قاعاز اقشا تؤرالئ قئزئقتئ دةرةك

ياعني قانداي ءئرئ نومينال بولسئن، ؤاقئت وتكةننةن كةيئن، ونئث ورنئن باسقا قاعاز باسادئ دا، تةك كوللةكسيونةرلةردئث كوز قؤانئشئ بولئپ قالادئ.
قاعاز اقشانئث تاريحئندا مذنداي «قذندئ قاعازدار» از بولعان جوق. ينفلياسيا كةزئندة ميلليون، ميللياردتئق نومينالدار تذراتئن اقشالار دا شئعارئلعان.
ولار ادامزات تاريحئ ءذشئن دة قذندئ دةرةكتةر بولا الادئ. ويتكةنئ ءار ؤاقئتتا شئققان اقشادان سول زاماننئث تئنئسئ سةزئلةدئ. قازئرگئ كةزدة حالئقارالئق أاليؤتا قورئنئث تالابئ بويئنشا، بانكنوتتاردئث ءتذر-سيپاتئ ذنةمئ جاثارئپ وتئرؤئ كورةك.
ويتكةنئ بانكنوت ذزاق اينالئمدا بولسا، جالعان اقشا جاساؤ جيئلةپ كةتؤئ مذمكئن. دةگةنمةن اقشا تاريحئندا اينالئمعا كئرئگة الماعان، وزگةشة كؤپيؤرالار دا بولعان.
ماسةلةن، أةتنامدا ءبئر كةزدةرئ اينالئمعا جاسئل ماركالاردئ شئعارعان. ونئث ةرةكشةلئگئ - ول تةك بةلئگئ ءبئر تاؤارعا عانا ارنالعان. ماسةلةن، قيئمگة ارنالعان كؤپونمةن بارئپ ازئق-تذلئك ساتئپ الا المايسئث. ويتكةنئ كؤپوننئث ءبئر بولئگئندة نةگة ايئرباستاؤعا بولاتئنئ جازئلادئ ةكةن.
سوندئقتان كؤپونمةن الؤعا بولاتئن ساپالئ زاتتارعا سذرانئس جوعارئ. دذكةندة جاسئل ماركامةن العئث كةلگةن زاتئث جوق بولسا، قذر قول قايتؤئثا تؤرا كةلةدئ.
ال اعاشتان جاسالعان اقشا تؤرالئ ةستئگةنئثئز بار ما؟ كانادانئث ءبئر پروأينسياسئندا اينالئمدا قاعاز ةمةس، اعاش اقشالار ءجذرئپتئ. «سةنتةننيلا» اتالعان بذل اقشا الةمدةگئ اعاشتان جاسالعان بئردةن-ءبئر بانكنوت رةتئندة تاريحتا قالدئ.
سونداي-اق قالا ايماعئندا عانا قولدانئلاتئن أاليؤتالار دا بولعان. اعئلشئن قالاشئعئنئث مةرئ جةرگئلئكتئ دذكةندةردئث ساؤداسئن قئزدئرؤ ءذشئن ةرةكشة اقشا شئعارؤدئ بذيئرادئ. «ليؤس فؤنتئ» اتالعان كؤپيؤرالارعا قالا ئشئندة كةز كةلگةن تاؤاردئ ساتئپ الؤعا مذمكئندئك بةرئلگةن. ال قالا سئرتئنا شئققاندا، ةش قذنئ جوق جاي قاعازعا اينالادئ....
الةمگة ايگئلئ ديسنةيدئث دة ءوزئنئث اقشاسئ بار. ةث تذراقتئ أاليؤتالاردئث ءبئرئ سانالاتئن ديسنةيلئك دوللاردئ ديسنةيدئث پاركتةرئندة، جةكة ارالدارئندا، ساياحاتقا شئعاتئن كةمةلةرئندة تولةم قذرالئ رةتئندة پايدالانادئ.
ال وتكةن عاسئرلاردا ءوز أاليؤتالارئ بولماعان مةملةكةتتةردة وزگة ةلدةردئث تيئندارئن قايتا بالقئتئپ پايدالانعان. ماسةلةن، كاريب ارالدارئندا ذزاق ؤاقئت وسئنداي اقشالار اينالئمدا بولعان دةسةدئ. ال دومينيكان ةلئندة ونئ قايتا بالقئتئپ اؤرة بولماعان، تةك ورتاسئندا جذرةك ءپئشئنئن ويا سالعان...
تاعئ ءبئر قئزئقتئ أاليؤتا 2007 - جئلئ شئققان. كئشكةنتاي عانا پالاؤ اتتئ ارالدئث كذمئس اقشاسئندا ماريا-انانئث سؤرةتئ مةن قاسيةتتئ سؤ قذيئلعان قذتئ ورنالاسقان. كذمئس تيئنعا قذتئنئ قويؤدئث قانداي قاجةتتئلئگئ بولعانئ تذسئنئكسئز.
