مذنايلئ قالادا ون جئلدا مئثداعان قئزدارئمئز كةلئمسةكتةرگة قاتئن بولئپ كةتئپتئ

استانا. قازاقپارات - قازاق  قئزدارئنئث  باسقا  ذلتقا كذيةؤگة شئعؤئ جايئنداعئ پئكئرتالاس باسئلئم بةتتةرئندة ءجيئ جازئلعانئمةن، مذنئث سةبةبئنة اركئم ءارقالاي جاؤاپ ايتئپ ءجذر.
None
None

سايئپ كةلگةندة، مذنئ ةكئ ادامنئث جذرةك قالاؤئ بويئنشا جاراسؤئ دةپ تذجئرئمدايمئز.

قئزدارئمئزدئ  كةلئمسةككة قاتئن ةتئپ،  نةسئنة بورئك كيئپ ءجذرمئز؟!     

اتا-بابا سالتئندا قئزدارئن قوناق دةپ تورگة وتئرعئزئپ، ةركئندئكتة وسئرگةن قازاق ولاردئ ةلدئث كوركئنة بالاعان. وسئ قئزداردان انا اتانعاندا باتئر مةن دانا دا، حان مةن قارا دا ومئرگة كةلئپ، ذلتئمئزدئث ماثگئلئگئن جالعاستئرؤدا. 

ذلدارئنئث بويئنا اق سذتئمةن ةرلئك پةن ةلدئكتئ ءسئثئرئپ، قئران سامعاؤ قايرات قؤاتئن كئندئك قانئمةن دارئتقان قازاقتئث بارلئق انالارئنا قانداي ماداق ايتسا دا لايئق. وسئ كذنگة جةتكئزگةن سول ذلتتئق تاربيةمةن سؤسئنداپ، اتا سالتئمئزدئث ؤئزئنا قانعان ذرپاقتار.

سولاي بولا تذرسا دا، قازئرگئ كةزدة كةيبئر قئزدارئمئزدئث «جات جذرتتئق» دةگةن ءسوزدئ تؤرا ماعئناسئندا قابئلداپ، مذحيت اسئپ جاتقاندارئ، اسئرةسة شةت تئلدةرئن ذيرةنگةن سايئن ولاردئث جئلدان-جئلعا كوبةية ءتذسؤئ استارئندا نة سةبةپ بار ةكةن؟

ةگةمةندئك العان 90-جئلداردئث باسئندا اتئراؤ جةرئندة مذناي سالاسئ كاسئپورئندارئنا شةتةلدئكتةر اعئلئپ كةلة باستادئ. الدئمةن أةنگةر ماماندارئ مةن جذمئسشئلارئ تةثئز كةنئشئ قذرئلئسئ باستالؤئنا وراي مئثداپ كةلدئ. زاماننئث الاعاي دا بذلاعاي قيئن-قئستاؤ كةزةثئندة ءجذز-جذزدةگةن قازاقتئث ورئمدةي قئزدارئ ماديار جئگئتتةرئنة جار بولئپ، أةنگرياعا كةتة باردئ.

قازئر أةنگريادا اتئراؤلئق قئزداردئث وتباسئلارئنان تذراتئن تذتاس ءبئر اؤئل بار دةپ ةستيمئز. جاقسئ، أةنگرلةردئث ماديار تايپاسئ قازاققا جات ةمةس، دةگةنمةن «قذتئلا الماي وتئرعان قئزئمئز جوق» دةپ وتئزداعئ بيكةشئمئزگة كورشئمئز قذدا تذسؤگة كةلسة دة شالقاياتئن قازاق ةمةسپئز بة!

اتئراؤ قئزدارئنئث توپئرلاپ رؤمئنعا، يتالياندئققا، شوتلاندئققا، اعئلشئنعا، گوللاندئققا، كانادالئققا كذيةؤگة كةتئپ جاتقانئ جاندئ اؤئرتادئ. قئزدار بولعاندا قانداي، قئز جئبةكتةي اقئلدئ دا كورئكتئ، اعئلشئنشا سايراپ تذرعان ماماندئق يةلةرئ.

وتكةن جئلئ تانئس كةلئنشةكتئث كذندةي كوركةم قئزئ يندؤسپةن تذرمئس قذرئپ، بالالئ بولدئ. تاعئ ءبئر قذربئمنئث قايئن ءسئثلئسئ اأستراليادان كةلئپ، اتئراؤدا جذمئس جاساپ جذرگةن اعئلشئن جئگئتئنة قازاقشا قذدا ءتذسئرئپ، توي جاساپ ذزاتئلدئ.

