كوكپار كىمنىڭ ۇلتتىق ويىنى؟
ءتىپتى وعان ۇقساس ويىنىڭ سوناۋ ارگەنتينا ەلىندە دە بولعانىن زەرتتەۋشىلەر انىقتاپ بەردى. سول سەبەپتى كوكپار كەيبىرەۋلەر ايتىپ، جازىپ جۇرگەندەي تەك قازاقتىڭ ۇلتتىق ويىنى ما؟ اتاۋى ءارتۇرلى بولعانىمەن ونىڭ ماقساتى مەن مازمۇنى بارلىق ەلدە ۇقساس.
سوندىقتان 2 مىڭ جىلدىق تاريحى بار بۇل ويىندى ەشكىم وزىمدىكى دەپ ايتا المايدى.
تۇركى ءداۋىرى مەن ورتا عاسىردا جاۋىنگەرلەردىڭ اسكەري ماشىعىن شىڭداۋدىڭ ءبىر قۇرالى رەتىندە كورىنىس تاپقان بۇل ويىننىڭ سوڭعى 1,5 عاسىردا ماقسات-مىندەتى ءبىرشاما وزگەرىسكە ءتۇستى. ونى ات سپورتى ويىنى رەتىندە قايتا جاڭعىرتۋ باعىتىندا حالىقارالىق «كوكبورى» فەدەراتسياسى سوڭعى جىلدارى ءبىرقاتار يگى باستامالاردى قولعا الدى.
2013 - جىلى استانادا وتكەن العاشقى ازيا چەمپيوناتى سونىڭ ناقتى ايعاعى. ايتسە اتتەگەن-اي دەيتىن تۇستار ءالى دە از ەمەس. اتقارىلعان شارۋاعا توقمەيىلسىپ وتىرۋعا بولمايدى. بۇل ءۇشىن نە ىستەۋ كەرەك؟
كوكپاردى قالاي دامىتامىز؟
وزگەنى قايدام ءوز باسىم كوكپاردان قازىر تەلەارنادان كورسەتىلىپ جۇرگەن ۇلتتىق چەمپيونات پەن وزگە دە جارىستارعا كوڭىلىم ءالى تولمايدى. ويتكەنى ونداعى كورسەتىلىمدەردىڭ ناتيجەسى كوڭىل كونشىتپەيدى. وزگە سپورت جارىستارىنداعىداي كورەرمەندەردىڭ ويىندى تالقىلاپ، ول تۋرالى ءوز پىكىرىن ءبىلدىرىپ جاتقانىن بايقاپ جۇرگەن جوقپىن. بۇعان نە كەدەرگى؟
بىرىنشىدەن، كوكپاردى اتشاباردا وتكىزۋ ارقىلى ءبىز ونىڭ اياسىن تارىلتىپ العان سياقتىمىز. 1958 - جىلدان بەرگى كەزەڭدە تەك كوماندالىق سيپاتتا وتكىزىلە باستاعان كوكپاردىڭ بىرتە-بىرتە مارە كوكپاردان وزگە تۇرلەرى ۇمىتىلا باستادى.
ەكىنشىدەن، ءتۇرلى دەڭگەيدەگى جيىن-تويلاردا وتكىزىلەتىن كوكپاردىڭ جاپپاي تارتىس پەن اينالما تۇرلەرىنىڭ دە اياسى وتە تار.
بۇل ولقىلىقتاردى تۇزەتۋ ءۇشىن الدىمەن كوكپاردى دامىتۋدىڭ تۇجىرىمداماسىن جاساۋ قاجەت سياقتى. بۇل ءۇشىن ءبىرىنشى تاريحتى قايتا اقتارىپ، ونىڭ ۇمىت قالعان كەم-كەتىگىن تۇگەندەپ، ونى زامان تالابىنا ساي قايتا جاڭعىرتساق كوكپاردىڭ بولمىس-ءبىتىمى اشىلارى حاق.
