ساياساتتاعئ ساندئراق

ناقتئلايتئن بولساق، ةلئمئزدئث اؤماعئ 2 ميلليون 724،9 مئث شارشئ شاقئرئمعا تةث. جةر كولةمئ جاعئنان 9-ورئندا.
ةلئمئزدئث جةرئ كةث، اؤماعئ ذلكةن ةكةنئ راس. ماقتانؤعا تذرادئ.
ناقتئلايتئن بولساق، ةلئمئزدئث اؤماعئ 2 ميلليون 724،9 شارشئ شاقئرئمعا تةث.
جةر كولةمئ جاعئنان 9-ورئندا. بئلايشا ايتقاندا ةؤروپانئث الئپ ةلدةرئ - فرانسيادان - 5 ةسة، يتاليادان - 9 ةسة، ذلئ بريتانيادان - 11 ةسة ذلكةن. مئسالئ، ذلئ بريتانيا، فرانسيا، يسپانيا، گةرمانيا، اأستريا، نيدةرلاند جانة جاپون ةلدةرئ قازاقستانعا ةركئن سئيئپ كةتةر ةدئ. مذنداي كولةمدئ جةردئ ذرپاعئنا تاستاپ كةتكةن اتا-بابامئزعا مئث دا ءبئر راقمةت.
دةسةك تة، كولةمدئ ءهام تابيعي بايلئققا مةلدةكتةپ جاتقان قازئنالئ جةرئمئزگة قئزئعا دا، قئزعانا كوز تئگةتئن، پيعئلئ تةرئس جاندار جةتكئلئكتئ. قازئر شاثئراعئمئز بيئك، ئرگةمئز بةكةم، كوك بايراعئمئز جةلبئرةگةن تاؤةلسئز ةلمئز. شةكارامئزدئث جالپئ ذزئندئعئ - 13394 شاقئرئم. رةسةيمةن - 7591، قئتايمةن 1782 شاقئرئمعا سوزئلادئ.
سونئمةن قاتار، تذرئكمةنستانمةن - 426، وزبةكستانمةن - 2354 جانة قئرعئزستانمةن - 1241 شاقئرئمئ شةكتةسةدئ. ت م د ةلدةرئنئث ئشئندة بذكئل كورشئلةرئمةن شةكارا ماسةلةسئن شةشئپ العان دا قازاقستان. ةندئ ول ماسةلة قايتا قارالؤئ مذمكئن ةمةس. زاثمةن بةكئتئلئپ، ءمور باسئلعان.
سوعان قاراماستان ةلئمئزدئث تئنئشتئعئنا ماي قذيعئسئ كةلةتئندةر، تذتاستئعئن بولشةكتةؤگة قذمارتاتئندار تابئلادئ. ماسةلةن، «قازاقتئث سولتذستئك ايماعئ ورئستئث جةرئ» دةگةن ساندئراقتئ كةزئندة سولجةنيسئن، جيرينوأسكي تاعئ دا باسقا شوأينيستئك كوزقاراستاعئ رةسةيلئك ازاماتتار ايتقان بولاتئن. سونداي ءبئر نةگئزسئز اثگئمة تاعئ دا ةستئلئپ قالدئ.
رةسةيدئث «سأوبودنايا پرةسسا» سايتئ «پوستكةثةستئك كةثئستئككة رةأيزيا» دةگةن ماقالا ( اأتورئ الةكسةي پوليبوتا) جاريالادئ. وندا اأتور ت م د ةلدةرئ جايئندا ايتا كةلة، «كةزئندةگئ سولقئلداق ساياساتتئث كةسئرئنةن ءبئز قئرئمدئ ؤكرايناعا، كةندئ التايدئ قازاقستانعا بةرئپ جئبةردئك» دةپ سوعادئ.
ونئمةن قويماي، قارجئلئق ؤنيأةرسيتةتتئث «سوتسيولوگيا جانة پوليتولوگيا» فاكؤلتةتئنئث دةكانئ الةكساندر شاتيلوأ دةگةن بئرةؤگة ءسوز بةرةدئ. ول اأتوردان دا اسئرئپ، رةسةي ءذشئن پروبلةمالئق اؤماق ول - سولتذستئك كاأكاز دةي كةلئپ، ازئرگة رةسةيمةن جاقسئ قارئم-قاتئناس ذستاپ، نذرسذلتان نازاربايةأ بيلئكتة وتئرعاندا، ءبئز وزئمئزگة تيةسئلئ سولتذستئك قازاقستان جونئندة اثگئمة قوزعاي قويمايمئز.
