عالئم بوقاش: ذيقاسئ ءسوزئن قؤعان اقئن
اقئندئ جاثا جئر جيناعئمةن قذتتئقتاپ، وعان اق جول تئلةي وتئرئپ، اتالعان جيناققا شئعئستانؤشئ عالئم - عالئم بوقاشتئث العئ ءسوزئن ذسئنامئز.
پول فؤسةل باستاعان باتئستئث ادةبيةت تانؤشئلارئنا سةنسةك اعئلشئن پوةزياسئنئث ذشتةن ةكئسئ اق ولةث فورماسئندا جازئلعان بولئپ شئعادئ. الةمنئث ةث كةث تاراعان ادةبيةتئندة سوزدةن سالئنعان سؤرةتئ مةن ئشكئ ذيقاسئ تئعئز ورئلگةن مذنداي جئر ءتذرئ ءداستذرلئ شايئرلئقتان دا بةكزاتتاؤ ونةر سانالادئ.
XVI عاسئردا گةنري گوأارد باستاپ، شةكسپير تولئقتئرعان، كةيئن ؤيليام أوردسأورت كةمةلئنة كةلتئرگةن اق ولةثدئ ورئس اقئندارئ XVIII-XIX عاسئرلاردا ءبئرشاما قئزئقتاپ كوردئ. الةكساندر پؤشكين بئرنةشة پوةماسئ مةن جئرلارئندا وسئ قالئپتئ قولداندئ.
ال جازبا قازاق ادةبيةتئنة اق ولةث XX عاسئردئث باسئندا ةنگةنئمةن اؤئز ادةبيةتئندة ةركئن جئر ذلگئلةرئ ونسئز دا كوپتةپ كةزدةسةدئ. ةپوستا كةزدةسةتئن مئسالداردئ بئلاي قويعاندا كةيبئر شةشةندئك سوزدةر مةن تولعاؤلار كوركةمدئك قؤاتئ جاعئنان اق ولةثمةن شةكتةسئپ تذرادئ.
قالئپتئ ذيقاسئ بولماسا دا، ئرعاعئ انئق بؤئندار ارقئلئ جئمداسقان ذيلةسئمدئ جئر جولدارئ پوةتيكالئق سؤرةتتئ اناعذرلئم ايشئقتئ ءهام شئنايئ ةتة تذسةدئ. كةيبئردة اق ولةث جازاتئن اقئن «ذيقاس قؤؤدان» ءبئرجولا باس تارتؤ ارقئلئ «ئشكئ ذيقاستئ» كذشةيتئپ، سوزدةن وبراز سومداؤ مةن سؤرةت سالؤعا دةن قويعئسئ كةلةدئ. ءبئراق وندايدا قازاق ئشئندةگئ تالعامپاز وقئرمان مةن سئنشئنئث تالابئ كذشةية تذسةدئ. ويتكةنئ قازئرگئ قازاق اقئنئ اق ولةث جازسا، ساكةن سةيفؤلليننئث ةكسپةريمةنتتةرئن قايتالاپ قانا قويماؤئ ءتيئس، ءابدئلدا تاجئبايةأ پةن ءابئش كةكئلبايةأتئث از بولسا دا ساز دذنيةلةرئنةن جانة كةم تذسپةؤئ كةرةك.
