ءولئم جازاسئ قايتا ةنگئزئلؤئ كةرةك پة؟

وسئعان دةيئن ةلئمئزدة 536 ادامعا ءولئم جازاسئ قولدانئلعان.
جارلئققا وراي، 2004 - جئلدئث قاثتارئنان باستاپ قازاقستاندا ءولئم جازاسئ توقتاتئلدئ.
الايدا، سوثعئ جئلداردا اداميلئق قاعيدالارعا جات پةدوفيلدئك، ادامدئ ءولتئرئپ، مذشةلةؤ، لاثكةستئك سياقتئ اسا اؤئر قئلمئستاردئث ارتؤئ، ءولئم جازاسئن قايتا ةنگئزؤ تؤرالئ ذسئنئستئث ءجيئ كوتةرئلؤئنة مذرئندئق بولئپ وتئر.
«الاش ايناسئ» اتالعان تاقئرئپتئ تارقاتئپ كورگةن ةدئ.
الدئمةن ءولئم جازاسئنئث وتكةنئنة كوز جئبةرسةك، كةثةس ذكئمةتئ تذسئندا قازاقستاندا 59 قئلمئسقا قاتئستئ ءولئم جازاسئ قولدانئلسا، ةگةمةندئ ةل بولعان سوث بذل كورسةتكئش 50 گة قئسقارعان. ةلئمئزدة جاسالعان رةفورمالاردان كةيئن بذل سان 18 گة دةيئن ازايدئ. 2004 - جئلدان باستاپ ءولئم جازاسئ ومئرلئك باس بوستاندئعئنان ايئرؤ جازاسئمةن الماستئرئلدئ.
ءولئم جازاسئنان باس تارتؤ ХІХ عاسئردئث سوثئنان باستاؤ العان دةسةدئ. رةسةي پاتشايئمدارئ ةليزاأةتا مةن ІІ ةكاتةرينا باستاماشئ بولعان كورئنةدئ. ХХ عاسئردئث باسئندا ورئس ةلئندة ءولئم جازاسئ بئردة قودانئلئپ، ةندئ بئردة الئپ تاستالئنئپ وتئرعان.
وتكةن ءجذز جئلدئقتئث ةكئنشئ جارتئسئندا الةمدة وركةنيةت قارئشتاپ ءوستئ. ءولئم جازاسئنان باس تارتؤعا باعئتتالعان حالئقارالئق ءئس-شارالار قولعا الئندئ. ادام قذقئقتارئ مةن بوستاندئعئن قورعاؤ تؤرالئ كونأةنسياعا قوسئمشا ةؤروپا كةثةسئ 1983 - جئلعئ 28 - ساؤئردة ءولئم جازاسئن جويؤ تؤرالئ №6-حاتتاما قابئلدادئ. ب ذ ذ 1989 - جئلئ 15 - جةلتوقساندا ءولئم جازاسئن جويؤ تؤرالئ ةكئنشئ قوسئمشا حاتتاما قابئلداپ، الةم ةلدةرئن سول حاتتاماعا قوسئلؤعا شاقئردئ. وسئ شارالاردان كةيئن الةمنئث 80 نةن استام مةملةكةتئ ءولئم جازاسئنان باس تارتتئ.
الايدا، قئتاي، يران، ساؤد ارابياسئ، پاكئستان، ا ق ش (17 شتاتئندا موراتوري جاريالانعان) سئندئ ءبئرقاتار ةلدةر مةن ةؤروپادا جالعئز بةلورؤسسيا ءولئم جازاسئن قالدئردئ.
قوسئمشا دةرةك
BBC تةلةراديوكورپوراسياسئنئث مالئمةتئنة قاراعاندا، 17-بولئپ ءولئم جازاسئنا موراتوري جاريالاعان ا ق ش-تئث كوننةكتيكؤت شتاتئنئث 62 پايئز حالقئ بذل شةشئمگة نارازئ بولعان كورئنةدئ. اتالمئش شتاتتا سوثعئ 51 جئلدا ءبئر ادامعا عانا ءولئم جازاسئ قولدانئلعان ةكةن.
ءبئزدئث ةلدة دة قئلمئستئث كةي تذرئنة قاتئستئ ءولئم جازاسئن قايتا ةنگئزؤ تؤرالئ باستاما كوتةرئلئپ وتئر. ءماجئلئستئث القا وتئرئسئندا ق ر قئلمئستئق كودةكسئنئث جاثا رةداكسياسئنئث جوباسئن تالقئلاؤ بارئسئندا حالئق قالاؤلئسئ لاثكةستئك قئلمئس جاساعاندارعا ءولئم جازاسئن قولدانؤدئ ذسئندئ.