قاعاز اقشا ةث ءبئرئنشئ قئتايدا اينالئمعا شئققانئ بةلگئلئ. قاعاز اقشا الةمگة تاراعانشا، ادامدار قولدا بار دذنيةسئمةن ايئرباس جاساعان. اسئل تاستار، التئن-كذمئس، قئمبات تةرئلةر....
بذل - وتكةن كذننئث ةستةلئگئ. قازئرگئ كةزدة بارلئق اقشانئ قاعازدان نةمةسة مةتالدان جاسامايدئ. اأستراليا، برازيليا، تايلاند، جاثا زةلانديا، رؤمئنيا سئندئ ةلدةردة اقشا جاساؤ ءذشئن پوليمةرلئ پلاستيكتةردئ قولدانادئ. العاشئندا مذنداي ذلگئلةر تةك ارنايئ مةرةكةلئك داتالاردا شئعارئلعان.
ال ХХI عاسئردا الةمدئ أيرتؤالدئ اقشا جاؤلادئ. عالامدئق جةلئ ارقئلئ ساؤدا-ساتتئق جاساؤ أيرتؤالدئ اقشانئث ماثئزئن ارتتئرئپ وتئر. كةيدة «قولما-قول اقشانئث داؤرةنئ ءوتئپ بارا ما» دةگةن وي دا تؤئندايدئ دةگةنمةن ماماندار «ةكونوميكا تذراقتئ بولؤئ ءذشئن قولما-قول اقشا مةن أيرتؤالدئ اقشانئث اراقاتئناسئ تةث بولؤئ قاجةت» دةپ تذجئرئمدايدئ.
ةندئ ادامدار جةر بةتئن قويئپ، عالامارالئق اينالئمدا جذرةتئن اقشا ويلاپ تاؤئپتئ. جةر بةتئندة ةشقاشان قولدانئلماعان «عارئشتئق فؤنت-ستةرلينگ» ازئرگة ءوز ؤاقئتئن توسئپ جاتئر. عارئشارالئق قارئم-قاتئناس ورناعان كةزدة، ول بئرةگةي عارئشتئق أاليؤتاعا اينالاتئن كورئنةدئ. بذل «تيئن» عارئشتئق ساياحات كةزئندة بارلئق سئرتقئ فاكتورلارعا شئداس بةرةدئ.
دوثگةلةك پئشئندة جاسالعان اقشانئث بئردة-ءبئر قئرئ جوق، ادام دةنساؤلئعئنا زياندئ اسةرئ بولمايتئن زاتتاردان جاسالعان. امةريكانئث ذلتتئق عارئش ورتالئعئنئث ماماندارئ الدا-جالدا عارئشتئق قارئم-قاتئناس ورناپ قالسا، قينالماس ءذشئن الدئن الا قامدانعان سئثايلئ...
جوعارئدا اتالعان وزگةشة أاليؤتالاردان بولةك، الةمدة ةث ادةمئ، ةث ساپالئ ذزدئك بانكنوتتار جئل سايئن انئقتالادئ. حالئقارالئق بانكنوت قاؤئمداستئعئ 2011-2012 - جئلدارئ قازاقتئث تةثگةسئن الةمدةگئ ةث ذزدئك أاليؤتا دةپ تانئعانئ بةلگئلئ. الةمدةگئ بانكنوت جيناؤشئلاردئث باسئن قوسقان قاؤئمداستئقتئث بذگئندة 2000 نان اسا مذشةسئ بار.
ولار ارنايئ سايتتا ينتةرنةت-داؤئس بةرؤ ارقئلئ جئلدئث ذزدئك بانكنوتئن تاثدايدئ. 2011 - جئلئ 10 مئث تةثگةلئك بانكنوت ذزدئك دةپ تانئلسا، 2012 - جئلئ 5 مئث تةثگةلئك بانكنوت جةثئمپاز اتاندئ. ايتا كةتةيئك، 10 مئث تةثگةلئك ةل تاؤةلسئزدئگئنئث 20 جئلدئعئنا ارنالئپ شئعارئلعان ةدئ. بذل - قازئرگئ كةزدة ةلدةگئ اينالئمدا جذرگةن ةث جوعارئ نومينالدئ كؤپيؤرا.
