دذنيةنئ دذرلئكتئرگةن ادام
از ؤاقئتتا ا ق ش جاؤلارئنئث تئزئمئندة العاشقئ ورئنعا شئققان قاؤئپسئزدئك جانة بارلاؤ ذيئمئنئث بذرئنعئ قئزمةتكةرئنة قانداي دا ءبئر كومةك ذسئنعان مةملةكةتتةرگة ا ق ش تاراپئنان «قاتاث» ةسكةرتؤ جاسالؤدا.
وسئدان ءبئر اي بذرئن سنوؤدةن Google, Facebook, Microsoft, Yahoo, Apple سةكئلدئ ينتةرنةت جانة زاماناؤي تةحنولوگيالار سالاسئنداعئ كوش باستاپ تذرعان ةث ذلكةن توعئز ينتةرنةت-كومپانيا ءوز تذتئنؤشئلارئ مةن قولدانؤشئلارئ تؤرالئ تولئق اقپاراتتئ ا ق ش-تئث بارلاؤ قئزمةتتةرئنة بةرئپ وتئرعان دةگةن مالئمةتتئ تاراتقان بولاتئن.
ونئث ايتؤئنشا، ءار ينتةرنةت-كومپانيا ا ق ش ذلتتئق قاؤئپسئزدئك اگةنتتئگئنة بارلئق دةرةك الؤعا مذمكئندئك بةرةتئن PRISM اتتئ قذپيا باعدارلاما 2007 - جئلدان باستاپ جذمئس ئستةيدئ. سوت شةشئمئنسئز ورئندالاتئن بذل ارةكةت ادامنئث جةكة باس قذقئقتارئن بذزادئ.
مذنداي مازمذنداعئ اقپاراتتاردئث ءجيئ جاريالاناتئنئنا ةتئ ذيرةنئپ كةتكةن Google, Facebook, Microsoft, Yahoo, Apple جانة Microsoft كومپانيالارئ ارنايئ قئزمةتتةرگة ءوز سةرأةرلةرئنة كئرؤ مذمكئندئگئ بار دةگةندئ ءذزئلدئ-كةسئلدئ جوققا شئعاردئ. ءبئراق ا ق ش ذلتتئق بارلاؤ باسقارماسئنئث باسشئسئ دجةيمس كلةپپةر ةل ذكئمةتئ ينتةرنةت-كومپانيالاردئث قولدانؤشئلارئ تؤرالئ مالئمةتتةر الئپ وتئراتئنئن مويئندادئ. سونئمةن قاتار PRISM باعدارلاماسئ تؤرالئ اقپاراتتئث جاريالانؤئ ا ق ش-تئث مةملةكةتتئك قاؤئپسئزدئگئنة نذقسان كةلتئرةدئ دةپ ةسةپتةيتئندئگئن مالئمدةدئ. الدئمةن ءوز ةلئنئث ازاماتتارئن باسؤعا تئرئستئ ما، «زاثسئز» بارلاؤ ءبئزدئث ازاماتتارئمئزعا قاتئستئ ةمةس، ونداي بارلاؤ «ا ق ش-تان وزگة مةملةكةتتةردئث ازاماتتارئنا قاتئستئ عانا جذزةگة اسئرئلادئ» دةيدئ كلةپپةر، ةن-بي-سي ارناسئنا بةرگةن سذحباتئندا. «گازةت ماتةريالدارئنداعئ دةرةك ناقتئ ةمةس»، - دةيدئ ول.
بذل مالئمةتتةردئ العاش جاريالاعان Washington Post جانة The Guardian گازةتتةرئنة دةگةن سةنئم ازايا باستاعاندئقتان، تئلشئلةر اقپارات بةرؤشئنئث اتئ-ءجونئن مالئمدةدئ. ولارعا اقپارات بةرگةن و ب ب تةحنيكالئق قئزمةتئنئث بذرئنعئ اگةنتئ 29 جاستاعئ ةدأارد سنوؤدةن. ول ةسئمئنئث جاريالانؤئن ءوزئ سذراپتئ.