ةگةر دة ونئث ورنئنا رةسةيگة جات كوزبةن قارايتئن ساياساتكةر، ءيا بولماسا اسئرة راديكالدئ نةمةسة يسلامشئل ادام كةلةتئن بولسا، وندا ءسوز جوق، ول ةلدةگئ ورئس تئلدئلةردئ قورعاؤعا ءماجبذرمئز... سونداي-اق قازئردةن باستاپ سئرتتا قالعان ورئس تئلدئلةردئث قامئن كذيتتةپ، ولار تذرئپ جاتقان جةرلةرگة مادةني، گؤمانيتارلئق ةكسپانسيانئ كذشةيتؤئمئز كةرةك» دةگةندئ باسا ايتادئ. مذنئ قالاي تذسئنگةن ءجون؟
قازاقستان - رةسةيدئث ستراتةگيالئق سةرئكتةسئ، وداقتاس. قازئر كةدةندئك وداقتا بئرگة، ةرتةث جذمئس ئستةي باستايتئن ةؤرازيالئق ةكونوميكالئق وداقتئ بئرگة قذرؤدا. ةكئ ةلدئث رةسمي بيلئگئنئث ءبئر-بئرئنة دةگةن كوزقاراسئ وثدئ. سويتة تذرا ورئس ةليتاسئ مئناداي ساندئراقتاردئ العا تارتادئ. قانداي ءؤاج ايتپاقپئز؟
ءازئمباي عالي، ساياساتتانؤشئ:
- ورئس ةليتاسئ قازئر جانتالاسئپ جاتئر. نةگة دةيسئث عوي، بئرئنشئدةن ؤكراينا ؤئسئنان شئعئپ بارادئ. ونئ جئبةرمةس ءذشئن ءتذرلئ سةناري جاسالدئ. «15 ميلليارد دوللار بةرةمئز، گازدئ ارزانداتامئز» دةدئ. 3 ميلليارد بةردئ دة توقتاتئپ قويدئ. ويتكةنئ ونداعئ جانجالدئث شةگئ كورئنبةيدئ. ءتذبئ ؤكراينا باتئسقا ءوتئپ كةتؤئ ابدةن مذمكئن. نة بولماسا، باتئس، شئعئس جانة قئرئم بولئپ، ذشكة ءبولئنئپ كةتؤئ ئقتيمال. ةگةر سولاي بولا قالسا، رةسةي قالايدا قئرئم مةن ورئسشئل شئعئس ؤكريانانئ ءوز قولتئعئنا الماق. ورئس ةليتاسئ قئرئمدئ باياعئدان «ءبئزدئث جةر» دةپ سانايدئ.
جالپئ رةسةي ءذشئن ؤكراينا «ساتسئز مةملةكةت» دةگةن ذعئم بار. ةگةر ارعئ تاريحقا كوز سالساق، كةزئندة گيتلةرلئك گةرمانيامةن ستاليندئك ك س ر و 1940 - جئلدارئ پولشانئ دا «ءساتسئز مةملةكةتتئك قذرئلئم» دةپ قاراپ، بولشةكتةپ باسئپ الدئ ةمةس پة؟ قازئرگئ جاعداي ماعان سول كةزدئ ةلةستةتةدئ.
سونداي-اق رةسةيدئث مولدوأاداعئ پريدنةستروأانئ وزئنة تارتؤئ، كاأكازداعئ اسكةري قيمئلئ، سولتذستئك وسةتيا، ابحازيانئ گرؤزيادان بولشةكتةپ تاستاؤئ تةگئننةن-تةگئن ةمةس. ؤئسئنداعئ ةلدةردئث سانئن كوبةيتؤ، ءوز ذكئمئن جذرگئزؤ.
كةزئندة پؤتين «ك س ر و-نئث تاراؤئ - ХХ عاسئردئث ةث باستئ تراگةدياسئ» دةپ بةكةر ايتقان جوق. قازئر ءتذرلئ ذيئم، وداقتاردئ بةتپةردة ةتة وتئرئپ، باياعئ يمپةريانئ قايتا قالئپتاستئرؤعا تئرئسؤدا. سول 90 - جئلدارئ رةسةي وزگة وداقتاس رةسپؤبليكالاردا قالعان ورئستارعا رةسةي پاسپورتئن تاراتتئ. ارينة ول - زاثسئز. سئرتتاعئ ورئستاردئث 40 پايئزئ سونئ الدئ. كرةملدئث ونداعئ ماقساتئ، «ءبئر جاعداي بولا قالسا، ءبئز ءوز ازاماتتارئمئزدئ قورعايمئز» دةپ وزگة ةلگة كذشپةن باسئپ كئرؤ ةدئ. ونئ ءبئزدئث ةلدةگئ ورئستار دا الدئ. ءبئر جاقسئ جةرئ ولاردئث كوبئ رةسةيگة كوشئپ كةتتئ.
