قازاقتار: كئمدةر ول؟

None
None
استانا. قازاقپارات - باسئن اشئپ الايئق، مةن بذل تاقئرئپتئ ارنايئ زةرتتةگةن ادام ةمةسپئن، جاي عانا كورگةن بئلگةنئمدئ بايانداعالئ وتئرمئن.

ةس ءبئلئپ، ةتةك جاپقالئ قازاقستاندا تذرامئن.

رةسةيگة، قئرئم ماسةلةسئنة بايلانئستئ تؤئنداپ جاتقان ءارتذرلئ پئكئرلةر جاعدايئندا مةن ءوزئم كورگةن، ءوزئم از-كةم بئلةتئن قازاق حالقئ تؤرالئ اثگئمةلةسةم دةيمئن.

سونئمةن، قازاقتار دةگةن كئمدةر ءوزئ؟!

قازاقستاننئث جةر كولةمئ وتة ذلكةن، رةسةيدةن از عانا كئشئرةك. ال، حالقئ تئم از، 16 ميلليوننئث اينالاسئ.

بذل ةلدئث ءار تذرعئنئنا 5 شارشئ شاقئرئمنان جةر كةلةدئ دةگةن ءسوز.

وسئ دالادا ءالئ كذنگة دةيئن جذزدةگةن ذلتتئث وكئلدةرئ ءومئر سذرةدئ، عاجابئ سول ذلتارالئق ماسةلة دةگةن اتئمةن جوق. «سكينحةد» دةگةن ءسوز، ذعئم قازاقتار ءذشئن ابستراكتئلئ نارسة.

ارينة، ةل ذكئمةتئ وتة مئقتئ جذمئس جاسايدئ. وقتا تةكتة باس كوتةرةتئن اؤئلدئق دةثگةيدةگئ كيكئلجئثدةردئ ةل بولئپ باسئپ تاستايدئ. بارلئعئ ءبئر قازاق حالقئ دةگةن اتاؤدئث استئنا بئرئككةن.

سونئمةن، قازاقتار:

ايرئقشا قوناقجاي حالئق! قوناق كذتؤ - قازاقتئث قانئنا ءسئثئپ كةتكةن قاسيةت. «قوناق - اتاثنان ذلئ» دةگةن ءسوز بار وزدةرئندة. قازاققا ءبارئ قوناق: اداسقان جولاؤشئ، قئدئرعان جذرگئنشئ، توثعان، اشئققان ءمذساپئر، ءبارئ ءبارئ قوناق.

تالاي عاسئرلارعئ ءذردئس - قازاقتئث ءوزئ اش ءجذرؤئ، كيئمئ جئرتئق بولؤئ مذمكئن، الايدا، ذيدة قوناققا ارنالعان سئباعا مئندةتتئ تذردة ساقتالادئ. قوناق سئباعاسئ! بذل جةردة قازاقتاردئث ةت جةؤ جونئنةن الةمدة ةكئنشئ ورئندا ةكةنئن ايتا كةتؤ ورئندئ. ءبئرئنشئ ورئندا قاسقئرلار تذر ةكةن...

دالانئث جازدا اپتاپ ئستئق، قئستا قاقاعان اياز بةن بوراندئ قاتاث تابيعاتئنا جولاؤشئ توتةپ بةرة الماس ةدئ. جولاؤشئ توتةپ بةرة الماس ةدئ سول دالانئث ءار جةرئندة قازاق اؤئلدارئ وتئرماعان بولسا. ءومئرئ كورمةگةن بةيتانئس ادامئنا جايئلئپ جاستئق، ءيئلئپ توسةك بولادئ، استئ ذستئنة ءتذسئپ قوناق قئلادئ. تورگة وزئپ، بةل شةشئپ جايعاسقان قوناققا سذراقتار جاؤادئ دةيسئث. «جاعدايئثئز قالاي؟ دةنساؤلئعئثئز جاقسئ ما؟ اؤئل ايماق امان با؟ قارتتار قؤاتتئ ما؟ مال باسئ امان با؟ قالاي، قالاي، قالاي؟!»

مذنئث اراسئندا، ارينة، تاماق كةلةدئ، سودان «الئپ وتئرساثشئ، جةثئزدةر، جةسةثئزدةرشئ، المادئثئزدار عوي، وي، وسئ ءوزئمئز سئزدةردةي كةزئمئزدة...».