The Washington Post گازةتئنئث جازؤئنشا، سنوؤدةن ءوزئنئث ا ق ش-تئث ذلتتئق قاؤئپسئزدئك اگةنتتئگئ (NSA) اقپارات جيناؤ بارئسئندا قولداناتئن باعدارلاما تؤرالئ اقپاراتتئ جاريالاؤ سةبةبئن دة ايتقان. ونئث سوزئنة قاراعاندا، ول ةشقانداي جازئعئ جوق ازاماتتاردئث دا ءاربئر قادامئ باقئلاؤدا ةكةن. «بذل زاثسئزدئقتئ جويؤ ءذشئن وسئ ارةكةتكة باردئم. وسئ اقپاراتتاردئث جاريالانؤئ قوعامدا ذلكةن داؤ تؤعئزئپ، ذكئمةتتئث زاثسئز ارةكةتتةرئ اشكةرةلةنةدئ. ةندئ، ادامدار ءوز قذقئقتارئن ساقتاؤعا ذمتئلئپ، ولاردئث جةكة باستارئنا قول سذقپاؤدئ تالاپ ةتة الادئ دةپ ذمئتتةنةمئن» دةيدئ ول.
«ءسئزدئث تةلةفونداعئ اثگئمةثئزدئ ةشكئم تئثدامايدئ»، - دةيدئ باراك وباما وسئ ماسةلةگة بايلانئستئ ايتقان پئكئرئندة. ونئمةن قوسا، ا ق ش پرةزيدةنتئ بذل باعدارلامانئث كونگرةسس تاراپئنان ماقذلدانعانئن دا اتاپ ءوتتئ. ال سنوؤدةن جؤرناليستةرگة سذحبات بةرؤ بارئسئندا، بيلئككة وباما كةلگةن سوث، «جةكة باسقا قول سذعؤ، ادام قذقئقتارئن اياققا تاپتاؤ» توقتاتئلادئ دةپ ذمئتتةنگةنئن، ءبئراق ول ويئ جذزةگة اسپاعانئن ايتادئ. «مةنئث پرةزيدةنتتةردئث بيلئكتة قالؤ ءذشئن اشئق وتئرئك ايتئپ، كةيئننةن كوپشئلئككة بةر-
گةن ؤادةسئن ةشقانداي كةدةرگئسئز بذزا بةرةتئنئنة بئرتئندةپ كوزئم جةتة باستادئ»، - دةيدئ ول.
اقپارات كوزئ كورسةتئلئپ، ناقتئ دالةلدةر كورسةتئلگةن سوث، ا ق ش ذكئمةتئ بارلاؤ قئزمةتئ تؤرالئ «شئندئقتئ» جوققا شئعارؤدئ توقتاتئپ، سنوؤدةندئ ايئپتاي باستادئ. ءتئپتئ وسئ اقپاراتتئ جاريالاعان جؤرناليستةردئ دة جاؤاپكةرشئلئككة تارتؤ تؤرالئ ءسوز قوزعالدئ.
«ول (سنوؤدةن) - ساتقئن. مذنداي اقپاراتتئ جاريالاؤ امةريكالئقتارعا قاؤئپ توندئرةدئ. بذل قارسئلاستارئمئزعا ءبئزدئث مذمكئندئكتةرئمئزدئ كورسةتئپ بةرةدئ جانة مذنئ زاثدئ ورةسكةل بذزؤ دةپ قاراستئرؤ كةرةك. پرةزيدةنت وتكةن اپتادا بذل ذلتتئق قاؤئپسئزدئك ءذشئن اسا قاجةت باعدارلاما ةكةنئن، ول ارقئلئ تةرروريستةردةن كةلةتئن قاؤئپپةن كذرةسةتئنئمئزدئ مالئمدةدئ» دةيدئ ا ق ش كونگرةسس وكئلدةرئنئث سپيكةرئ دجون بةينةر.
بةينةر وزئنة اكئمشئلئك تاراپئنان بارلاؤ باعدارلاماسئ جايلئ اقپارات بةرئلگةنئن حابارلادئ. «مةن بذل باعدارلاما جايلئ بئلةمئن. ةشبئر امةريكالئق تؤرالئ مالئمةت الةمدةگئ قاندايدا ءبئر تةرروريستةرمةن بايلانئسپاي ةشكئمنئث بارلاؤئنان وتپةيدئ» دةيدئ سپيكةر. ونئث سوزئنة قاراعاندا، امةريكالئقتاردئث جةكة باسئنا قول سذعئلئپ جاتقان جوق.