ورئس ةليتاسئ سوثعئ كةزدة، اسئرةسة، پؤتين تذسئندا وسئنداي اثگئمةلةردئ ءجيئ قوزعاپ، مايعا وت تامئزئپ ءجذر. بذل جاقسئلئقتئث نئشانئ ةمةس. سولتذستئك وبلئستئ بئزگة رةسةي سئيعا تارتقان جوق. اتا-بابا مةكةنئ. ةلباسئ ةلئمئزدئث استاناسئن ورتالئققا بةكةر كوشئرگةن جوق. مذندا ذلكةن ساياسات جاتئر. ويتكةنئ «جاؤ جوق دةمة، جار استئندا» دةگةن ساياساتتئ ةلباسئ بةكةر ذستانعان جوق. وسئنداي اثگئمةنئث بولارئن سةزگةن. جالپئ ورالماندار كوشئن بةكةر توقتاتتئق. سولتذستئك ايماقتئ سولارمةن تولتئرؤ كةرةك ةدئ. مذنداي ساندئراقتئ كةزئندة جيرينوأسكي دة ايتقان. ولارعا قاشاندا تويتارئس بةرئپ وتئرؤ كةرةك...
زاردئحان قينايات ذلئ، تاريح عئلئمدارئنئث دوكتورئ، پروفةسسور:
- قازاق جةرئنة كوز الارتؤ رةسةي تاراپئنان قاشاندا بولئپ كةلگةن. كةزئندة الةكساندر سولجةنيسئن «كاك نام وبؤسترويت روسسيؤ» دةگةن ماقالا جازدئ. وندا قازاق جةرئ شئمكةنت، قئزئلوردا، اقتوبة. ال وزگة ءوثئر بئزدئكئ دةگةن سياقتئ ساندئراق ايتئلعان. وندا كةيئن وسئنداي ةش نةگئزسئز قئزئل ءسوزدئ جيرينوأسكي دة بئرنةشة مارتة قايتالادئ. ولاردئث داؤلاساتئنداي جاعدايئ جوق.
اقيقاتئن ايتار بولساق، ورئستار 1600 جئلعا دةيئن ورالدان بةرئ اسئپ كورمةگةن. تةك 1622 - جئلئ استراحانعا كةلئپ توقتاعان І پةتر سول جةردةن قازاق دالاسئنا قاراپ تذرئپ: «مئنا قازاقتئث ذلان-عايئر جةرئ ءبئزدئث شئعئسقا شئعاتئن قاقپا بولماق. سوندئقتان بذل ولكةنئ جاؤلاپ، يگةرؤئمئز كةرةك» دةگةن باستاما كوتةرگةن. سودان كةيئن-اق قاندئقول قاراقشئ ةرماكتئث وتريادئ بذكئل ءسئبئردئ قان ساسئتئپ، باسئپ الدئ. ودان كةيئن بارئپ قازاق دالاسئنا ئلگةرئلةپ ةنة باستادئ. وسئدان-اق كورئنئپ تذر ةمةس پة، قازاق دالاسئ ةشقانداي ورئستاردئث اتاسئنان قالعان مذرا ةمةس، ءيئسئ قازاقتئث مةكةنئ. دةمةك، قازئرگئ شوأينيستئك كوزقاراستاعئ رةسةي ازاماتتارئ «جةر بئزدئكئ» دةيتئندةي ةشقانداي نةگئز جوق.
قئتايمةن دة مئثداعان شاقئرئمعا سوزئلاتئن شةكارامئز بار. ءبئراق ولار ايقايلاپ، كوز الارتئپ، اثگئمة كوتةرئپ جاتقان جوق. راس، ХХ عاسئردئث باسئندا شئققان كةيبئر وقؤلئقتارئندا «قازاقستاننئث بالقاشقا دةيئنگئ ايماعئ ءبئزدئث جةر» دةگةن سياقتئ اثگئمةلةر ايتئلعان.
ءبئراق قازئر ول وقؤلئقتار الئنئپ تاستالدئ. قئتاي جئمئسقئ ساياساتئن ةش دابئرا قئلماي، جذزةگة اسئراتئن ةل عوي. ولار الداعئ ونداعان جئلداردئث جوسپارئن جاساپ قويئپ، بئرتئندةپ جذزةگة اسئرادئ. بئلايشا ايتقاندا، قئتاي جاعئنان شةكاراعا بايلانئستئ داؤ جوق.
سةيسةن امئربةك ذلئ، «ايقئن»