تاؤكة حان جايلئ اقيقات

استانا.27    -قاثتار. قازاقپارات - مةكتةپ وقؤشئلارئنا ارنالعان تاريحتا دا، جوعارئ وقؤ ورنئنا ارنالئپ جازئلئپ جاتقان وقؤلئقتاردا دا تاؤكة حاننئث قاشان تاققا وتئرئپ، قاشان ومئردةن وتكةنئ جونئندةگئ جايتتارعا تاريحشئ رةتئندة تالاسئمئز بار.
None
None

قارايئق، كوپ كئتاپتاردا دةرلئك تاؤكة حاندئ 1680 - جئلئ تاققا وتئرئپ، 1715 - جئلئ ومئردةن وتكةن دةپ جازادئ. ءبئز بذعان كةلئسپةيمئز. نةگة؟ ةگةر ونئث اكةسئ جاثگئر حان 1652 - جئلئ ومئردةن ءوتئپ، تاؤكة 1680 - جئلئ تاققا وتئرسا، اراداعئ 28 جئل قازاق حاندئعئنئث تاعئندا كئم وتئردئ. ارينة، جاثگئردئث وتئرماعانئ بةلگئلئ.

 وقؤلئقتارئمئزدا 1652 - جئل دةپ كورسةتئلگةن.

 ال، قازاقستان تاريحئ تؤرالئ مذثعذل دةرةكتةمةلةرئ ІІІ تومئندا «1652 - جئلئ جوثعارلار قايتادان شابؤئل جاساپ، سالقام جاثگئر حوشوؤتتئق گالدامبا تايشئدان اجال تاؤئپ، سذيةگئ تذركستان قالاسئنا جةرلةندئ»،- دةيدئ.

جالپئ، بئزدةر كةيدة جاثگئر حاننئث گالدامبامةن بولعان جةكپة-جةكتة قازا تاپقانئن ايتئپ ءجذرمئز. ءبئراق موثعول جازبالارئندا جةكپة-جةك جونئندة ءسوز بولماي، تةك ونئث قازاقتارمةن بولعان شايقاستا حان جاثگئردئ ولتئرگةنئ جونئندة عانا ايتادئ ةكةن.

گالدامبان 1666 - جئلئ 31 جاسئندا قايتئس بولسا، 1652 - جئلئ ول 17 جاستا عانا بولعان. ونئث ارعئ اتاسئ شئثعئس حاننئث ءئنئسئ حاأت حاساردئث ون جةتئنشئ ذرپاعئ بولئپ كةلسة، اكةسئ «وچيرت سةسةن قونتايشئ» اتانعان ءتورت ويراتتئث باس تايشئسئ ةدئ. گالدامبانئث 1658 - جئلئ بذقارا قالاسئنئث اسكةرباسئ ابدئشذكئردئ ولتئرگةن سوث اتاق داثقئ- اثئزعا اينالئپ كةتةدئ.جالپئ، موثعولدار اراسئندا قازئرگة دةيئن گالدامبا مةنء امئرسانانئث ةرلئكتةرئ جونئندة اثئز-اثگئمةلةر كوپ كةزدةسةدئ.

 ءسويتئپ، 1652 - جئلئ روسسيا فةدةراسياسئ ومبئ وبلئستئق مةملةكةتتئك مذراعاتئنئث 366-قورئنئث 1-تئزبةسئ، 327-ءئستئث 46-پاراعئندا كورسةتئلگةندةي جاثگئردئث ورنئنا بالاسئ تاؤكة (تاؤةكةل) تاققا وتئرعان ةكةن. ولاي بولسا، تاؤكة تاققا 1680 - جئلئ ةمةس، ومبئ مذراعاتئندا كورسةتئلگةندةي، ودان 28 جئل بذرئن وتئرعان.

بذدان ءبئراز جئل بذرئن تةگةران ؤنيأةرسيتةتئنئث ورتالئق كئتاپحاناسئندا يران شاحئ ابباستئث 1661 - جئلدئث جةلتوقسانئندا قازاق حانئ ءاز تاؤكةگة جازعان حاتئ تابئلئپتئ. ول جونئندة پروفةسسور ك.ةسماعامبةتوأ ءوزئنئث «شةتةل مذراعاتتارئنداعئ قازاقستان جايلئ دةرةكتةرئ» دةپ اتالاتئن «ةگةمةن قازاقستان» گازةتئنئث 2007 - جئلعئ 25-ساؤئردةگئ ماقالاسئندا ءمالئم ةتتئ. ةگةر تاؤكة ول كةزدة تاقتا وتئرماسا، يران شاحئ نةگة حات جازئپ وتئر. بذل تاؤكةنئث سول كةزدة حان بولئپ وتئرعاندئعئن دالةلدةيدئ.

