تاثدايدان ءدامئ كةتپةس قئسقئ سوعئم

ةل اؤزئندا قاثتار-اقپانعا «اقپان - توقپان، اي ءمذيئزدئ التئ كذن. ايقايلاپ سوقپا جةتئ كذن. قاهارلئ كةلسة قاتتئ كذن، قئرئنا السا قئرئق كذن. بوز توقتئدا قذيرئق قالدئ، قئرلان، اقپان، قئرلان!» دةپ ايتئپتئ دةگةن ءسوز بار.
سوعئمئن جةلتوقساندا سويئپ، مذرتئ مايلانئپ، ءجذرئسئ جايلانعان شارؤانئث اقپاندئ بوراننئث ايئ دةپ سانايتئنئ دا سوندئقتان.
قاثتار سالعان بوگةتتئ اقپاننئث بذزاتئنئ راس. ءبئر ءبذيئرئمئزدئ قئزدئرئپ، ءبئر ءبذيئرئمئزدئ مذزداتقان اقپاننئث ءالئ ءبئرتالاي كذنئ بار. اقپاننئث ايئ راسئندا دا تذراقسئز. بئردة ايازدئث بةتئ قايتئپ، بئردة اسپان تذنةرئپ، جاپالاقتاپ قار جاؤادئ. ءبئر جذما بولدئ، الماتئنئث دا اسپانئ تذنةرئپ، جاپالاقتاپ بولماسا دا، جاؤعان قاردان ارئلماي تذر. وعان سؤئق ايازئن قوسئثئز. اقپاننئث بذرقاسئنئ دا، شؤاقتئ كذندةرئ دة الما كةزةك. اقپان ايئندا قئس پةن كوكتةم بةلدةسئپ جاتقانداي اسةر قالدئرادئ بئزگة. انة-مئنة كوكتةم كةلةتئندةي، كذننئث كوزئ جئلتئراپ تذرعانئمةن، سؤئق اياز دةنةمئزدئ مذزداتئپ، توثدئرئپ تذر.
قئستئث تاعئ ءبئر ةرةكشةلئگئ - سوياتئن سوعئمئندا. قئس كةلةردةن ةرتة شارؤا بئتكةن قئستئق ازئعئن ازئرلةيدئ. سونئث ئشئندة، سوعئمنئث الار ورنئ ةرةكشة. سوعئمعا جئلقئ، تذية، سيئر سويئلادئ. اتام قازاق سوعئمعا سوياتئن مالئن ةرتة ذستاپ، جةمگة بايلاپ، ةرةكشة كذتئمگة الادئ. سوعئمعا بايلانعان مال سةمئرگةنشة، ادامدار قئزئلسئراپ قالماس ءذشئن كذزدئگئن سويادئ. كذزدئك مالئنا تايئنشا-تورپاق، تاي-قذلئن، كارئ-قذرتاث سويئلادئ ةكةن. «قاراشا-قاؤئس، كارئ-قذرتاثدئ تاؤئس» دةپ ايتئلاتئنئ دا، سوندئقتان بولسا كةرةك. كارئ-قذرتاثدئ سويئپ الؤئنئث دا وزئندئك سئرئ بار. كارئ-قذرتاث مال قئستئث قاهارلئ ايازئن كوتةرة الماؤئ دا مذمكئن.
سوعئمعا قازاق نة سويادئ؟ مذمكئندئگئنشة، جئلقئ سويعان دذرئس دةيتئندةر دة بار. ويتكةنئ جئلقئنئث ةتئ قئستا ادامعا كوپ كذش-قؤات بةرةدئ، ءارئ سؤئقتان قورعايدئ. ةتئ ءدامدئ، ءسئثئمدئ، ونئمةن قوسا، شيپالئلئعئن ةسكةرؤئمئز كةرةك. سوعئمعا سويئلاتئن مالدئ ةرتة باستان دايئندايدئ. جئلقئ مةن سيئردئ، تذيةنئ جةمگة بايلاپ، سةمئرتئپ الادئ. قار بةكئپ، اياز باستالعاندا، ياعني جةلتوقساننئث اياعئ مةن قاثتاردئث باسئندا سويئلادئ. سوعئم جةلتوقساننان ةرتة سويئلاتئن بولسا، سةمئز جئلقئنئث ةتئ تةز قئزئپ، بازدانئپ كةتةتئندئكتةن، ونئث ءدامئ تةز بذزئلادئ. ءارئ سوعئم ءوزئنئث قورةكتئك قذنارلئلئعئنان ايرئلئپ قالادئ.
