سارايشئقتئث تاريحئ مةن تاعدئرئ

استانا. 25 - ماؤسئم. قازاقپارات - شئثعئس حاننئث شئعئستاعئ ارعذن، كةرؤلةن وزةندةرئنةن باتئسقا قاراي التئ تذمةن اسكةرمةن جويقئن جورئق باستاعانئ بذل كذندة مةكتةپ بالاسئ دا بئلةتئن، الةم تاريحئندا ايرئقشا ورئن الاتئن وقيعا.
None
None

الايدا، شئثعئس حان قذرعان قؤاتتئ موثعول مةملةكةتئنئث اؤماعئ اسا كةثةيؤئ ناتيجةسئندة ةؤرو ازيا ةگئز قذرلئعئنئث توعئسقان تذسئندا بوي كوتةرگةن، باتؤ حان قذرعان التئن وردا يمپةرياسئ استانالارئنئث ءبئرئ بولعان ورتا عاسئرلئق سارايشئق شاهارئ مةن ونئث سةگئز عاسئر ئشئندة زاماندئق، قوعامدئق وزگةرئستةرگة وراي باستان كةشكةن تاعدئرئ تؤرالئ جالپئ جذرتشئلئق بئلة بةرمةيدئ.

تاؤ-توبة ساق قورعاندارئن قازئپ، استئندا التئن ساؤئتتئ بةكزادالار، التئننان قذيئلعان تاعئ - تارپاث جئلقئنئ جذگةندةگةن ادامدار تاپساق، وسئدان 3-4 مئث جئلدار بذرئنعئ كوشپةلئ تايپالار زةرگةرلةرئنئث عاجايئپ ونةرئنة تاثقالامئز، تئكةلةي تةكتئك توركئندةرئمئز وسئنداي بولعانئنا ماقتانامئز. سول ارقئلئ ةندئلةر الدئنداعئ مالئنا ةرئپ باعئت-باعدارسئز، ءجون-جوسئقسئز ماثئپ جذرگةن، مالئنئث ةتئن جةپ، ءسذتئن ءئشئپ، ءجذنئن ءيئرئپ تئرلئك ةتؤدةن باسقانئ بئلمةگةن، تذرپايئ ءومئر سذرگةن دةيتئندةرگة ولاردئث بابالارئ كولدةردةن بالئق اؤلاپ، جابايئ ارادان بال ذرلاپ، زئعئر تذتئپ، كةنةپ كيئپ جذرگةندة ءبئزدئث بابالار قانداي بولعانئن كوزئنة نذقئپ كورسةتةمئز. ال، ودان كةيئنگئ بابالار تاريحئمئزعا تاراؤلار جازعانداي ةشتةثة ئستةگةن جوق پا؟

تاريحئمئزدا ءبئر ايماقتئق قانا ةمةس، بذكئل الةمدئك ماثئزئ بار وقيعالار وتكةن مةزگئل - ورتا عاسئرلار. ونئث دةنئ اقتاساق تا، داتتاساق تا مونعولدئث جاؤلاؤشئ جورئقتارئمةن، اتا-بابالارئمئز سولارمةن بئرگة قذرعان مةملةكةتپةن، ساياساتپةن، وركةنيةتپةن، مادةنيةتپةن بايلانئستئ.

تاريحي تذلعا - شئثعئس قاهاننئث ءومئرئن، ساياساتكةرلئك، سوعئسكةرلئك ونةرئن زةرتتةگةن، جورئقتئث سةبةپتةرئن زةردةلةگةن دذنيةءجذزئ عالئمدارئنئث انئقتاعانئ - ذلئ قاهاننئث ساؤدا ادامدارئنان، ةلشئلةردةن، تذتقئنداردان العان مالئمةتتةر مةن دةرةكتةر بويئنشا جاساعان، بذزاؤ تةرئسئنة باستئرعان، اتلانت مذحيتئنا دةيئنگئ اؤماقتئ قامتئعان قاراپايئم كارتاسئ بولئپتئ.