وسئدان كةيئن سنوؤدةن جايلئ امةريكالئقتاردئث كوزقاراسئ ةكئگة جارئلدئ: ذكئمةت وعان «حالئق جاؤئ» دةگةن ايئپ تاقسا، ذكئمةتتئك ةمةس ذيئمدار ونئ قاهارمان دةپ ةسةپتةيتئندئگئن اشئق ايتتئ.
سونداي ذيئمدار 9 - ماؤسئمنان باستاپ سنوؤدةندئ كةشئرؤدئ تالاپ ةتكةن پةتيسيا ذيئمداستئردئ.
ةكئ كذندة 50 مئث قول جيناعان پةتيسيانئث ذرانئندا «ةدأارد سنوؤدةن - ذلتتئق قاهارمان، ونئث ذلتتئق قاؤئپسئزدئك اگةنتتئگئنئث ءوز قئزمةتئن اسئرا پايدالانئپ، ازاماتتاردئ باقئلاؤئ تؤرالئ اقپاراتتار بةرؤ بارئسئندا جاساعان نةمةسة جاساؤئ مذمكئن قئلمئستارئنئث بارلئعئ تةز ارادا كةشئرئلؤئ ءتيئس...
بذلاي بذكئل مالئمةتتئث جينالؤئ ذكئمةت تاراپئنان امةريكالئق ءسوز بوستاندئعئنا جانة جةكة باسقا قول سذقپاؤعا قاتئستئ ةث باستئ قذندئلئقتارعا وتة اؤئر سوققئ بولدئ. بارئنة ورتاق بذل بارلاؤ ا ق ش كونستيتؤسياسئنداعئ انونيمدئ جينالؤ جانة سويلةؤ قذقئعئن، سونئمةن قاتار قاجةت ةمةس تةرگةؤ مةن ءتئنتؤدئ شةكتةؤ قذقئعئن بذزئپ وتئر» دةلئنگةن.
ذيئمداستئرؤشئلار كونگرةستةن بارلاؤدئ توقتاتئپ، ذلتتئق قاؤئپسئزدئك اگةنتتئگئ مةن فةدةرالدئ تةرگةؤ بيؤروسئنئث ارةكةتتةرئ جايلئ تولئق ةسةپتئ قوعامعا جاريالاؤدئ تالاپ ةتؤدة. ا ق ش بارلاؤ قئزمةتئندةگئ ءبئرتالاي «زاثسئزدئقتار» مةن «قذپيالاردئث» بةتئن اشقان Wikileaks-تئث نةگئزئن قالاؤشئ دجؤليان اسسانج دا سنوؤدةندئ تولئق قولدايتئنئن مالئمدةدئ. «ا ق ش ارنايئ قئزمةتتةرئ ادامداردئث ذيالئ تةلةفون قوثئراؤلارئ مةن ينتةرنةتتةگئ ارةكةتتةرئن بارلاپ وتئراتئنئ جايلئ اقپاراتتئ جاريالاعان ةدأارد سنوؤدةن ناعئز قاهارمان. وسئنداي انئق ءارئ دالةلدئ اقپاراتتئث جذرتقا جاريا بولعانئن كورؤ - وتة جاعئمدئ. بذل سوثعئ ون جئلداعئ ةث ماثئزدئ اقپاراتتئث ءبئرئ» دةيدئ ول.
ءبئراق اسسانج سنوؤدةن ءذشئن قاتتئ الاثدايتئنئن دا جاسئرمايدئ. ويتكةنئ سنوؤدةندئ دة اسسانج سةكئلدئ قؤعئنداپ، «نةگئزسئز ايئپتار» تاعؤئ عاجاپ ةمةس. سنوؤدةن اشقان «شئندئقتئ» قولداؤشئلار قاتارئ كوبةيئپ، ا ق ش-تاعئ 80 نةن اسا ذكئمةتتئك ةمةس ذيئم 11 - ماؤسئم كذنئ ازاماتتاردئث تةلةفون جانة ينتةرنةت ارقئلئ جذزةگة اسئراتئن بايلانئستارئن بارلاؤعا ارنالعان باعدارلاماعا قارسئ مايدان اشؤدا. كواليسيانئث قذرامئندا قذقئق قورعاؤ وداقتارئ جانة قوعامدئق ذيئمدار، كومپانيالار، جةكة ادامدار بار.