پروزا.رؤ سايتئنئث ءبئر اأتورئ ءوزئنئث قازاقتارعا العاش رةت قوناق بولعانئن بئلاي سؤرةتتةيدئ: «ءذي يةسئنئث ايةلئ مةنئث الدئما اسئلعان ةتتئث بولئگئن نةشة رةت قايتالاپ سالعانئ ةسئمدة جوق. ةتتئث ءتاتتئ پئسكةندئگئ سونشالئق جةي بةرئپپئن. كةشكئ استان كةيئن مةن ءوزئمنئث ءبئر جئلدئق ةتتئ ءبئر-اق جةگةنئمدئ ءتذسئندئم».

ةتتةن سوث ادةتتة شاي كةلةدئ. قازاقتاردا شاي ءئشؤ دةگةن ءوز الدئنا بولةك اثگئمة. ذستةل قاسئنا ذلكةةةةن ساماؤرئن كةپ جايعاسادئ... داستارحانعا ماي، قايماق، سةكةر جانة قازاقتار باؤئرساق دةپ اتايتئن ةرةكشة سارئ دومالاق نان ءتذرئ كةلةدئ. ءبئرئنشئ، كةسةگة ءسذت قذيئلادئ. سوسئن، وعان قويؤ، قالامپئر قوسئلعان شاي قوسئلادئ. كةسة وسئمةن ورتاسئنان كةلةدئ. سوسئن بارئپ ذستئنة تولعانشا ساماؤرئننان قايناپ تذرعان سؤ قذيئلادئ. ءئشئپ كورئثئز... مةن دذنيةدة مذنداي ءتاتتئ شايدئث بارئنا ءالئ كذنگة كذماندئمئن! قازاقتاردئث قولدان جاسالعان مايئنئث ءدامئ دة ةرةكشة. ازداپ تذز دامئ بولادئ. قالامپئر قوسئلعان شاي تؤرالئ مةن لةونيدتةن ةستئدئم دة، كةيئن تاتئپ كوردئم ةرةكشة. قالادا بذلاي دايئندامايدئ، اؤئلداردا عانا بار. ايتپاقشئ، قازاقتار ءذشئن شاي دا ءتاتتئ، تذز قوسئلعان ماي دا ءتاتتئ... وزدةرئنة ذناعان تاماقتئث ءبارئن ءتاتتئ دةي بةرةدئ... قازاقتاردا عانا كةزدةسةتئن ةرةكشة دةليكاتةس تاعامنئث ءبئرئ قذرت. ول اشئعان قايماقتان جاسالادئ. ول دا «ءتاتتئ».

قازاقتاردئث نانعا قذرمةتئ ةرةكشة. جالپئ، داستارحانعا دةگةن قذرمةتئ الابوتةن. داستارحان ئسپةتتئ ستولعا اياق قويؤ، بولماسا ستول دةثگةيئن دةيئن اياق كوتةرؤ كورگةنسئزدئك بةلگئسئ.

بئردة مةن قذرئلئستا جذمئسشئلارمةن بئرگة تذسكئ اس ءئشتئم. سول كةزدة قازاق جذمئسشئلاردئث ءبئرئ وزدةرئ «ستول» ةتئپ وتئرعان جاشئكتئث قاسئنا كةپ تاعئ وسئندا جاشئككة اياعئن قويئپ وتئردئ. وسئ كةزدة مةنةن سال عانا كئشئ قازاق جئگئتئ «اعاي، جاسئثئز ذلكةن، ءبئراق داستارحاننان ذلكةن ةمةسسئز، اياعئثئزدئ ءتذسئرئپ قويساثئز» دةدئ... ذياتئن-اي...

***
ستؤدةنت كةزئمدة سةمةي قالاسئنا باردئق. جارئستان ءبئتتئ، ال، ذشاق ةرتةث. ءوزئمئز تورتةؤ ةك، ونئث ةكةؤئ قازاق. سول قازاق بالالارعا ةرئپ قالا شةتئندةگئ جةكة ذيلةردئث بئرئنة باردئق. كةشكئ ؤاقئت. ءذي يةلةرئ شايعا شاقئردئ. قايماق، باؤئرساق، ءسذت قوسئلعان شاي. ءذي يةسئ عانا سويلةپ وتئر، ايةلئ ءذنسئز. شةكسئز قذرمةتتئث بةلگئسئ قازاق ايةلئ داستاحان باسئنداعئ ةر ادامدار سوزئنة ارالاسپايدئ. شايدئ كةسةگة تولتئرا قذيمايدئ، ازداپ قانا قذيادئ. تولتئرئپ قذيؤ - ءئش، ءئش تة كةت دةگةندئ بئلدئرةدئ. مةن وثاشادا قازاق جئگئتتةردةن سذرادئم. «تؤئسقاندارئث با؟» ولار كذلدئ، «جوق، جاعدايدئ ءتذسئندئرئپ ايتتئق» تاثعالدئم!