ول كارتا شئثعئس حاننئث باس قولباسشئلارئنئث ءبئرئ، ماؤرةنناحر، اؤعان، يران، كاأكاز ةلدةرئن باعئندئرئپ، وثتذستئك رؤس كنيازدةرئن قؤئپ كةلئپ كيةأتئ العان ايگئلئ اسكةرباسئ، سان سوعئستان ءبئر اياعئ اقساق، ءبئر كوزئ سوقئر، تاؤلئكتةر بويئ كارئ قذلا جورعانئث بةلئنةن تذسپةيتئن قارت باتئر سذبئتاي باهادذردئث قانجئعاسئندا باتؤ كةزئندة دة ساقتاؤلئ جذرةدئ ةكةن. امانات كارتادا الداعئ ماقسات بار بولاتئن.

ءاربئر سوعئستئث استارئندا ةكونوميكالئق مذددة تذراتئنئ باعزئ زامانداردان بةلگئلئ قاعيدا. سوندئقتان قاهاننئث الدئمةن، ةرتئس، ةسئل، توبئل وزةندةرئ وتةتئن اپايتوس ارقانئ، سئر، ءامؤداريالارئ اعاتئن ماؤرةنناحر ءوثئرئن، مول سؤلئ، كوك نؤلئ ةدئل-جايئق ولكةسئن بئلگةنئ، مةملةكةتئ قؤاتتئ، ةلئ اؤقاتتئ بولؤئ ءذشئن سولارعا جةتؤدئ كوزدةگةنئ كذمانسئز.

جاعرافيادا «تؤندرا»، كونة تذرئك تئلئندة «تذنجئرا» اتالعان ايماقتئث تذستئگئ مةن وسئ كذنگئ قازاق، باشقذر جةرلةرئنئث بيلةؤشئسئ جوشئ حان قازا تاپقان سوث شئثعئس حان نةمةرةسئ، جوشئ حان ذلئ باتؤ حان اتا، اكة اماناتئن ورئنداپ، ةدئل-جايئقتئ قولاستئنا قاراتتئ. جاؤلاپ الؤدئ، ويران سالؤدئ ةمةس، وسئندا ورنئعئپ قالؤدئ ماقسات ةتئپ، ايبئندئ التئن وردانئ قذردئ. باتؤ حان يمپةرياسئنئث حان تاعئ تذراتئن، مةملةكةتتئك مئندةتتةردئ تةث دارةجةدة اتقاراتئن ةكئ استاناسئ بولدئ. ءبئرئ ةدئلدةگئ ذلكةن ساراي قالاسئ (وسئ كذنئ رةسةيدة ساريةأ اتالادئ)، ةكئنشئسئ جايئقتاعئ كئشئ ساراي - سارايشئق.

تاريحشئلار حاننئث سارايشئققا كوبئرةك مةملةكةتتئك ءمان بةرگةنئن، وسئنداعئ ورداسئنا جيئرةك كةلگةنئن كورسةتئپ وتئر. ونئث دا وزئندئك سةبةبئ بار. التئن وردا تذسئندا ذلئ جئبةك جولئنئث كئشئ ازيا - يران - اؤعان - ءذندئستان ارقئلئ وتةتئن تذستئك تارماعئنان گورئ رؤم - قئرئم - دون - ةدئل - جايئق - سئر بويئ كةنتتةرئ، قاراتاؤ، الاتاؤ باؤرايلارئ ارقئلئ وتةتئن تةرئستئك داثعئلئ وراسان ماثئزعا ية بولدئ. مةملةكةتكة باج سالئعئن، جولداعئ كةنتتةرگة باسقا دا الئمداردئ تولةگةن سوث ساؤدا كةرؤةندةرئ جول بويئ توناؤشئ، قاراقشئدان قورعايتئن قاتال زاثئ بار، تةگةؤرئندئ ءتارتئبئ بار ةلدئث جةرئمةن قئتاي استاناسئ حانبالئققا دةيئن الاثسئز اعئلئپ جاتتئ.

