قازاقشا ءانئث قايدا، راديو؟

ونئث نةگئزئندة: «قازاق تئلئندةگئ حابارلار (باعدارلامالار) كةم دةگةندة 50 پايئز بولؤعا ءتيئس» دةگةن وي جاتقانئن ءبارئمئز شامالايمئز.
زاثدئ قذجاتقا نازار اؤدارساق، ول بئلاي:
«قازاقستان رةسپؤبليكاسئنئث بذقارالئق اقپارات قذرالدارئ تؤرالئ زاثئ 3-باپ. بذقارالئق اقپارات قذرالدارئنئث ءتئلئ 3-تارماق. بذقارالئق اقپارات قذرالدارئنئث تةلةأيزيالئق جانة راديو باعدارلامالارئنئث مةملةكةتتئك تئلدةگئ اپتالئق كولةمئ ؤاقئتئ جاعئنان باسقا تئلدةردةگئ حابارلاردئث جيئنتئق كولةمئنةن كةم بولماؤعا ءتيئس.
مةملةكةتتئك تئلدةگئ تةلةأيزيالئق جانة راديو باعدارلامالارئنئث ءارقايسئسئنئث جةرگئلئكتئ ؤاقئت بويئنشا ءنول ساعاتتان باستاپ ةسةپتةلةتئن ذزاقتئعئ التئ ساعات بولاتئن ؤاقئت ارالئعئنداعئ كولةمئ باسقا تئلدةردةگئ حابارلاردئث جيئنتئق كولةمئنةن كةم بولماؤعا ءتيئس».
زاثدا ءبارئ تايعا تاثبا باسقانداي انئق جازئلئپ تذر. بذل تالاپ ءئس جذزئندة ورئندالئپ جاتئر ما؟ وسئنئ بايقاپ كورؤ ءذشئن ءذش كذن بويئ راديو تئثدادئم. ءار راديونئ تئثداؤعا 5 ساعات بولدئم. ءارقايسئسئ تاؤلئك بويئ حابار تاراتادئ دةسةك، 5 ساعات ءبئر تاؤلئكتئث شامامةن 21 پايئزئنا تةث بولادئ. وسئ ؤاقئت ارالئعئندا-اق قاي راديونئث زاث سئيلاپ، قايسئسئ زاثدئ ساقتاماي وتئرعانئن انئقتاؤعا بولادئ دةپ سانادئم.
ةسكةرةتئن جايت: راديولاردا ةپتةگةن «قؤلئق» بار. مئسالئ، جذرگئزؤشئ كةلةسئ بولئپ قانداي ءاننئث ورئندالاتئنئن قازاقشا حابارلايدئ، سوسئن ءبئراز ؤاقئت جوق بولئپ كةتةدئ. ورتاداعئ اندةر باسقا تئلدة بولؤئ مذمكئن، ءبئراق جذرگئزؤشئ قازاق تئلئندة حابارلاعاندئقتان، وسئ ساعاتتاعئ باعدارلامالار رةتئ ةسةپكة تذگةلدةي مةملةكةتتئك تئلدة دةپ كئرةتئنئ كذمان تؤدئرمايدئ. وسئنئ بئلة وتئرئپ، مةن تئثدارمان رةتئندة قازاقشا ءان كذتتئم.
1.بذل ءوزئ قانداي جةلئ؟
اؤةلگئ زةرتتةؤدئ 31-قاثتار كذنئ تذسكئ 15:24 تةن كةشكئ 20:24 كة دةيئن NS راديوسئنا جذرگئزدئم. ؤاقئت ئثعايئ سولاي كةلدئ جانة باسقا راديولاردئ دا ءوز مذمكئندئگئمة قاراي تئثدايمئن دةپ شةشتئم. ويتكةنئ تئثداؤشئ رةتئندة كةز كةلگةن راديونئث تولقئنئن اؤئستئرؤعا، قالاعان ءاندئ تئثداؤعا قذقئم بار.