ال 5 مئث تةثگةلئك بانكنوت تا 2011 - جئلئ شئققان. ونئث ديزاينئن ذلتتئق بانكتئث ديزاينةرلةرئ جاساعان. حالئقارالئق بانكنوت قاؤئمداستئعئ ذزدئكتةردئ تاثداعاندا، ونئث ديزاينئ مةن يدةولوگياسئنا، تةحنيكالئق سيپاتتاماسئنا، قورعانئش جذيةسئنة ةرةكشة ءمان بةرةدئ.
قازاقستاندئق تةثگةدةن بولةك، ءار جئلدارئ كانادالئق 20 دوللار، فارةر ارالئنئث 1000 نومينالدئ كرونئ، شوتلانديانئث أاليؤتاسئ، ساموانئث بانكنوتئ، بةرمؤد ارالدارئنئث اقشاسئ ذزدئك دةپ تانئلعان.
كوپ ةلدئث أاليؤتالارئندا ةلگة ةثبةگئ سئثگةن قايراتكةرلةردئث، بةلگئلئ ادامداردئث سؤرةتئ نةمةسة ةل تاريحئنداعئ ةلةؤلئ وقيعالار بةينةلةنةدئ.
دةگةنمةن «اقشا ونةرئ» كئتابئنئث اأتورئ، ديزاينةر دةأيد ستةنديشتئث پئكئرئنشة، ةث ادةمئ بانكنوتتار - تابيعات كورئنئسئ سالئنعان اقشالار. مئسالعا، فرانسؤزدئق فرانكتا تئنئق مذحيتئنئث جاعاسئندا ءومئر سذرةتئن فرانسؤزدئق پولينةزيا تذرعئندارئنئث جايدارئ ءومئرئ بةينةلةنگةن.
ودان كةيئنگئ ورئندا كومور ارالدارئنئث اقشاسئ تذر. ءذندئ مذحيتئنئث جاعالاؤئندا، ماداگاسكار مةن موزامبيكتئث اراسئندا ورنالاسقان بذل ةلدئث أاليؤتاسئندا گذل مةن جان-جانؤار بةينةلةنگةن. مذنداي سؤرةت باسقا ةلدةردئث اقشالارئندا كةزدةسسة دة، بذل اقشا تذسئنئث ةرةكشةلئگئمةن ةستة قالادئ.
سونئمةن قاتار ةؤروپا ةلدةرئنئث ءبارئ ةؤروعا ءوتئپ جاتقاندا، ءوز أاليؤتاسئن ساقتاپ قالعان شأةيساريا ذلتتئق أاليؤتاسئنئث ديزاينئ ةرةكشة. ول تةك ادةمئلئگئمةن عانا ةمةس، ءوزئنئث تذراقتئلئعئمةن دة ذزدئكتةردئث قاتارئندا. ءبئر بةتئندة بةلگئلئ مادةنيةت قايراتكةرلةرئنئث سؤرةتئ بةلگئلةنسة، كةرئ بةتئنةن ولاردئث ومئرئندةگئ ةث ذلكةن جةتئستئگئمةن تانئسؤعا بولادئ. ال كؤكا ارالدارئنئث 3 دوللارلئق اقشاسئ وتة ةرةكشة ديزاينئمةن ةستة قالادئ. اكؤلانئ تئزگئندةگةن سؤ پةرئسئ بةينةلةنگةن. جالپئ، تةرة بةرسةك، مذنداي مئسالدار كوپ. دةگةنمةن ول دا ذلكةن وي ةثبةگئنئث ناتيجةسئ.
سونداي-اق مةتالل شاقالار نؤميزماتتار اراسئندا وتة ذلكةن سذرانئسقا ية. ولاردئث سذرانئسئن قاناعاتتاندئرؤ ءذشئن ءار ةلدة قاعاز اقشالارمةن قوسا، بةلگئلئ ءبئر مةرةكةلةرگة ارنالعان شاقالاردئ كوپتةپ شئعارا باستادئ. الةمدة ءتذرلئ-ءتذستئ، ءارتذرلئ مةتالدان جاسالعان، ءتئپتئ اسئل تاستارمةن كومكةرئلگةن ةستةلئك شاقالار جةتةرلئك. سونئث ئشئندة نؤميزماتتار ةسكئ مونةتالاردئ قاتتئ باعالايدئ.
ماسةلةن، 2002 - جئلئ 20 دوللارلئق التئن شاقا 7،59 ميلليون دوللارعا ساتئلعان. بذل الةمدةگئ ةث قئمبات نؤميزماتيكالئق راريتةت بولئپ سانالادئ. ال 2005 - جئلئ 1913 - جئلئ «Liberty Head V» سةرياسئمةن شئعارئلعان قذنئ 5 سةنتتئك شاقا ءذشئن اؤكسيوندا 4،15 ميلليون دوللار ذسئنئلعان.
دايئنداعان ءذمئتجان باكةلةكوأا، «ايقئن»