سامذرئق قذستئث جذمئرتقاسئ - ءامئرحان بالقئبةك تؤرالئ

None
None
استانا. قازاقپارات - ادامزاتتئث ارئداعئ ميف پةن اثئزدان تذرعان ساناسئندا تئنباي ذشئپ كةلة جاتقان ءبئر قذس بار.

ول قذس ولگةنئمةن، قايتا تئرئلة الادئ.

ولگةندة دة، تئرئلگةندة دة وت بولئپ جانادئ. بذل قذستئث اتئ - سامذرئق. شئعئس پةن باتئس مادةنيةتئنئث بارئندة دةرلئك وت - قذدئرةتتئلئكتئث، كذشتئث، جوقتان بار جاساؤدئث، قالابةردئ ءذمئتتئث كوزئ رةتئندة سيپاتتالادئ.

وت - قئزئل ءتذستئث ءتذپ مةكةنئ. ادامزاتتئث ساياسي تانئم-تذيسئگئنئث ءوزئ وسئ وتپةن، وتتئث تذسئمةن قاتئسئ بار.

مةملةكةت تؤلارئنداعئ ساياسي تذيسئكتئث جيناقئ بةينةسئ ةسةپتةلةتئن قئزئل ءتذس قذربانداردئث توگئلگةن قانئنان بذرئن، وتپةن بايلانئسادئ.

اثداؤسئز سانا جاثارئپ، جاثعئرئپ وتئرادئ دةسةك، وسئ تذسئنئك ءوز كةزةگئندة بئزگة وت بولئپ جانئپ، قايتا ءتئرئلئپ وتئراتئن سامذرئق قذستئث وبرازئ ارقئلئ جةتكةن.

 قئزئل ءتذستئث قارسئ ماعئناسئ - اق ءتذس. ةندئ ءبئر سوزبةن ايتقاندا، اق ءتذس - جوعالؤدئ، جاثعئرئقتئث ءوشؤئن نةمةسة ءولئمدئ مةثزةيدئ.

سودان دا، سامذرئق وتكةننئث وشپةيتئنئن مةثزةسة، تذسسئزدةنؤ (اق ءتذس) كةشةگئدةن كوزجازؤدئ بئلدئرةدئ. ءذثئلئپ قاراساق، وسئ ارادا قاراما-قارسئلئقتئث بئرلئگئ بايقالادئ.

اسئلئندة اثداؤسئز سانا سامذرئق قذستئث قاسيةتئن قايتالايدئ. ول سونئسئمةن ذرپاقتان-ذرپاققا جالعاسئپ ماثگئ جاسايدئ. ؤاقئت كوشئندة كةشةگئ ءئس وشكئن تارتئپ، اثداؤسئز سانانئث تذثعيئعئنا كةتؤئ  مذمكئن، ءبئراق، جوعالمايدئ، مةزگئلئ جةتكةندة قايتا ورالئپ وتئرادئ.

وتكةن عاسئردئث 90-جئلدارئندا قوعامدئق جذيةدةگئ وزگةرئسكة ئلةسئپ، سانا كةثئستئگئندة ذلكةن بوستئق پايدا بولدئ. بذنئ قوعامتانؤشئلار كةثةستئك يدةولوگيانئث ورنئنان كةتؤئمةن، بوستئقتئ تولتئراتئن جاثا يدةولوگيانئث بولماؤئنان دةپ تذسئندئرةدئ.

قازاق تذرعئسئنان ايتقاندا، بذل ذلتتئق سانانئث ءوز تذعئرئنا كوتةرئلة الماؤئ ةدئ. ارادا جئلدار ءوتئپ، ساياسي جذية وتپةلئ كةزةثدئ ارتقا تاستاعان تذستا، قوعامدئق سانادا ذلكةن بةتبذرئس تؤدئ. كةشتةؤ بولسا دا سامذرئق قذس اقئرئ جاثعئرئپ جةتتئ. بذل وزگةرئس اؤةلئ ءماتئننئث جاثارؤئن اكةلدئ.

  90-جئلداردا اقئن-جازؤشئلار، وندا دا ادةبيةتكة قوعامدئق جذيةنئث وزگةرئسئمةن قاتار كةلگةن بؤئن بذنئ انئق سةزئندئ. بذل جذرتتئث داستذرلئك مانةردة جازؤدئ ذناتقانئمةن، ايتالئق، مذقاعالي ماقاتايةأشا ولةث جازعئسئ كةلگةنئمةن، ولاي جازا المايتئنئن تذسئنگةن كةزةث ةدئ.