NS اببرةأياتؤراسئ «ذلتتئق جةلئ» دةپ تالدانادئ. راديو 1995 - جئلدان بةرئ حابار تاراتا باستادئ، اؤةلئ - الماتئدا، 1997 - جئلدان بةرئ قازاقستاننئث 70 ءئرئ ةلدئ مةكةنئندة اؤة تولقئنئنا شئعئپ كةلةدئ.
ءبئزدئث ستؤدةنت كذنئمئزدة بذل راديو، نةگئزئنةن، ورئس تئلئندةگئ «حالئقتئق» مؤزئكانئ كوبئرةك ويناتاتئن. قازئر باعئتئ باسقا. ةرةسةك اؤديتورياعا ارنالعان، نةگئزئنةن، اعئلشئن تئلئندةگئ اندةردئ ةفيردةن كوبئرةك جئبةرةدئ.
مةن ارنايئ تئثدارمانئ بولعان 31-قاثتار كذنئ بذل راديودان كورسةتئلگةن ؤاقئتتان باستاپ 50 دةن اسا اعئلشئن تئلئندةگئ اندةر ورئندالدئ. «بيتلز»، «پلةتتةرس»، «بلةك» توپتارئنئث، ةلتون دجوننئث، سانتانانئث، ت.ب. اندةرئ بةرئلدئ. قازاق ءانئ ةمگة جوق. قاتةلةسپةسةم، وسئ بةس ساعات ئشئندة اعئلشئن تئلئندةگئ اندةر اراسئندا 1 رةت قانا فرانسؤزشا ءان «بايقاماي» كئرئپ كةتتئ، 3 رةت كومپوزيسيا ورئندالدئ. بذل ؤاقئتتا ةفير «قذلاعئندا» الةكساندر شمئگالةأ ةسئمدئ جذرگئزؤشئ وتئرادئ ةكةن. جذما كذنگئ باعدارلامالار كةستةسئنة سايكةس، كةشكئ 19 دان 21 گة دةيئن «وتكةن شاققا العا - ءبئزدئث بؤئننئث سازدارئ» اتتئ باعدارلاما بةرئلدئ. قذلاق ةلةث ةتة تذسكةنمةن، بذل ؤاقئت ارالئعئندا دا شةتةلدئك انشئلةر مةن توپتارعا قاتئستئ سذراقتار ورئس تئلئندة قويئلئپ، جاؤاپتار ورئس تئلئندة وقئلئپ جاتتئ. قويئلعان اندةر - تذگةل اعئلشئن تئلئندة.
شةتةلدئك مؤزئكادان، ونئث ئشئندة اعئلشئن تئلئندةگئ ورئنداؤشئلاردان حابارئم شامالئ بولعاندئقتان، مةن بذل راديودان كةرةگئمدئ تابا المادئم. ارا-اراسئنداعئ قازاق تئلئندةگئ جاثالئقتار مةن جارنامالار تذك تة قاناعاتتاندئرعان جوق. NS ءوزئن ذلتتئق جةلئ رةتئندة تانئستئراتئن بولسا، قاي تذسئنان ذلتتئق راؤئش بايقالاتئنئن تاپپاي جانة شارشادئم.