شايدان كةيئن ةت كةلدئ. ةتكة تويئپ الدئق. تاث اتتئ، تاثعئ اس تا كةرةمةت بولدئ. ال، اقشا تؤرالئ ةشكئم ةشتةثة ايتپادئ.

***
قازاقتاردئث ةث ةرةكشة قاسيةتتةرئنئث ءبئرئ - ولار جةتئ اتاسئن بئلةدئ. وتة داناگوي ءداستذر. ءوز نةمةرةث مةن شوبةرةث سةنئث جامان قئلئقتارئثنان ذيالئپ جذرمةس ءذشئن، جاقسئ ئستةر قالدئرؤعا تئرئسئپ جذرةتئن بولاسئث!

-  مةن حان (شئثعئس حان) تذقئمئمئن! (قازاقتار شئثعئس حان تذقئمئ ةكةنئن ةرةكشة ماقتان ةتةدئ) سةنئث اتاث كئم؟

- بئلمةيدئ ةكةنمئن...

ماثگذرت!

كوشپةندئلةردة وسئنداي ذعئم بار. اتا باباسئن ذمئتقان، رؤئن بئلمةيتئن، ذلكةنئن سئيلامايتئن، باباسئمةن ماقتانبايتئن ادامداردئ ماثگذرت دةگةن.

***
كةثةس وداعئ كةزئندة قازاق ءتئلئ قالالاردا مذلدة قولدانئلمادئ. ال، قازئر قازاقشا بئلمةيتئندةردئ شالاقازاق دةيدئ. ال، قالالئقتار اؤئلدئقتاردئ مامبةت دةيدئ.

***
قازاقتار ةشقاشان ءوز بةتئمةن سوعئس اشپاعان حالئق. ءتئپتئ، بةيبئت كةزدة اسكةر ذستاماعان. قازئر دة ازعانا اسكةرئ بار. ءبئراق، جةكپة - جةك ونةرئنة وتة بةيئم، قذمار كةلةدئ. جئگئتتةرئ شةتئنةن قئزؤقاندئ، باسئنان ءسوز اسئرمايتئن نامئسشئل. قازاقستانداعئ ءبئرئنشئ سپورت ءتذرئ: بوكس. قازاقستان الةمدةگئ ةث مئقتئ بوكس دةرجاأالارئنئث قاتارئندا. قازاقستان 18 عاسئردا رةسةي يمپةرياسئنا ءوز ةركئمةن قوسئلدئ. ال، ك س ر و قذلاعان كةزدة ةث سوثعئ مةملةكةت رةتئندة رةسةيدةن ءبولئنئپ شئقتئ.

***
تورعاي وبلئسئنا ساپارعا شئقتئم. جولدان تاپ بولئپ الئپ كةتكةن قازاق جذرگئزؤشئ مةن بةرگةن اقشانئ الؤدان ءذزئلدئ كةسئلدئ باس تارتتئ. «مةن سةنئ جولشئباي الا كةتتئم، اقشاث وزئثة، جولئث بولسئن» دةپ رةنجيتئن ئثعاي بايقاتتئ. ايتپةسة، ارتئق اقشا ةشكئمدة جوق كةز ةدئ...

قازاقتاردئث ؤاقئتقا كوزقاراسئ

قازاقتار قوناققا مئندةتتئ تذردة كةشئگئپ كةلةدئ 1 ساعات كةشئكپةگةن قازاق قازاق ةمةس. ءبئراق، جةكة وزئنة حابارلاسئپ ةسكةرتسةثئز، ةشكئمدئ كذتپةيسئز. الايدا، قازاقتار توي جاساسا 600 - 800 شاقئرئپ جاسايدئ عوي... سوسئن كةلئپ، تويعا كةپ تئلةك ايتقاندئ قاتتئ جاقسئ كورةدئ. ءارقايسئسئ كةمئندة 20 مينؤتتان سويلةپ شئعادئ.