ةرسئلئ-قارسئلئ تولاسسئز كةرؤةن تئزبةكتةرئ سارايشئقتا تاؤارلارئن ساؤدالاپ، كولئكتةرئن جاثالاپ، بار بابئ تابئلئپ ايالدادئ. بذكئل ةؤروپا مةن ازياعا جايئقتاعئ سارايشئق شاهارئنئث اتئ مةن بةدةلئ بةلگئلئ بولدئ. سارايشئق ساؤدا جاسايتئن قالا، كةرؤةن دامئلدايتئن بةكةت قانا ةمةس، باستئ جولدار توعئساتئن توراپ رةتئندة دة ماثئزدئ ةدئ. سارايشئقتان شئعئس بةتكة شئققان جئبةك جولئنئث ءبئر تئنئ قاراشذثگئل - بةينةؤ حورةزم - اؤعان ارقئلئ التئندئ، اسئل تاستئ ذندئگة بةت السا، ةكئنشئسئ ارال سئرتئ، سئر بويئ ارقئلئ بارلئق ةلدةر ءزارؤ بذيئم - جئبةك ءذشئن قئتايعا قاراي اسئقتئ.

ءبئر عاجابئ سول كةرؤةندةرگة جولباسشئ بولعان، تذندة تةمئرقازئققا قاراپ باعدار، كذندئز جةر بةدةرئنة قاراپ باعئت بئلگةن بابالارئمئزدئث قئراعئلئعئ سونداي قازئرگئ اتئراؤ - ماقات-بةينةؤ-قوثئرات، اتئراؤ - قاندئ اعاش - ارال - الماتئ تةمئرجول تارماقتارئ سول جئبةك جولئ داثعئلدارئنئث ذستئنة ءدال ءتذسئپ جاتئر.

سارايشئق كةيئن دة حاندار تاققا وتئرعان استانا قالا. ورتا عاسئرلئق ةؤروپا، اراب، پارسئ، ورئس ساياحاتشئلارئ، ةلشئلةرئ، ساؤداگةرلةرئ وزدةرئنئث جولجازبالارئندا سارايشئق قالا شارؤاشئلئعئ دامئعان، شةتةلدةرگة ءوتئمدئ تةثگةلةر سوعئلعان، توعئز مةشئت ازان شاقئرعان بايتاق شاهار دةپ سيپاتتايدئ. سارايشئقتئث قازاق حاندئعئ قذرئلؤئنا، كوشپةلئ وزبةكتةر ةلئ اتانعان تايپالاردان ءبولئنئپ، قازاق حالقئنئث دةربةس ذلت رةتئندة قالئپتاسؤئنا دا تئكةلةي قاتئسئ بار.

كةرةي، جانئبةك سذلتاندار ءابئلقايئر حاننان ئرگة اجئراتئپ، سارايشئقتان اتتانئپ، تذستئكتةگئ قوزئباسئ جةرئندة تذثعئش قازاق ورداسئن قذردئ. تاق مذراگةرلةرئ ءوزارا قئرقئسئپ، بةردئبةك حان باتؤ ذرپاقتارئنئث تذقئم-تذياعئن تذگةل جويئپ، ءوزئ دة ءبئر جئلعا جةتپةي ولتئرئلگةن وقيعا «نار مويئنئ كةسئلگةن كةز» دةگةن اتاؤمةن ةل ةسئندة ساقتالئپ قالدئ. سودان سوث اتاقتئ مةملةكةت بئرنةشة حاندئققا ئدئراپ كةتكةندة التئن وردانئث ةرلئك، ةلدئك سالتئن ذستانعان نوعايلئ ةلئنئث، نوعاي ورداسئنئث دا باس قالاسئ سارايشئق بولدئ.