قئسقاشا ايتقاندا، بذل راديونئث جوعارئداعئ زاث تالابئن كذندئز ورئنداؤعا جاساپ وتئرعان ارةكةتئ تذككة تذرعئسئز. قازاق تئلئندةگئ جاثالئقتار مةن جارنامالار اسئپ كةتكةندة ةفيرلئك ؤاقئتتئث 10 پايئزئن جابؤئ مذمكئن. قالعان 90 پايئزئندا ءبئز ءوز بؤئنئمئزدئ قالئث اعئلشئننئث ئشئنةن ئزدةپ جذرةمئز بة؟ زاثنان اينالئپ وتؤگة ئق ئزدةگةن كذننئث وزئندة، وزئنة ةفير بةرئپ وتئرعان مةملةكةتكة، مةملةكةتتئك تئلگة قذرمةت بولؤ كةرةك قوي. 1990-جئلداردئث سوثئندا راديوستانسانئث جذرگئزؤشئسئ كونستانتين يأانوأقا (مارقذم) ءبئر تئثداؤشئ حابارلاسئپ، نةگة قازاقشا ءان قويمايتئندارئن سذراپ ةدئ. سوندا كوستيا: «ءبئز راديونئث باعئتئنا كةلةتئن اندةردئ عانا بةرةمئز» دةپ، باقتيار تايلاقبايةأتئث ورئنداؤئنداعئ «كةلسةثشئ، جانئم» ءانئن بئرنةشة رةت بةرئپ قذتئلئپ ةدئ. قازئر ول ءاندئ ةشكئم دة ايتپايدئ. «حالئقتئق» ءان بولسا، ءالئ دة جاساي بةرؤگة ءتيئس ةدئ عوي.
2.«اأتوراديو» العا باسئپتئ
ءبئز راديونئ، نةگئزئنةن، جولدا تئثدايمئز. كوبئنةسة قازاق راديوسئ مةن «شالقاردئ» قوسئپ قوياتئنئمئز دا جاسئرئن ةمةس. سوندئقتان دا ةلئمئزدةگئ راديوارنالاردئث تئرشئلئگئنةن تذبةگةيلئ حاباردار ةمةس ةكةنئمئزدئ مويئندايمئز. كولئك تئزگئندةگةن جاندارعا ارنالعان «اأتوراديونئ» تئثداؤعا سةنبئ، 1 - اقپان كذنگئ 9:26 دان 14:26 عا دةيئنگئ ؤاقئتئم ارنالدئ.
«اأتوراديو» دا، نةگئزئنةن، ورئس تئلئندةگئ مؤزئكانئ تالعاجاؤ ةتةدئ. 5 ساعات ئشئندة سولتذستئكتةگئ كورشئمئزدئث 30 ءانئ بةرئلدئ. ورئنداؤشئلاردئ ئعاي-سئعاي - أ.سةروأ، أ.سيؤتكين، ن.باسكوأ، أ.بؤينوأ، ا.اپينا، ا.بارئكين، ت.ب جةكة ورئنداؤشئلار مةن «ليؤبة»، «سپلين»، ت.ب. توپتار. اعئلشئن تئلئندة ورئندالعان تؤئندئلار سانئ - 13 (م.دجةكسون، «مودةرن توكيث»، «ميستةر پرةزيدةنت» توپتارئ، ت.ب). يسپان تئلئندة - 1، فرانسؤزشا - 2 ءان، جيئنئ 9 كومپوزيسيا وسئ ؤاقئتتا ةفيردةن ءوتتئ.
ةث باستئسئ، اأتوراديو جاثالئقتار مةن جارنامالارئن عانا ةمةس، ءان قاتارئن دا قازاقشا اندةرمةن تولئقتئرئپ وتئرؤدئ ادةتكة اينالدئرئپتئ. 9:26 دان باستاپ 11 گة دةيئن «رينگو» توبئنئث ورئنداؤئنداعئ «ارمان دا ارمان، ارمان جذرت» تولعاؤئ، سةرجانالي الئبةكتئث رةپةرتؤارئنداعئ «كورمةسةم بولماس» ءانئ، «اعايئندئلار» ورئندايتئن «راس پا؟»، اباي بةگةيدئث «سةنئ قالايمئن» اندةرئ بةرئلدئ. سةرئك يبراگيموأتئث ورئنداؤئندا جاثاشا وثدةلگةن جاياؤ مذسانئث «اق سيسا» ءانئ اؤةلئ اندةر قاتارئندا، ارتئنشا 11 دة باستالعان «ءبئزدئث وندئق - جذلدئزدار شةرؤئ» حيت-پارادئندا دا بةرئلدئ. «جذلدئزدار شةرؤئ» قازئرگئ قازاقشا اندةردةن ءتذزئلئپتئ، اقئلبةك جةمةنةي تذيئندةگةن وندئقتئ، قاتةلةسپةسةك، بذركئت پةن ايشا ايتاتئن ءبئر ءان باستاپ تذر. ايجان الماس قئزئ جذرگئزةتئن حيت-پارادقا تئثدارماندار ءجيئ حابارلاسئپ، سايتقا پئكئر جازئپ جاتاتئنئن دا بايقادئق.