يندؤسقا شئققان تانئس كةلئنشةگئمنئث جالعئز قئزئ ةدئ. جولداسئ اراققا سالئنعاسئن اجئراسئپ كةتئپ، قئزئن ءوزئ وسئرگةن. اناسئنئث ءوزئن ماپةلةپ، وقئتئپ، توقئتقان ساتتةردةگئ قيئندئقتارئن كورئپ وسكةن قئزئ اقئلدئ، ءتارتئپتئ بويجةتتئ. ءبئراق جةتپةي قالعانئ اكة ماحابباتئ، مةيئرئمئ شئعار دةپ ويلايمئن. سوندئقتان جار تاثداؤدا تةك ءوز قازاعئما جار بولام دةگةن سةزئمنئث بويئندا بولماعانئن ايتساثئزشئ.

ال اأستراليالئققا تذرمئسقا شئققان اؤئلدئث قئزئ دا مذناي كاسئپورنئندا ءجذرئپ تانئسئپ، جذرةك قالاؤئمةن كةتئپ وتئر. اثگئمة بارئسئنان بئلگةنئمئز - اأستراليانئث قئزئمئز كةلئن بوپ تذسكةن قالاسئنداعئ سول كوشةدة بئرنةشة قازاق قئزئ كةلئن ةكةن.

ولاردئث تاربيةلئلئگئنة، شارؤاشئلئققا يكةمدئلئگئ مةن بالا كذتئمئنة جاؤاپكةرشئلئگئنة سذيسئنگةن كورشئلةر ةندئ ذلدارئنان تةك قازاق قئزئنا ذيلةنؤدئ سذرايتئن كورئنةدئ. بئلة بئلسةك، اأستراليادا اؤئل شارؤاشئلئعئ جاقسئ دامئعان، سونئث ئشئندة قوي شارؤاشئلئعئ.

وتكةن جئلئ كذزدة قذرمانعازئ اؤدانئنئث تاعئ ءبئر قئزئ، ياعني كةتكةن قئزدئث قذربئسئ كذيةؤ جئگئتتئث دوسئمةن شاثئراق كوتةردئ. وسئدان بئرنةشة جئل بذرئن وبلئستاعئ ةث قازاقئ جةر بولئپ سانالاتئن قئزئلقوعا اؤدانئنئث ءبئر وتباسئنئث ءذش قئزئنئث ةكةؤئ ءبئرئ جاپون جئگئتئنة، ءبئرئ شوتلاندئق جئگئتكة كذيةؤگة ءتيئپتئ دةگةندئ ةستئگةندة، تاثدانعانئمئز راس. سودان سوثعئ قئزئ قازاق جئگئتئنة تيةتئنئن ايتقاندا، اكةسئ قؤانعانئنان: «ءوزئمنئث قازاعئممةن قذدا بولاتئن بولدئم»، - دةپ ةثئرةپ جئلاپتئ.

قئزدارئمئزدئ  كةلئمسةككة قاتئن ةتئپ،  نةسئنة بورئك كيئپ ءجذرمئز؟!     

اتئراؤ ايماعئ ونةركاسئپ مةكةمةلةرئ شوعئرلانعان وبلئس بولعاندئقتان، مذندا سان الؤان مامان، قئزمةتكةرلةر ءار ةلدةن كوپ كةلةدئ. ون مئثداعان جئگئتتةر ءوز ةلئمئزدئث وزگة قالالارئنان دا أاحتالئق ادئسپةن جذمئسقا كةلئپ-كةتئپ جاتادئ. وسئنئ ةسةپكة العاندا، وبلئس قئزدارئ كارئ قئز بولئپ قالارلئقتاي جاعداي قالئپتاسپاعان دةؤگة بولادئ.

سوثعئ جئلدارداعئ دةرةكتةرمةن تانئسؤ ءذشئن قالالئق ادئلةت باسقارماسئنئث جةتةكشئ مامانئ گذلنارا ءمادي قئزئ گؤباشةأامةن اثگئمةلةستئك. «شةتةل ازاماتئنا تذرمئسقا شئعئپ جاتئر دةگةن سوزگة قازئر ةشكئم دة تاثئرقامايتئن جاعدايعا جةتتئك. سةبةبئ، مئنة، ونداعان جئلدار بويئ مئثداعان قئزدارئمئز وزگة ذلت وكئلدةرئمةن شاثئراق كوتةرئپ، تؤعان جةرئنةن جئراققا كةتؤدة. ءبئزدئث قئزدارعا ذيلةنئپ، قازاقستاننئث ازاماتتئعئن الئپ، وسئندا قالئپ جاتقاندارئ دا بار»، - دةپ، گذلنار ءمادي قئزئ بئرنةشة مئسالدار كةلتئردئ. جةرگئلئكتئ قازاق قئزئن جار ةتكةن يتالياندئق جئگئت جذمئسكةر ةلدئ مةكةنئنةن جةر الئپ، ءذي سالئپ جاتقان كورئنةدئ. قازاقستان ازاماتتئعئن الؤ مةرزئمئ دة جاقئن قالئپتئ. اتئراؤلئق قئزداردئث شةتةلدئكتةردةن اجئراسئپ قايتئپ كةلگةندةرئ جوققا جاقئن. تةك ءبئرلئ-جارئم بولماسا. ءبارئ دة «بارعان جةرلةرئنة تاستاي باتئپ، سؤداي ءسئثئپتئ».