سوثعئ ون شاقتئ جئلدا جاثادان تانئلئپ كةلة جاتقان جازبا اقئنداردئث جاس تولقئنئ اق ولةث جازؤعا تالاپتانئپ ءجذر. سولاردئث ئشئندة ةرةكشة قولتاثباسئ قالئپتاسا باستاعان اقئنداردئث ءبئرئ ئرئسبةك دابةي دةپ سانايمئن. ا ق ش-تئث بةلگئلئ بالالار اقئنئ پاتريك ليؤيستئث «جاقسئ جئر - بذرئن بئلمةگةن قؤانئشپةن ءديدارلاسؤ» دةگةن انئقتاماسئ ادةبي ورتاعا جاقسئ تانئس
ئرئسبةكتئث ءوزئم وقئعان ولةثدةرئنئث ئشئنةن وسئنداي قؤانئشتئ ءجيئ ذشئراتتئم. ونئث كةم دةگةندة ةكئ سةبةبئ بار سياقتئ. ءبئرئنشئسئ - قاراپايئم ءستيلدئ، بارشا ادام جانئنا جاقئن قؤاتتئ ءسوز. ةكئنشئسئ - قازاق پوةزياسئندا جان-جاقتئ جان بئتئرئلة سؤرةتتةلئپ قويعان بةلگئلئ وبرازداردئ جاثاشا ءتئرئلتؤ تالپئنئسئ.
«ماثگئلئك توقتاپ قالعان ؤاقئتتئث دةمئن سةزئنؤ -
قانشالئق ازاپ بولسا دا،
كةرةمةت، عاجاپ!..
ءومئر مةن ءولئم ذزئگئندةگئ ذلئ ساعئنئش -
بالكئم ول ءبئز ايتئپ جذرگةن
وبال مةن ساؤاپ...
توقتاپ قالعان. ماثگئلئك توقتاپ قالعانئ راس،
جاناردا قاتقان سارعئش تارتقان جاپئراق ءدئرئلئ.
ءوتئپ بارامئز... كئمدئ، قايدا قالدئرئپ...
قولئمدا ءذزئلئپ تذسكةن ؤاقئتتئث بذرئمئ...» دةپ ءبئر تذيةدئ ئرئسبةك پوةزيانئث كذرة تامئرئ سياقتئ ةث باستئ تاقئرئبئ - ءومئر پالسافاسئ تؤرالئ جازا كةلة.
ئرئسبةكتئث اق ولةثمةن جاثاشا كةستةلةپ شئققان جذمباقتاسئ - «شذباتئلعان تذمان بذركئپ»، جاعالاؤداعئ تئنئش جاننئث سذلباسئن «ءسئثئرئپ العئسئ كةلگةن كوك ءيئرئم ورتاسئندا» عاسئرلار بويئ وزئنة قاراتا ايتئلئپ جاتقان سانسئز سيپاتتامانئ تةرةث تذيسئك قانا سةزةتئن تاريحي جادئعا اينالدئرعان «قاتئگةزدئك پةن ذلئ مةيئرئمنئث ماثگئلئك سؤ بةتئندةگئ سؤرةتئ».
«بوزامئق ايدئث ساؤلةسئ كوگئلجئم سؤ بةتئندة سئنئپ،
ايناكولدئث تذثعيئعئنا تةلمئرگةن جذمباقتاس...
مذنارتقان جاعالاؤدا
مذلگئگةن تئنئشتئعئمدئ بذزعان جالعئز مةن ةمةس،
ؤاقئت داؤئلئ ذيتقئپ سوقسا دا اقئن جانارئن قذرعاتپاس» دةپ جازادئ ئرئسبةك.
قانداي دا ءبئر قذبئلئستئث جان بالاسئ بايقاماعان جاثا قئرئن كورة قويئپ، ونئ كوركةم سوزبةن جاثاشا كورسةتة الؤ - جاقسئ اقئنعا ءتان باستئ قاسيةت. بذل قاسيةتتئ ذزدئكسئز دامئتؤعا قاجةت از دةگةندة ةكئ قذرال بار: ءبئرئ - تةگةؤرئندئ ءسوز، ةكئنشئسئ - توسئن وي. «ؤاقئت داؤئلئ ذيئتقئپ سوقسا دا» ئرئسبةكتئث «جانارئ قذرعاماي»، وقئرماندارئن تئث وبرازدارمةن قاؤئشتئرا بةرةدئ دةپ ذمئتتةنةم.
minber.kz