قئسقاسئ، «اأتوراديو» تئثدارماندئ قازاقشا اقپاراتپةن عانا الداپ وتئرعان جوق. اسا تةرةث بولماسا دا، جاستار اؤديتورياسئنا لايئق قازاقشا اندةر بار، ءبئراق ءالئ دة ازداؤ.
3.قازاقتا رةترو اندةر جوق پا؟
جةكسةنبئ كذنئ «رةترو FM-قازاقستان» تولقئنئنا 11:37 دةن باستاپ توسةلگةن قذلاعئم 16:37 گة دةيئن اجئراعان جوق. ءبئراق بذل راديونئ تئثداي وتئرئپ، جوعارئداعئ سذراقتئ وزئمئزگة-ءوزئمئز قويؤعا تؤرا كةلدئ. ءبئز تئثداعان 5 ساعات ئشئندة بئردة-ءبئر ءان قازاق تئلئندة ورئندالعان جوق. «فةليچيتا» قذتتئقتاؤ باعدارلاماسئن قوسپاعاندا، 4 ساعات ئشئندة ورئس تئلئندةگئ - 27 (أ.أئسوسكيي، ا.پؤگاچةأا، ج.اگؤزاروأا، ل.اگؤتين، أ.سوي، ل.دولينا، ا.گؤبين، «ليؤبة»، «لاسكوأئي ماي»، ت.ب.)، اعئلشئن تئلئندةگئ - 26 (م.دجةكسون، د.رؤسسوس، «مودةرن توكيث»، ت.ب،)، فرانسؤز تئلئندةگئ - 3، يسپان تئلئندةگئ - 2، يتاليان تئلئندةگئ - 1، سةرب (الدة ؤكراين، اجئراتا المادئم) تئلئندةگئ 1 ءان شئرقالدئ، 2 كومپوزيسيا قويئلدئ. «فةليچيتا» باعدارلاماسئن ادةيئ ةرةكشةلةپ وتئرمئن. قذتتئقتاؤ باعدارلاماسئ 14-15 ارالئعئندا ءبئر ساعات ءجذردئ، 5 - اعئلشئنشا، 4 - ورئسشا، 2 فرانسؤزشا ءان ةفيرگة جئبةرئلدئ، كينوفيلمدةردةن 1 كومپوزيسيا قويئلدئ.
باعدارلاما جذرگئزؤشئسئ عابيت قاماتايةأ تئثدارماندارمةن تئكةلةي بايلانئستئ قازاق تئلئندة جذرگئزدئ (اندةردئث باسقا تئلدة كةتكةنئنة قاراماستان، بذل باعدارلاما قازاقشا بولئپ ةسةپكة الئناتئنئ انئق)، حابارلامالاردئ قازاق تئلئندة وقئدئ. ءدال وسئ عابيت ةفيردة شاشئمئزدئ تئك تذرعئزباسا دا، «اتتةگةن-اي» دةگئزدئ. جاقئنئن قذتتئقتاؤعا نيةتتةنگةن تئثدارماننئث ءبئرئ عابيتتةن ماقپال ءجذنئسوأانئث ورئنداؤئنداعئ ءبئر ءان سذرادئ. عابةكةث كذمئلجئپ، ارنةنئ ءبئر ايتئپ وتئردئ دا: «ءسئزدئث بذل تئلةگئثئزدئ قؤانا ورئندار ةدئك... ءبئراق ءبئزدئث ءان-قورجئنئمئزدا... ماقپال اپايدئث ءانئ... جوق»، - دةپ ةستئلةر-ةستئلمةس، قذمئعئثقئ داؤئسپةن حابارلادئ، ايتةؤئر... 2003 - جئلدئث 29 - مامئرئنان بةرئ قازاقتئث راديوتولقئنئنا شئعئپ كةلة جاتقان ستانسا 11 جئلعا جؤئق ؤاقئتتا قازاقشا ءان قورئن جيناپ ذلگةرمةسة، نة دةؤگة بولادئ؟ سةرب (الدة ؤكراين) تئلئندةگئ اندةرگة ورئن بار دا، قازاق تئلئندةگئ تؤئندئلارعا نةگة ورئن جوق؟