زامان دا، دذنيةتانئم دا وزگةرئپ كةتكةن بولاتئن. ةندئ ءبئر جاعئنان، قازاق وسئ تذستا العاش رةت كةؤدةسئن كةرة تذرئپ «مةن قازاقپئن!»  دةگةندئ ساياسي تذرعئدا (ةث كةمئ اقئندارئ) اشئق ايتا باستادئ. سوعان دةيئن قازاقتئث ساياسي تذيسئگئ بذلايشا باس كورسةتئپ كورمةگةن.

قازاقتار ءذشئن ادةبيةتتة شئنايئ ساياسي تاقئرئپ جازئلماعان زاثدارمةن شةكتةلگةن ةدئ. ماعجان جذمابايةأتان مذقاعالي ماقاتايةأقا دةيئنگئ ارالئقتا قازاق ولةثئ ساياسي تالعامئ بار، ةلگةزةك قئراعئلئقتان ايرئلئپ، ونئث ورنئنا ساياسي ساؤاتسئزدئققا جاقئن جاداعاي جاتتاندئلئق بوي الدئرعان ةدئ. بذل ؤاقئت ذزارا كةلة ادةبيةتتة ساياسي تاقئرئپتئ جازؤدئث وزئندئك مادةنيةتئن تومةندةتكةن ةدئ.  

ادام بويئنداعئ اساؤ كذشتئث ءبئرئ رةتئندة ادامنئث ساياسي تذيسئگئن اتاؤعا بولادئ. ساياسي سانا قئستئققان جةردة ادامنئث وزگة تانئم-تذيسئگئنئث بارئندة دةرلئك اؤئتقؤشئلئق تؤادئ. وتارلانعان كةزةثدة قازاقتئث ساياسي جاندذنيةسئ ذزاق ؤاقئت بويئندا تذمئلدئرئقتالعان كذي كةشتئ، ؤاقئتئ كةلئپ بوستاندئققا شئققان تذستا، ونئث تالاپتارئ ةث الدئثعئ قاتارعا شئعاتئنئ  دا زاثدئ نارسة. بذل تذيسئك 90-جئلداردا پوةزيادا دا كوزگة ءتذستئ.

 اقئن ءامئرحان بالقئبةك 1998 - جئلئ جازئلعان پوةماسئنئث اتئن «سئنعان ساؤلةنئث شاعئلئسؤئ» («قاسقئر قذداي بولعان كةز»، «تذران» باسپاسئ، 2008-ج.) دةپ قويئپتئ. بذل تاقئرئپ اقئن بولمئسئمةن ةتةنة تانئس ةمةس وقئرمانعا جئردئث مازمذنئنان مذلدة وزگةشة تذسئنئك بةرةدئ.

بذل جةردة جةكة ءبئر ادامنئث تذيسئگئندة ءجذرئپ وتكةن ةلةستةن وزگة دذنية جوق سياقتئ سةزئلةدئ. ايتالئق، 1990 - جئلدان بذرئن اقئنداردئث ويئنا ءدال وسئنداي تاقئرئپ كةلة قويمايدئ. ءبئراق، ويلانا كةلسةث، ءبارئ ورنئندا ةكةنئن بايقايمئز. جؤرناليستيكادا وزئندئك مانةرئ بار، ءارئ تذركولوگ اقئن ءوز كةثئستئگئن زامانئنا ساي سيپاتتاؤعا ذمتئلعان.

ونئث ذستئنة بذل قذندئلئقتار شاعئلئپ جاتقان كةزةثگة تؤرا كةلةدئ. مذندايدا باستئسئ ولةثنئث تاقئرئبئ ءماتئننئث تابيعاتئن ايقئنداپ تذرؤئ ءتيئس. ءتئپتئ، ساياسي تذيسئك بذزئپ-جارئپ كئرئپ، باسا بيلةپ كةتسة دة، مةيلئ، قذشاقتئ كةث اشئپ ءبارئن سئثئرؤگة ءتيئسسئث. بذل  ةندئ پوستمودةرنيستئك دذنيةتانئم.

پوةمادا قارا سوز بةن ولةث قاتار ذشئراسادئ. اعا بؤئن اقئنداردا بذنداي ةرةكشةلئك «قذمئرسقا» پوةماسئندا كةزدةسةتئن. ماتئندةگئ مذنداي ذقساستئقتئث وزئندئك سةبةبئ بار. «قذمئرسقا» مةن «سئنعان ساؤلةنئث شاعئلئسؤئ» مازمذن جاعئنان مذلدة جاناسپاعانئمةن، جذيةسئ جاعئنان ةكةؤئ دة يدةولوگياعا تابان تئرةگةن شئعارمالاردئث ساناتئنا جاتادئ.