كوكپاردىڭ جاپپاي تارتۋ، ۇتىسىپ تارتۋ، دودا كوكپار، اينالما كوكپار، مارە كوكپار، تاقىم تارتىس سياقتى تۇرلەرىن قاتار دامىتقان ءجون سەكىلدى. ونىڭ جاپپاي تارتۋ، اينالما كوكپار سياقتى تۇرلەرى اۋىلدىق جەردە جاقسى ساقتالعان. ۇلكەن-كىشى دەمەي ازاماتتىڭ ءبارى بىردەي قاتىساتىن جاپپاي تارتۋ مەن كوكپاردى اۋىلداعى ناقتى ءبىر ۇيگە جەتكىزۋ ارقىلى سىيلىققا يە بولاتىن اينالما كوكپار ەلىمىزدىڭ بارلىق جەرىندە كەڭ قولدانىلادى.
ال ويىنشىلاردىڭ ەكى توپقا ءبولىنىپ، ورتاعا ءبىر-ءبىر ادام شىعارىپ ءوزارا تارتىسۋ كەزىندە جەڭىلگەنىن ويىننان شىعاراتىن ۇتىسىپ تارتۋ مۇلدە ۇمىت قالعان. ونداعى مىقتى كوكپارشىنىڭ قارسىلاستارىن جەكە-جەكە سايىسقا شاقىرىپ، ءبىر كوماندانىڭ ويىنشىلارىن ءبىر ءوزى عانا ويىننان شىعارىپ تاستايتىن كەيبىر ساتتەرى كورەرمەن ءۇشىن ەرەكشە قىزىقتى بولارى كۇمانسىز. مۇنداي سايىستى حالىق كوپ جينالاتىن ورىنداردا قايتا جاڭعىرتاتىن بولساق ويىننىڭ تانىمالدىعى ارتىپ، تۋريستەر مەن ساياحاتشىلاردىڭ تارتۋدىڭ دا مۇمكىندىگى تۋار ەدى. ويتكەنى قازىر ويىنعا قاتىسۋشىلاردىڭ قاي توبى قازاندىققا سالىمدى كوپ سالسا سول توبى جەڭىمپاز اتاناتىن مارە كوكپار عانا ءتۇرلى دەڭگەيدەگى جارىستاردا كەڭ قولدانىلىپ ءجۇر.
الايدا كوكپاردىڭ كورەرمەن ءۇشىن تارتىمدىلىعىن، تانىمالدىعىن ارتتىرۋدا بۇل جەتكىلىكسىز بولۋدا. سوندىقتان تەلەارنالار ارقىلى جانە ءتۇرلى مەرەكەلىك شارالاردا كورسەتىلەتىن جارىستاردا كوكپاردىڭ ۇتىسىپ تارتۋ سياقتى ءتۇرىن قولدانىسقا ەنگىزۋ قاجەت. ونى 2017 - جىلى وتەتىن ەكسپو كورمەسى اياسىنداعى سپورتتىق جانە مادەني-كوپشىلىك شارالاردىڭ باعدارلاماسىنا دا كىرگىزۋگە بولادى.
جىگىتتەردىڭ بىلەك كۇشى عانا ەمەس، ەپتىلىگى، العىرلىعى، جۇرەكتىلىگى سىنعا تۇسەر بۇل سايىستىڭ ناسىلىنە، ۇلتىنا، جىنىسىنا، جاسىنا قاراماستان بارلىق كورەرمەندى وزىنە جىلدام باۋراپ الارى كۇمانسىز. بۇل جوقتان بار جاساپ، ويدان-قىردان قۇراستىرىپ، ءتۇرلى شوۋلاردى ۇيىمداستىرۋعا قوماقتى قارجى جۇمساپ جاتقان تەلەارنالار ءۇشىن دە كورەرمەن جيناۋدىڭ ەڭ وڭتايلى ءبىر جولى بولا الادى.
بۇل جوبا ءساتتى بولىپ جاتسا جاياۋ كوكپار مەن جاس بالالارعا ارنالعان ەسەك كوكپاردى دا ءدال وسىنداي جولمەن شوۋعا اينالدىرۋعا مۇمكىندىك بار. ەگەر سۇرانىس ارتىپ، قاجەتتىلىك تۋىپ جاتسا ونى سپورتتىق جارىس رەتىندە جان-جاقتى ناسيحاتتايتىن بولساق كوكپارشىنىڭ الەۋمەتتىك مارتەبەسى ءوسىپ، جاستاردى ەرىك-جىگەرىن شىڭداپ، وتانشىلدىق رۋحىن دامىتۋعا بۇل جوبالاردىڭ قوسار ۇلەسى قوماقتى بولماق.
اۆتور: ەرلىك ەرجان ۇلى
«الاش ايناسى»