بئزدئثشة، تاؤكةنئث قاشان تاقتا وتئرعانئ جونئندة بذدان ارئ ءسوز ةتپةسةك تة بولاتئن سياقتئ. ال ونئث قاشان قايتئس بولعانئ جونئنة كةلةتئن بولساق، 1715 - جئلدار ةمةس، شاماسئ 1718 - جئل تؤرا كةلةتئن سياقتئ. ولاي دةيتئنئمئز، ءبئزدئث قولئمئزداعئ رةسةي فةدةراسياسئ ورئنبور وبلئستئق مةملةكةتتئك مذراعاتئنئث 166-قورئنداعئ ماتةريالدا: «ءسئبئر گةنةرال-گؤبةرناتورئ م.پ.گاگارين تذركئستانداعئ تاؤكة حان مةن قايئپ، باتئر سذلتانداردئ جوثعارلارعا قارسئ سوعئسؤعا ذگئتتةپ، ايداپ سالعان ةكةن. ودان ارئ نة بولعانئ بةلگئلئ، كذشئ جةتكئلئكسئز بولعان قازاق جاساقتارئ اياگوز تذبئندة بولعان 1717 - جئلعئ ءذش كذندئك قاندئ شايقاستا جةثئلئپ، ماسقاراسئ شئقتئ» دةگةن مالمةتتةر ساقتالعان.

ءبئزدئث ايتپاعئمئز قازاقتاردئث اياگوز ماثئنداعئ جةثئلگةنئ ةمةس، 1717 - جئلئ تاؤكة حاننئث بار ةكةنئ. كةي تاريحشئلار تاؤكةمةن بئرگة قايئپ، باتئر سذلتانداردئث اتتارئنئث قاتار اتالؤئن ول كئسئنئث دةنساؤلئعئنئث ناشارلاپ، مةملةكةتتئك ئسكة قاتئسؤعا مذمكئندئگئ بولماعاننان دةپ كورسةتةدئ.

جالپئ، سوثعئ شئققان قازاقستان ذلتتئق ةنسيكلوپةدياسئنئث وزئندة ونئث حاندئق قذرؤئن 1680 - جئلدان باستالادئ دةپ كورسةتكةن.

مةكتةپ وقؤشئلارئ مةن مذعالئمدةرئ ءذشئن ايتا كةتةتئن ءبئر جاي، جوعارئدا كورگةنئمئزدةي، جوثعارلار، باشقذرتتار، قازاقتار اراسئنا سئرتتان وت تذتاتئپ،ءبئر-بئرئنة ايداپ سالئپ وتئرعان ورئس مةملةكةتئنئث ماقساتئ بولعان. تذرئك تاريحشئسئ مةحمةت سارايدئث ستامبؤل قالاسئندا 1993 - جئلئ جارئق كورگةن «قازاق تذركئلةرئنئث تاريحئ» كئتابئندا اتاپ كورسةتكةندةي، ورئس ساياساتشئلارئنئث ماقساتئ قازاق حاندئعئن السئرةتؤ بولعان.

تاعئ ءبئر مئسال، سول جئلدارداعئ ورئنبور مذراعاتئندا ساقتالعان ءبئر قذجات مئناداي مازمذندا جازئلئپتئ: قازاقتار سياقتئ جوثعارلار مةن باشقذرتتار ءبئر مئنةزدةس، اثقاؤ، سةنگئش جابايئ حالئقتار. ةگةر ونئث ةكةؤئ روسسيامةن قاقتئعئسا قالسا، قالعان بئرةؤئن وعان ايداپ سالؤ كةرةك. سول ايداپ سالؤ ارقئلئ ولاردئث تاراپئنان بولعان كةز كةلگةن قارسئلئقتئ وپ-وثاي باسئپ تاستاؤعا بولادئ. ءسويتئپ، بذل ماسةلةدة روسسيانئث ارالاسؤئنسئز- اق جؤاسئتؤدئث مذمكئندئگئ بار. ولار بذل ويدئث تذپكئ ءمانئن تذسئنبةيتئن حالئق،- دةگةن ةكةن.

 ءسابيت جولداسوأ - تاريح عئلئمدارئنئث دوكتورئ
saigez.kz

سوڭعى جاڭالىقتار