جاساقتارئنئث جارتئسئنان استامئ باشقذرتتار مةن قازاقتاردان قذرالعان ةمةليان پؤگاچأ بذلقئنئسئنان كةيئن يايسكيي گورودوكتان گؤرةأ گورودوكقا دةيئنگئ جايئقتئث بذكئل باتئس جاعالاؤئ رةسةي قولاستئنا كوشتئ. سول سةبةپتئ، سارايشئقتئث مةملةكةتتئك ءمانئ، قالالئق ءسانئ كةمئدئ. ورتا عاسئرلئق ذلگئدةگئ كورنةكتئ عيماراتتارئ بذزئلدئ، حاندار مةن سذلتاندار جةرلةنگةن كورحانالار تونالدئ.

ورتا عاسئرلار تاريحئن تةرةث بئلةتئن عالئم-ارحةولوگ ارتيؤزوأ 1937 - جئلئ سارايشئققا كةلئپ ذكئمةت تاپسئرماسئنان تئس زةرتتةؤ جذرگئزگةنئ، قالا اؤماعئنئث 100 مةتردةن استامئن سؤ شايئپ كةتكةنئن ايتئپ، ونئ قورعاؤ جونئندة ماسةلة كوتةرگةنئ ءذشئن اتئلئپ كةتتئ. قازاق تاريحئنئث جوقتاؤشئسئ، عذلاما عالئم الكةي مارعذلان 1950 - جئلئ سارايشئقتئ ءوز قارجئسئنا استئرتئن كةلئپ زةرتتةپ، جايئق ارناسئنئث وزگةرؤئنة وراي قالانئث جارتئسئنا جؤئعئ سؤ استئندا قالعانئن انئقتادئ. 1990- جئلدارئ پروفةسسور زةينوللا ساماشةأ قازبا جذمئستارئن جذرگئزگةندة ءا.مارعذلان كورگةن اؤماقتئث دا جارتئلاي جويئلعانئ بةلگئلئ بولدئ.

قالانئث قالعان بولئگئن، قازبا جذمئستارئ اشقان استئنان جئلئناتئن كان پةشتئ ذيلةر، كأارتالدار، تازارتؤ جذيةلةرئ، قئش-كافةلدئ مونشالاردئ سؤ جةمئرگةن جار جاعالاؤلار جئل سايئن وپئرئپ اكةتئپ جاتئر. «بيئل اشقانئمئز كةلةسئ جئلئ قذردئمعا كةتة بةرسة بذل ءئستئث بولاشاعئ جوق» - دةپ ز.ساماشةأ قازبانئ توقتاتتئ. ونئث سةبةبئ، تابيعاتتئث ةمةس، ادامداردئث ارةكةتئنةن بولئپ وتئر.

ماسةلةن، ورتا عاسئرلاردا نةاپول، گةنؤيا، افينئ، كونستانتينوپول پورتتارئنان كةمةلةرمةن قئرئم جاعالاؤئنا جةتكةن، ودان اربالارعا ارتئلئپ ةدئل بويئنا كةلگةن، شئعئس بةتكة شئققان سوث جذكتةرئن اربالاردئث قورابئنان اتانداردئث قومئنا تيةگةن ساؤدا ساپارلارئ سول ؤاقئتتاردا ون سةگئز تارماقپةن كاسپي تةثئزئنة قذيئلاتئن، كوكتةمگئ تاسؤلارئندا كةث دالاعا جايئلئپ كةتةتئندئكتةن اتام زاماننان بةرئ جايئق اتالاتئن وزةندةگئ سارايشئق شاهارئندا ةس جيئپ، ساؤدا قئلئپ دامئلداعان. بذل كذندة بذرئنعئ وزةن سؤئن ءبولئپ اكةتةتئن تارماقتار ادام قولئمةن شارؤاشئلئق ءذشئن جاسالعان انتروپوگةندئك ارةكةتتةردئث اسةرئنةن بئتةلئپ قالعان. سوندئقتان تاسقئن سؤ جالعئز ارنامةن اعئپ، جئل سايئن جاعالاؤلاردئ تالقانداپ وتئرؤعا ءماجبذر بولدئ.