قالالئق ادئلةت باسقارماسئنئث احات مالئمةتئنة وراي، اتئراؤ قالاسئ بويئنشا شةتةل ازاماتئمةن 2011 - جئلئ - 113 نةكة، 2012 - جئلئ - 126 نةكة، 2013 - جئلئ 127 نةكة قيئلئپتئ. بذلاردئث كوپشئلئگئ تذركيا، رةسةي، وزبةكستان، قاراقالپاقستان ازاماتتارئ. سونئمةن قاتار ءبئزدئث قئزدارئمئز يتالييا، اأستريا، شوتلانديا، انگليا، كانادا، ينديا سياقتئ ةلدةرگة دة ذزاتئلعان. وسئ دةرةكتةرگة قوسئمشا جاس شامالارئن دا انئقتاعانئمئزدا، تذركيا، رةسةي، وزبةكستان ةلدةرئ جئگئتتةرئنئث جاسئ قئزدارئمئزبةن شامالاس بولسا، يتاليا، كانادا، شوتلانديا، اأستريالئق «كذيةؤ بالالارئمئزدئث» جاسئ 55-65-تئث اراسئندا كورئنةدئ، ال قالئثدئقتارئ 25-35-تئث اراسئنداعئ بويجةتكةندةر.

ءيا، بذلاردئث ءبارئ دة بئرلةسكةن شةتةلدئك كومپانيالاردا جذمئس جاساي ءجذرئپ تانئسئپ، وتباسئن قذرئپ جاتقاندار. اراسئندا ءبئر-ةكئ عالامتور جةلئسئ ارقئلئ تانئسئپ قوسئلعاندار دا بار. اؤداندار اراسئندا شةتةل ازاماتتارئمةن جذپ قذرؤدان جئلوي اؤدانئ مةن قذرمانعازئ، يساتاي اؤداندارئ اتالدئ.

قئتاي، بئرئككةن اراب امئرلئگئ ازاماتتارئنا تذرمئسقا شئققان قئزدارئمئز جوق ةكةن. ادئلةت باسقارماسئنان تاعئ ءبئر بئلگةن دةرةگئمئز - شةتةلدئكتةرمةن «ازاماتتئق نةكة» دةپ بئرگة تذرئپ، بالالئ بولئپ جاتقاندار دا بارشئلئق بولئپ شئقتئ. ءتئپتئ، وندايلار كوپ دةپ قالدئ. زاثئمئز بويئنشا، نةكةسئز تؤعان مذنداي بالالارعا اكةسئ مويئنداسا نةمةسة دالةلدةنسة، اكةسئنئث تةگئ مةن ذلتئنا قذجات بةرئلةدئ.

سونئمةن، «شةتةل اسئپ كذيةؤگة شئعؤ باقئتئ جايئندا قئزدارئمئز ويلانئپ، تولعانئپ شةشئمگة كةلدئ مة ةكةن، ول جاقتاعئ ومئرلةرئنة ريزا ما ةكةن؟» - دةگةن سذراق تؤئندايدئ. دةگةنمةن، تؤعان جةرگة ساعئنئش پةن اتا-انا، باؤئرلارئنا دةگةن قيماستئق سةزئم جذرةك تذكپئرئندة بذعئپ جاتئر ما؟

كذندة سكايپقا شئعئپ، توركئنئمةن، اؤئلداعئلارمةن سويلةسئپ، ةكئ ذلئنا قازاقشا ءتئل سئندئرتئپ جذرگةن شوتلاندياداعئ ءبئر قئزئمئز دالانئ ساعئناتئنئن ايتئپ، كةيدة كوزئنة جاس الاتئن كورئنةدئ. كذندة باؤئرساق ءپئسئرئپ، ةت اسادئ ةكةن. ال شاشئ اعارعان جذبايئ شةمئشكة مايدئث يسئنةن جذرةگئ اينئسا دا شئداپ، بار جاعدايدئ جاساپ، الاقانئنا سالئپ، باعؤدا. وسئنداي-وسئنداي اثگئمةلةردةن كةيئن كةيبئر بويجةتكةن قئزدارئمئزدئث وزگة ذلتقا، شةتةلگة كةتؤئ جونئندة كوكةيگة سان ءتذرلئ وي كةلةدئ. اتئراؤدا قازاقتئ قايئن اتا قئلعئسئ كةلةتئن شةتةلدئكتةر كوبةيئپ تذر. بذعان ءسئز نة دةيسئز، اعايئن؟

سأةتلانا مؤنيانوأا
kazakhstanzaman.kz

سوڭعى جاڭالىقتار