ وتىردى. ق ح ر- داعى وقىرماندار ونىڭ ماتەريالدارىن، جالپى ق ر پرەزيدەنتىنىڭ ساپارى جايلى قازاقپارات سايتىنىڭ قىتاي تىلىندەگى نۇسقاسىنان وقي الادى.
ا ءو س ش ك ءسامميتى
"China Daily" اپتالىق گازەتى قازىرگىدەي ازيادا قاۋىپسىزدىككە قاتەر ءتونىپ تۇرعان شاقتا 1992 -جىلى ق ر پرەزيدەنتى ن. نازاربايەۆ قۇرىلۋىنا باستاماشى بولعان ا ءو س ش ك ءسامميتىنىڭ اسا ماڭىزدى ەكەندىگى اتاپ ءوتىلدى. وسى ورايدا قىتايدا شي جينپيڭنىڭ توراعالىعىمەن وتكەن شاڭحاي وتىرىسى العاشقى كەڭ اۋقىمداعى حالىقارالىق شاراعا اينالدى.
«ا ءو س ش ك» باستاماشىسى - ق ر پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازاربايەۆ. ءبىز ونىڭ ساياسي كورەگەندىگىن، سونداي- اق وڭىرلىك قاۋىپسىزدىكتى جانە تۇراقتى بەيبىتشىلىكتى ساقتاۋ جولىنداعى بورىشىمىزدى سەزىنەمىز» ، - دەگەن قىتاي باسشىسىنىڭ ءساممميتتىڭ اشىلۋ سالتاناتىندا سويلەگەن ءسوزىن كەلتىرەدى باسىلىم.
ايتا كەتكەن ءجون، شي جينپيڭ ن. نازاربايەۆ جونىندەگى پىكىرى بويىنشا ر ف پرەزيدەنتى ۆ. پۋتين دە ءوز پايىمداۋىن ءبىلدىردى. «مەنىڭ دە ەسكە تۇسىرگىم كەلەدى، كەڭەس قۇرۋ جونىندەگى يدەيانى (بۇل جونىندە بۇگىن اڭگىمە بولدى) 90- جىلداردىڭ باسىندا قازاقستان پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان ءابىش ۇلى نازاربايەۆ ۇسىندى. ول بۇل يدەيانى جۇزەگە اسىرۋ جولىندا از كۇش جۇمساعان جوق» .
شەتەلدىك ساراپشىلار فورۋمنىڭ جوعارى دەڭگەيدە وتكەندىگىن اتاپ وتە كەلە، (11 شەت مەملەكەت باسشىلارى، 1 ۇكىمەت جانە 10 حالىقارالىق ۇيىم جەتەكشىلەرى - بارلىعى 46 شەتەلدىك دەلەگاتسيا) ا ءو س ش ك سامميتىنە تۇڭعىش رەت ب ۇ ۇ باس حاتشىسى پان گي مۋننىڭ قاتىسقاندىعىنا نازار اۋداردى. ولاردىڭ پىكىرىنشە، بۇل وقيعا كەڭەس الەۋەتىنىڭ تەك ايماقتىق ماسەلەلەردى عانا ەمەس، جاھاندىق پروبلەمالاردى شەشۋدەگى ءرللىنىڭ ارتقاندىعى.
سونداي- اق "شينحۋا" وكىلدەرى جانە شەتەلدىك باقىلاۋشىلار ق ح ر ءتوراعاسىنىڭ ءسامميتتىڭ باستالعان ساتىنەن باستاپ اياقتالعانشا ونىڭ مودەراتورى بولۋى بۇل شارانىڭ قىتاي باسشىلىعى ءۇشىن اسا ماڭىزدى ەكەندىگىن ناقتىلاي تۇسەدى.
قىتاي ساراپشىلارىنىڭ پىكىرى
قىتاي حالىقارالىق زەرتتەۋلەر ينستيتۋتىنىڭ ۆيتسە- پرەزيدەنتى گو سيانگان "The Global Times" تىلشىسىنە بەرگەن سۇحباتىندا ا ءو س ش ك ازياداعى قاۋىپسىزدىك بويىنشا ەڭ ءىرى كوپجاقتى فورۋم بولىپ تابىلاتىنىن اتاپ ءوتتى. «ەكونوميكالىق ماسەلەلەرگە باسىمدىق بەرەتىن ازيا- تىنىق مۇحيتى ەكونوميكالىق ىنتىماقتاستىعى جانە شانحاي ىنتىماقتاستىق ۇيىمىنان ايىرماشىلىعى - ا ءو س ش ك بۇكىل ازيا قۇرلىعى اۋماعىنداعى قاۋىپسىزدىك ماسەلەلەرىنە باسا كوڭىل بولەتىنىندە. ونىڭ بىرەگەيلىگى دە سوندا» .
شاڭحاي قوعامدىق عىلىمدار اكادەمياسىنىڭ ساراپشىسى پان گۋان وتكەن سامميتە قازاقستان پرەزيدەنتى ن. نازاربايەۆ ۇسىنعانداي ا ءو س ش ك بولاشاقتا بەدەلدى ازياداعى قاۋىپسىزدىك جانە دامۋ ۇيىمى رەتىندە قالىپتاساتىنىنا سەنىمدى.
فۋدان حالىقارالىق قاتىناستار ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ پروفەسسورى شەن دينلي ا ءو س ش ك- ءنىڭ ازياداعى قاۋىسىزدىككە شىنايى اسەرى سالىسىرمالى تۇردە قاراپايىم عانا دەگەن. دەگەنمەن ول 2014-2016 -جىلى قىتايدىڭ توراعالىعىمەن كەڭەستىڭ مارتەبەسى نىعايا تۇسەدى دەگەن قازاقستان باسشىسىنىڭ پىكىرىمەن كەلىستى.
ا ءو س ش ك ءسامميتىنىڭ اشىلۋىندا ءسوز سويلەگەن شي جينپيڭ سىرت ايماق كۇشتەرى تاراپىنان كەز كەلگەن ەلدىڭ جانە بۇكىل ازيانىڭ ىسىنە ارالاسۋىنا جول بەرىلمەيتىنىن اتاپ ءوتىپ، « بىرەۋگە ور قازساڭ، ءوزىڭ تۇسەسىڭ» دەگەن قازاقتىڭ ماقالىن ەسكە العانى قىتاي ب ا ق- تارىنىڭ جالپى نازارىنا ىلىكتى.
جالپى، اناليكتەردىڭ پىكىرى ا ءو س ش ك ءسامميتىنىڭ اۋقىمى، وعان مۇشە ەلدەردىڭ دەڭگەيى، كۇن تارتىبىندەگى ماسەلەلەر، قورىتىندى شاڭحاي دەكلاراتسياسىن قابىلداۋى، كەڭەسكە ءتوراعالىقتى ازياداعى جەتەكشى دەرجاۆا، الەمدە ەكونوميكاسى جاعىنان ەكىنشى تۇرعان قىتاي كەڭەسىنە بەرۋى - اتالعان حالىقارالىق ۇيىمدى قۇرۋعا مۇرىندىق بولعان قازاقستاننىڭ سىرتقى ساياساتىنىڭ ۇلكەن جەتىستىگى دەگەنگە توعىسادى.