جوعارئداعئ 3 راديونئ دا تذنگئ 12 شاماسئندا ءبئر رةت، 1 شاماسئندا 1 رةت، كةشة تاثعئ 7 دة (كوزئمدئ تئرناپ اشا سالئپ) 1 رةت قوستئم. باياعئ جورعاسئنان جاثئلماپتئ، قازاقشا ءان جوق. ذيقئنئ قيمادئم، ايتپةسة تذنگئ 3 تة تئثداسام دا بولار ةدئ. كئم بئلةدئ، ءبئز كذتكةن اندةر سول شاقتاردا شئرقالئپ، قازاقتئث سةرگةك تئثدارماندارئن راقاتقا بولةپ جاتقان بولار.
نةگة پرايم-ؤاقئتتاردا، ءتئپتئ كذندئز قازاق اندةرئ قازاقستانداعئ راديولاردئث ةفيرلةرئنةن بةرئلمةيدئ؟ بار گاپ، مذمكئن، اأتورلئق قذقئقتا بولار. راديوستانسالار اأتورلارعا قالاماقئ تولةؤدةن قاشاتئن بولار. قازاقستان رةسپؤبليكاسئنئث اأتورلئق جانة ساباقتاس قذقئقتار تؤرالئ زاثئنئث 26-بابئ «تؤئندئنئ اأتورلئق سئياقئسئن تولةپ، اأتوردئث كةلئسئمئنسئز جةكة ماقساتتا كوشئرمةلةؤ» دةپ اتالادئ ةكةن. ونئث 1-تارماعئندا: «تؤئندئ اأتورئنئث، ورئنداؤشئنئث، دئبئس-بةينةجازؤ تؤئندئسئن شئعارؤشئنئث جانة فونوگرامما جاساؤشئنئث كةلئسئمئنسئز، ءبئراق ولارعا سئياقئ تولةپ، دئبئس-بةينةجازؤ تؤئندئسئن نةمةسة تؤئندئنئث دئبئستئق جازباسئن جةكة ماقساتتا جانة تابئس الماي كوشئرمةلةؤگة جول بةرئلةدئ»، - دةپ تذر. وسئنداعئ «... كةلئسئمئنسئز، ءبئراق ولارعا سئياقئ تولةپ» دةگةن سوزدةرگة نازار اؤدارايئقشئ.
دةمةك، ءبئزدئث راديوستانسالار ءدال وسئ سوزدةردةن قورقادئ، قاشقاقتايدئ. ةگةر ةفيردةن ءبئر قازاقشا ءان ورئندالا قالسا، ةرتةث اأتورئ ئزدةپ كةلؤئ مذمكئن ةكةنئن بئلةدئ. ال شةتةلدئك تؤئندئلاردئ ارنايئ ديستريبيؤتورلاردان ساتئپ الئپ، قويا بةرؤگة قذقئلئ. مئنة، قئزئق قايدا جاتئر؟! ةندةشة، ازئرشة وسئ كةتكةنئمئز - كةتكةن. ارا-اراسئندا وث قادام جاساعان «اأتوراديو» سياقتئ ارنالارعا عانا ءجون دةپ باس يزةپ، باسقا ارنالاردان باتئستئث مؤزئكاسئنا ةلتئپ جذرة بةرةمئز...
ةسةي جةثئس ذلئ
«ايقئن»