بةلگئلئ مادةنيةتتانؤشئ س.ابدئرةش ذلئ ءوزئنئث سوعئم تؤرالئ جازباسئندا: «قئس - جئلدئث ولةر شاعئ، بذل اتالئق پايئمدئ قازاقتئث «سوعئم» راسئمئنةن كورةمئز. ادةتتة جاي عانا تذرمئستئق سيپاتئ بولعانئمةن، بذل ةتنوگرافيالئق قانا قذندئلئق ةمةس، قازاقتاردئث دذنيةتانئمدئق، كوسموگونيالئق تانئمئنئث تذرمئستئق دةثگةيمةن ذشتاسؤئ بولئپ تابئلادئ. ادةتتة سوعئمعا ءئرئ مال سويؤ ءراسئمئ جةلتوقسان ايئنان باستالادئ. جةلتوقساننئث ون تورتئنةن باستالاتئن توقسان كذن قئسقا سوعئم سويئپ ازئرلةنةتئن ءاربئر قازاق وتاؤئ سويئلعان مال ةتئن ون ةكئ مذشةگة جئلئكتةيدئ، بورشالايدئ، تذزدايدئ، سورعئتئپ كةپتئرةدئ دة قئسقا ساقتايدئ. تاثبالئدا قاشالعان كذزدئك سةمئز وگئزدئث قئسقا سوعئم رةتئندة دايئندئعئن دا كورسةتئپ تذر»، - دةيدئ.
سوعئمعا سويئلعان مال ةتئن ون ةكئ مذشةگة جئلئكتةيتئن سةبةبئ نةدة؟ مالدا ون ةكئ جئلئكتةن دة كوپ جئلئك پةن سذيةك بار ةمةس پة دةپ ويلايتئندار دا بار. زةرتتةؤشئلةر ونئث جئلدئث ون ةكئ ايئمةن سايكةستئگئن العا تارتادئ. ون ةكئ جئلدا ءبئر مذشةلگة تولاتئنئن تاعئ ةسكةرگةنئمئز ءجون. اسپان الةمئنئث ون ةكئ شوقجذلدئزدئق قذرئلئمئن ويلاساق، مالدئث مذشةسئنئث ون ةكئگة جئلئكتةلؤئنئث سةبةبئن وسئدان ئزدةؤگة بولادئ.
سوعئم سويعاندا كورشئ-قولاث، تؤئس-تؤعانداردئث باسئ قوسئلئپ، شارؤاعا كومةككة كةلةتئن بولعان. كومةككة كةلگةن ادامدئ سوعئم يةسئ ةثبةك اقئسئز جئبةرمةگةن. شارؤانئث اؤئر، جةثئلئنة قاراماستان ءتيئستئ اقئسئن بةرگةن. ونئ ءتئپتئ قازاقتار «قول ذزدئك» دةپ تة اتايدئ ةكةن.
«قول ذزدئكتئ» - سوعئم سويعان، ةتتئ مذشةلةگةن ادامعا بةرةدئ. «اؤئز ومئرتقانئ» سويؤشئ ادام الادئ ةكةن. ةث باستئسئ، سوعئم سويؤ - وتباسئ ءذشئن ذلكةن قؤانئش، ةرةكشة مةرةكة كذنئ. بذل كذنئ سوعئم يةسئنئث ذيئندة العاشقئ ءدام «قؤئرداق» ازئرلةنةدئ. وكپة، باؤئر، ةتتةن دايئندالعان ءدامدئ قؤئرداقتئ جةگةن تؤعان-تؤئس، كورشئ-قولاث «سوعئم شذيگئن بولسئن!» دةپ اقجارما تئلةگئن جةتكئزةدئ.
گذلزينا تذرعانباي قئزئ
«تذركئستان»