كواليسييا StopWatching.us («بئزدئ اثدؤدئ توقتاتئثئزدار») دةگةن أةب-سايت تا اشقان.
امةريكاداعئ ذلكةن كذشكة ية ازاماتتار قذقئعئن قورعاؤ وداعئ (ACLU) ازاماتتار جايلئ اقپاراتتاردئ كونستيتؤسياعا ساي ةمةس تارتئپپةن جيناعانئن مويئنداؤدئ تالاپ ةتئپ ذكئمةتتئ سوتقا بةردئ. «بذل باعدارلامانئث دةموكراتيالئق ذكئمةتتئث ءوز ازاماتتارئنا قارسئ باعئتتاعان وسئ كذنگة دةيئنگئ ةث ذلكةن ارةكةتئ ةكةنئ انئق. مذنئ ازاماتتاردئ وزدةرئنئث ءار بارعان جةرئ، تةلةفونمةن سويلةسكةنئ، ءار قوثئراؤدئث ؤاقئتئ تؤرالئ راپورت تاپسئرؤعا ماجبذرلةؤمةن تةثةستئرؤگة بولا-دئ» دةيدئ ACLU ديرةكتورئنئث زاث ماسةلةلةرئ بويئنشا ورئنباسارئ دجاميل دجاففةر.
ا ق ش ذكئمةتئ «زاثسئز» بارلاؤعا ارنالعان باعدارلامانئث بار ةكةندئگئن «مويئنداعان» سوث، قولدانؤشئلار سةنئمئنئث جوعالؤئنان قاؤئپتةنگةن Google, Facebook جانة Microsoft كومپانيالارئ امةريكا ذكئمةتئنةن ارنايئ قئزمةتتةردئث قولدانؤشئلار جايلئ سذراعان اقپاراتتارئن جاريالاؤعا رذقسات بةرؤدئ ءوتئنئپ، ءوز تاريحتارئندا العاش رةت بذل ذكئمةت تاراپئنان تذسكةن سذراؤلار مةن بةرئلگةن جاؤاپتار ءتئزئمئن جاريالادئ. سنوؤدةن ا ق ش قذپيا باعدارلاماسئ اياسئندا ءار ةلگة جذرگئزئلگةن بارلاؤلاردئ، بارلاؤ دةثگةيئنة ساي ةلدةر ءتئزئمئن دة جاريالادئ. سونئث ناتيجةسئندة ا ق ش-تئث بذل ارةكةتئنة بئرنةشة مةملةكةتتةر تاراپئنان نارازئلئق ءبئلدئرئلدئ. وسئ ماسةلةگة بايلانئستئ العاش رةسمي نارازئلئق تانئتقان ءذندئ ذكئمةتئ بولدئ.
ويتكةنئ The Guardian گازةتئندة جازئلعان مالئمةتتةرگة سذيةنسةك، بيئلعئ ناؤرئزدئث وزئندة ا ق ش-تئث ذلتتئق قاؤئپسئزدئك اگةنتتئگئ ءذندئ كومپيؤتةر جةلئلةرئنةن 6،3 ميللياردقا جؤئق «بارلاؤ اقپاراتئ بئرلئگئن» (بارلاؤ مالئمةتتةرئن ولشةؤگة ارنالعان بئرلئك) جيناعان. سونئث ناتيجةسئندة، ا ق ش ارنايئ قئزمةتتةرئ تاراپئنان ةث كوپ بارلاناتئن ةلدةردئث اراسئندا بةسئنشئ ورئندا ةكةن. ال ءبئرئنشئ ورئندا يران (14 ميلليارد)، ودان كةيئن پاكستان (13،5 ميلليارد)، ءذشئنشئ - يوردانيا (12،7 ميلليارد)، ءتورتئنشئ - ةگيپةت (6،3 ميلليارد).