الدئثعئسئ كةثةس يدةولوگياسئنئث اسپانداپ تذرعان تذسئندا دذنيةگة كةلسة، سوثعئسئ ذلتتئق يدةولوگيا اشئق مايدانعا شئققان تذستا جازئلدئ. بذل جاعئنان ولار كذن مةن ءتذن سياقتئ ءبئر دذنيةنئث ةكئ بةتئنة ذقسايدئ.

ادةبيةت پةن يدةولوگيانئث قاتئسئنا كةلسةك، مذندا جازؤ مادةنيةتئن ءسوز ةتؤگة تؤرا كةلةدئ. ءوزئثئز بايئپتاي بةرئثئز. قاراپايئمداپ ايتساق، بئرةؤلةردئث جازعان ولةثئنةن زامانئ جةلكةسئنةن تئرةپ كورگة يتةرئپ تذرسا دا، ول تؤرالئ ميكروسكوپپةن ئزدةسةث دة ةشتةثةنئ تاپپايسئث. ةندئ بئرةؤلةردئث ولةثئ باسئنان باقايشئعئنا دةيئن ساياساتپةن تذنئپ تذرادئ، وندا ايقايلاپ تذرعان فورماسئنان باسقا پوةزياعا تيةسئلئ ةشتةثة جوق.

جازؤ مادةنيةتئ جةتئسپةگةن جةردة، وسئلايشا پوةزيا ولةدئ دة، ونئث ورنئندا اقئننئث جالاث پوزيسياسئ عانا قالادئ. ال نةنئ بولسا دا تئزةگة سالئپ ءوز ئرقئنا كوندئرؤگة بةيئم تذراتئن يدةولوگيا ادةبيةتتئ جوعارئداعئداي ةكئ ارنانئث بئرئنة سالماي تذرمايدئ. ال بذل شةثبةردةن شئعؤ ءذشئن اقئنعا مول تاجئريبة، پاراسات-پايئم، ذلكةن ازاماتتئق بولمئسپةن قاتار، كورةگةندئك قاجةت.    

اؤةلگئ سوزگة قايتا ورالايئق. قوس قاناتئ قارا ءسوز بةن جئردان ورئلگةن پوةما ون ةكئ بولةكتةن قذرالعان. وتكةن عاسئردئث 90-جئلدارئندا اقتاثداق تذرعان قازاق ساناسئنا قايتئپ ورالعان سامذرئق قذستئث ءماتئنئ - تاريحتاعئ تذركئلةر، تذركئلةردئث باس كوتةرؤئ، كوشپةندئلئك جانة جئلقئ مئنةزئ، تاريحتاعئ قازاقتئث قذلدئراؤئ، جذت، ماعجان جذمابايةأ، ةرلئك رؤحتئ قايتا جانؤ، سامعاؤدان تذرادئ. پوةمادان ءذزئندئ وقيئق:

 ارؤاقتئم!
ءتاثئر ةلئم!
قازاعئم!
ءوزئث جايلئ، بولماس ءذشئن مازاعئث،

 باسقا ماقام كةرةك ةمةس،
كونةكوز،
ةپوستاردئث سارئنئمةن جازامئن.
 سةنةم سوعان،

بولسا بولسئن ةرتةگئ،
ةرتةگئ ول - وتانئمنئث ةرتةثئ.
جةر بةتئندة باقئتتئ ءومئر جاساؤعا،
كةرةك بئزگة قيالدئث دا كوكتةمئ.

  .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .

 دالا ذلئ العا قادام باساردا،
نة بولماسا،
زور جاثالئق اشاردا.

 توي ءذستئ مة، وي ءذستئ مة،
ءبارئبئر
تولعانا الار جذرةگئنئث تذبئندة،
وسئ تئلةك جاتؤ كةرةك قاشاندا:

 دوسئم بولساث
ةركئندةپ ةن
بذل ماثعا،
جاؤئم بولساث
اداسارسئث تذماندا.

 وسئ مةنئث
قذرانئم مةن
ذرانئم،
قئسئلعاندا قايئراتئن دذعام دا.

شةجئرة ايتار قوشقار تذمسئق تاستارئ،
الپئس ءورئم، توقسان تاراؤ داستانئ.

جةر بةتئندة
قازاق دةيتئن حالئق بار،
سول حالئقتئث اشئق بولسئن اسپانئ!

ةندئ ءبئر سوزبةن ايتقاندا، وردا بذزار وتئزئندا ءامئرحان بالقئبةك التئن كذن مةن قئران بذركئتتةن تذراتئن كوك تؤلئ تاؤةلسئزدئكتئ پوستمودةرنيستئك دذنيةتانئممةن وسئلاي جئرلايدئ.                                    

ارداق نذرعازئ ذلئ

سوڭعى جاڭالىقتار
telegram