قازاق ايةلئ، مةيلئ، ةث قئمبات كيئمدةر، برةند بؤتيكتةردةن الئنعان كويلةك كيئپ تذرسئن، باسئندا ورامال بولؤئ مئندةتتئ. حيدجاب كيؤدئ سانگة اينالدئرماق بولعاندارعا بذكئل حالئق قارسئ شئقتئ. ءتئپتئ، قازاقستان پرةزيدةنتئ دة انئق ايتتئ.

ذلكةنگة قذرمةت قازاقتاردئث قانئنا ءسئثئپ كةتكةن. «اعاي» - بذل جاسئ ذلكةنگة قاراتا ايتئلاتئن امبةباپ ءسوز. بذل جةردة قئزمةت بابئ، قئزمةتكةرلئك ارا قاتئناس تا كةيئنگة ئسئرئلؤئ مذمكئن.

بذل جاعداي مةنئث باسئمنان دا ءوتتئ. ءبئر قازاق اؤئلئنان اأتوبؤسقا مئنگةندة ونئث جارتسئ بوس تذرعانئنا قاراماستان ءبئر قازاق بالا ورنئنان اتئپ تذرئپ ماعان ورئن بةردئ... مةن مادةني «شوك» سةكئلدئ بئردةثةنئ سةزئندئم...

جاسئ ذلعايعان ذلكةن كئسئگة قازاقتار «اقساقال» دةيدئ. دةد، ستاريك دةگةننةن جاقسئ. جالپئ، قازاقتاردا اق ءتذس ةرةكشة باعاعا ية. اق تذية، اق كيئز ءذي. پرةزيدةنت وتئراتئن استاناداعئ رةزيدةنسيا دا اق وردا دةپ اتالادئ.

قازاق ابئرويئن بارئنةن بيئك قوياتئن حالئق. جذرت الدئندا ذياتقا قالعاننان ارتئق جازا جوق قازاق ءذشئن. ال، قازاقتئ ءسال ماقتاساث، ءتور ذسئنئپ، جوعارئعا وتئرعئزساث بارلئق الةمگة ريزا كةيئپتة وتئرادئ.

ايتئس!

حالئقتئق ونةر. دومبئرانئ قولعا الئپ، كةزةك كةزةك ءسوز قاعئسادئ. دةموكراتيا مةن ناعئز شئنشئل ونةر. مذسئلمان ةلئ بولعانئمةن قازاقتار ايتئسقا قئزدارئن دا شئعارا بةرةدئ. قئزدارئ دا ءورشئل، وجةت كةلةدئ. جئگئتتةرمةن اقئل جارئستئرئپ، كةيدة جةثئپ تة كةتةدئ.

بئردة ماعان ءبئر وتة زيالئ كئسئ قازاقشا ءتئل قاتتئ. مةن ذيالئپ قالدئم دا قازاق ةمةس ةكةنئمدئ ايتتئم. ول «ءپاالئ، كارئسپئسئث» دةدئ دة كورةيا تؤرالئ كوپتةگةن تاماشا اثگئمةلةر ايتتئ. سوسئن ماعان قاراپ ايتتئ:

- قاراثئزشئ، كارئستةر بئزگة وتة جاقئن ذلت. كارئس پةن ورئس قانئ ارالاسقان كةزدة ءسئز سةكئلدئ سئمباتتئ ذرپاق دذنيةگة كةلةدئ. سئمباتتئلئعئ، سذلؤلئعئ اؤماعان قازاق!

مةن بذل ءسوزدئ وتة قاتتئ جاقسئ كورئپ قالدئم!

ءبئر دذكةنگة كةلئپ ساؤدا جاسادئم. ساتؤشئ قازاق قئزئ ماعان انا تئلئندة سويلةدئ. مةن ايتتئم: كةشئرئثئز، مةن قازاقشا بئلمةيتئن ةدئم، سةبةبئ، مةن كارئسپئن. قازاق سةكئلدئ ادةمئ كارئسپئن!

ساتؤشئ قئزدئث ءجذزئ بال-بذل جايناپ كةتتئ!

قازاق «ماقتانئپ وتئرعانئم جوق» دةگةن ءسوزدئ جاقسئ كورةدئ. كوپ قولدانادئ!

الةكساندر وگاي، جازؤشئ

el.kz

سوڭعى جاڭالىقتار
telegram