بارلاؤ جايلئ «شئندئق» ةلگة جاريا بولعاننان باستاپ،«سنوؤدةن ماسةلةسئ» حالئقارالئق دةثگةيگة كوتةرئلئپ، حالئقارالئق بايلانئستئث قانداي ةكةندئگئن كورسةتة باستادئ. سنوؤدةن، ةث الدئمةن، گونكونگتة (شياثگاث) تذراقتاعان بولاتئن. ا ق ش اگةنت تذراقتاعان گونكونگتةن ةكستراديسيالاؤدئ تالاپ ةتتئ. بذل تالاپ ءبئراز ؤاقئتقا دةيئن ورئندالعان جوق. ا ق ش ذكئمةتئ تاراپئنان گونكونگ پةن قئتايعا قئسئم جاسالعاننان كةيئن، سنوؤدةن رةسةيدةن ساياسي باسپانا تابؤعا ءماجبذر بولدئ. ال گونكونگ ا ق ش تاراپئنان بةرئلگةن مالئمةتتة «قئلمئسكةردئث» اتئ-ءجونئ تولئق جازئلماعان بولاتئن دةپ اقتالدئ.
رةسةي ذكئمةتئ سنوؤدةننئث ماسكةؤدة ةكةندئگئن بئرنةشة كذن بويئ جوققا شئعارؤمةن بولدئ. ا ق ش ذكئمةتئ تاراپئنان ماسكةؤگة قاتاث ةسكةرتؤلةر بةرئلگةننةن كةيئن، پؤتين «سنوؤدةن - ةركئن ازامات، ونئث رةسةيدة قالؤعا تولئق قذقئعئ بار. رةسةي شةتةلدئك «قئلمئسكةرلةردئ» ةكستراديسيالاؤ تؤرالئ كةلئسئم بار مةملةكةتتةرگة عانا بةرةدئ. ال ا ق ش-پةن مذنداي كةلئسئم جوق. سوندئقتان ا ق ش تاراپئنان ايتئلئپ جاتقان ءجونسئز ةسكةرتؤلةر ورئنسئز» دةپ مالئمدةدئ. ءبئراق ا ق ش بذل جاؤاپقا قاناعاتتانعان جوق. ا ق ش پةن رةسةي اراسئنداعئ جاعدايدئث شيةلةنئسؤئ تؤرالئ اقپاراتتار كوپتةپ جاريالانا باستادئ. پؤتين كةيئنگئ مالئمدةمةسئندة «سنوؤدةنگة امةريكالئق ارئپتةستةرئمئزگة ءتئل تيگئزؤئن توقتاسا عانا، رةسةيدة قالؤعا بولادئ دةگةن تالاپ قويئلعانئن ايتتئ».
سنوؤدةنگة «ا ق ش-تئث قاهارئنان قورئقپايتئن» بئرنةشة مةملةكةتتةر ساياسي باسپانا ذسئندئ. ؤگو چاأةستةن كةيئنگئ پرةزيدةنت نيكولاس مادؤرو أةنةسؤةلانئث ةدأارد سنوؤدةنگة ساياسي باسپانا بولؤعا دايئن ةكةندئگئن جاريالئ تذردة مالئمدةدئ. ونئمةن قوسا، أةنةسؤةلا سئرتقئ ئستةر ءمينيسترئ ةلياس حاؤا «Telesur» ارناسئنا بةرگةن سذحباتئندا ا ق ش تاراپئنان بولاتئن كةز كةلگةن قئسئمعا دايئن ةكةندئگئن ايتتئ.
Wikileaks سايتئ مةن بذرئنعئ بارلاؤ قئزمةتكةرئنةن سذحبات العان جؤرناليستةردئث سوزئنة قاراعاندا، سنوؤدةننئث أةنةسؤةلا ذسئنئسئن قابئل الؤئ ابدةن مذمكئن. ءبئر اي ئشئندة تالاي داؤعا سةبةپ بولعان سنوؤدةن ماسةلةسئ ا ق ش-تئث الةمدئك ارةناداعئ ورنئن، ونئث «دةگةنئنة كئم كونئپ، كئم كونبةيتئنئن» انئقتاپ بةردئ. ءوز كةزةگئندة سنوؤدةن تاراتقان مالئمةت دةموكراتيانئث بيئگئنة شئعئپ، ادام قذقئقتارئ تولئق ساقتالاتئن ةرتةگئ مةملةكةتتئث جوق ةكةندئگئن تانئتتئ.
ايدوس ارئپبايةأ
«ايقئن»