ألاديسلاأ كوسارةأ، ءماجلئس دةپؤتاتئ:
- لاثكةستئك ارةكةتكة قاتئستئ جازا قولدانؤ 253-باپتا قاراستئرئلعان. وندا، لاثكةستئك ارةكةتكة بارعان ادامعا 4 جئلدان 10 جئلعا دةيئن جازا مةرزئمئ كورسةتئلگةن. ال، ةگةر لاثكةستئك ارةكةت قارؤ قولدانؤ ارقئلئ، توپتاسئپ جاسالسا، وندا 12 جئلعا دةيئن، ال قئلمئسئ اؤئر دةپ تانئلسا، 15 جئلعا باس بوستاندئعئنان ايئرؤ قاراستئرئلعان. لاثكةستئك ارةكةت ءذشئن ءتورت جئل دةگةن نة ول؟! لاثكةستئث ماقساتئ - ادام ءولتئرؤ، مةملةكةتتئث ئشئندة ئرتكئ تؤدئرؤ. ةگةر ول لاثكةس بولسا، باسقالاردئ ولتئرمةك بولسا، وندا ول ءومئر سذرؤگة لايئق ةمةس. سوندئقتان لاثكةستةرگة قاتئستئ ءبئر عانا جازا - اتؤ جازاسئ قولدانئلؤئ ءتيئس.
قازاقستاندا لاثكةستئك ارةكةتتةر جاساپ، سول ارقئلئ مةملةكةتتئث دامؤ باعئتئن وزگةرتكئسئ كةلةتئندةر بار. سوندئقتان لاثكةستئك قئلمئسقا قاتئستئ ءولئم جازاسئن ةنگئزؤ قاجةت.
الايدا، ءولئم جازاسئ قئلمئستئث جولئن كةسة المايدئ دةؤشئلةر دة بار. ولاردئث ايتؤئنشا، ءولئم جازاسئن قولداناتئن ةلدةردة قئلمئس كورسةتكئشئ ازايعان ةمةس.
ساؤلة مةكتةپبايةأا، «حالئقارالئق تذرمة رةفورماسئنئث» ورتالئق ازياداعئ وكئلدئگئنئث ديرةكتورئ:
- ادام قانداي قئلمئس جاساماسئن، وعان قاتئستئ ءولئم جازاسئن قولدانؤعا قارسئمئن. ادام قذقئعئن قورعاؤمةن اينالئساتئن بارلئق ذيئمدار وسئنداي ذستانئمدا. ءولئم جازاسئ ءجيئ قولدانئلاتئن ةلدةردة ادامگةرشئلئك ذستانئمدارئ جويئلا باستايدئ.
سوندئقتان ءولئم جازاسئن ءبئرجولاتا الئپ تاستاؤدئ قولدايمئن. بذل وركةنيةتتئ ةلدةر قاتارئنا قوسئلؤعا جاسالعان قادام بولئپ تابئلادئ. ويتكةنئ، ءولئم جازاسئن الئپ تاستاؤ - ةؤروپالئق كةثةسكة ةنؤدئث باستئ كريتةريئ. بذگئنگئ تاثدا، الةم بويئنشا مةملةكةتتةردئث ادام قذقئعئنئث قورعالؤئ جونئندةگئ رةيتينگئ جاسالئپ وتئرادئ. وندا دا ةث الدئمةن ءولئم جازاسئنئث بار-جوقتئعئ ةسكةرئلةدئ. الةمدئك زةرتتةؤ ورتالئقتارئ ءولئم جازاسئنئث قئلمئستئث ازايؤئنا ئقپال ةتة المايتئنئن عئلئمي-ستاتيستيكالئق تذرعادان دالةلدةپ وتئر.
قودانئلاتئن ءولئم جازاسئنئث تذرلةرئ:
- اتؤ
- دارعا اسؤ
- ةلةكتر ورئندئعئندا جازاعا تارتؤ
- گازبةن ؤلاندئرؤ
- باسئن شابؤ (اراب ةلدةرئندة)
- ينةكسيا جاساؤ (سوثعئ كةزدة قئتايدا ءجيئ قولدانادئ)
- تاسپةن ذرئپ ءولتئرؤ (يراندا)
دةرةك پةن دايةك
موراتوري جاريالانعان دةيئن قازاقستاندا ءولئم جازاسئ (اتؤ) تةك ايرئقشا اؤئر قئلمئستار (لاثكةستئك، گةنوسيد، ايؤاندئقپةن كئسئ ءولتئرؤ، ت.ب.) ءذشئن تاعايئندالدئ. 18 گة تولماعان جاسوسپئرئمگة، ايةل ادامعا، سوت ذكئمئ شئققانعا دةيئن 65 جاسقا تولعان ةر ادامعا قولدانئلمادئ. راقئمشئلئق جاسالعان جاعدايدا ءولئم جازاسئ ءومئر بويئنا نةمةسة 25 جئلعا باس بوستاندئعئنان ايئرؤ جازاسئنا اؤئستئرؤ قاراستئرئلدئ.
اأتور: قالدار كومةكبايةأ
«الاش ايناسئ»