ارحةولوگ ماماندار جايئق جاعالاؤئن بةكئتؤ نةمةسة ونئ ةسكئ ارناسئنا بذرئپ جئبةرؤ ارقئلئ عانا سارايشئقتئ ساقتاپ قالؤعا بولاتئنئن ايتؤدا. وسئ ماسةلة 2010 - جئلئ 5 - اقپاندا وبلئس اكئمئ ورئنباسارئ وتكئزگةن كةثةستة تالقئلانئپ، قارجئ كوزدةرئن تاپپاعاندئقتان شةشئم قابئلداي المادئ. سودان بةرئ بذل ماسةلة بويئنشا ةش ارةكةت بولعان جوق.

وبلئسقا يمانعالي تاسماعامبةتوأ اكئم بولعان كةزدة سارايشئق تاعئنا وتئرعان جةتئ حانعا ةسكةرتكئش-پانتةون ورناتئلئپ، ذكئمةت قارجئلاندئراتئن مذراجاي اشئلعان. وسئ جةردة سارايشئق بولئپتئ دةپ كورسةتةرئمئز سول عانا.

كوز الدئمئزدا جويئلئپ جاتقان قالانئ ساقتاپ قالؤدئث جالعئز-اق جولئ - جاعالاؤدئ بةكئتؤ، سان عاسئرلاردئث سئرلارئن اشاتئن ارحةولوگييالئق قازبالار جذرگئزؤگة مذمكئندئك بةرؤ. بذلاي ةتپةسة ةندئ بئرنةشة جئلدا بابالاردان قالعان مذرانئ قذرمةتتةؤ ورنئنا، ءوز قولئمئزدان جاسالعان مذراجايدئ عانا قئزئقتاپ قالارئمئز انئق.

جاثادان نازارعا ئلئككةن تاعئ ءبئر جاي: قاسئم حان تذسئندا سارايشئق جايئقتئث ةكئ بةتئنة دة قانات جايعان. وزةننئث شئعئس جاعالاؤئنا جاقئن جةردة ةل «تايلان كول» اتايتئن كولتابان تةگئستئك بار. №17 اؤئل نةمةسة العا وكرؤگئنئث بذرئنعئ اكئمئ، زةينةتكةر، تاريحي ةسكةرتكئشتةر جاناشئرئ بازار ءامئروأ «تايلان كول» تةپسةثئندة 14 كونة قذلپئتاستاردئث توبةسئ اشئلا باستاعانئن حابارلاؤدا. بذل قذلپئتاستاردئث وزگةلةردةن ةرةكشةلئگئ تورة تاثباسئ بةدةرلةنگةن كورئنةدئ.

جايئق سئرتئنداعئ كئشئ ءجذز قازاقتارئنئث سوثعئ حانئ ةرالئ قايتئس بولعاندا سوناؤ قوبدادان سارايشئققا اكةلئپ جةرلةنگةنئ تؤرالئ انئق دةرةك بار، الايدا ءمايئتحاناسئ جاتقان جةر بةلگئسئز. قازئر سول قذلپئتاستار ةرالئ حانعا نةمةسة باسقا حان، سذلتاندارعا قويئلعان بةلگئ ةمةس پة ةكةن، اققؤ-قازدار جةمدةلگةن «سةكةر كول»، التئن قايئقپةن حانشالار سةرؤةن قذرعان ايدئن وسئ كول بولؤئ مذمكئن دةگةن بولجامدار ايتئلا باستادئ. بولاشاقتا قارجئ ءبولئنئپ، قازبا جذرگئزئلسة وسئ القاپتئث استئندا دا تاراؤ-تاراؤ تاريح اشئلؤئ ابدةن مذمكئن.

الئبةك قايئروأ

«قازاق ادةبيةتئ» گازةتئ

سوڭعى جاڭالىقتار