قئتايدئث قارقئندئ دامؤئ قازاقستانعا وث سةرپئن بةرةدئ
ةگةر ول مةملةكةت - ءسئزدئث ئرگةلةس كورشئثئز ءهام ساؤدا-ساتتئقتاعئ نةگئزگئ ارئپتةسئثئز بولسا، بذگئنگئ ءار قادامئن تانئپ-ءبئلئپ وتئرؤ قئزئعؤدان گورئ قاجةتتئلئكتئ تؤدئراتئن سةكئلدئ.
قازاقستان ءوزئنئث شئعئسئنداعئ الئپ كورشئسئمةن ءتيئمدئ قاتئناس ورناتئپ، ةكونوميكالئق تذرعئدا ناتيجةلئ كورسةتكئشتةرگة قول جةتكئزؤدة. ءبئر عانا مئسال، 2012 - جئلدئث قورئتئندئ ةسةبئنة وراي، ةكئ ةلدئث تاؤار اينالئمئ 23،9 ميلليارد دوللاردئ قذراعانئ ءمالئم بولدئ. اتالعان قارجئنئث 16،5 ميللياردئ ةكسپورتتئث، 7،4 ميللياردئ يمپورتتئث ةسةبئنةن قذرالعان. دةگةنمةن، قارئم-قاتئناستئث نةگئزگئ الةؤةتئن كورسةتةتئن كةزةث ءالئ الدا. 2015 - جئلعا قاراي قازاقستان-قئتاي ةكئجاقتئ تاؤار الماسؤئ 40 ميلليارد دوللارعا جةتةدئ دةپ كذتئلؤدة. جالعئز ءبئزدئث ةل عانا ةمةس، ورتالئق ازيانئث بةس مةملةكةتئ مةن قئتايدئث اراسئنداعئ تاؤار اينالئمئ جيئرما جئلدئث ئشئندة 100 ةسةگة دةيئنگئ ءوسؤ كورسةتكئشئنة ية بولعان. ماسةلةن، 1992 - جئلئ اتالعان ةلدةر اراسئنداعئ تاؤار اينالئمئنئث كولةمئ 460 ميلليون دوللاردئ قذراعان بولسا، بئلتئرعئ جئلدئث قورئتئندئ ةسةبئندة بذل سوما 46 ميلليارد دوللاردئ كورسةتتئ.
سونئمةن، ةندئ 20 جئلدان كةيئن ءبئزدئث قذدايئ كورشئمئزدئث دامؤ الةؤةتئ قانداي بولماق؟ 2030 - جئلعا دةيئنگئ ارالئقتا الةمنئث ةكونوميكاسئ قؤاتتئ ةلدةردئث تئزئمئندة قئتاي مةن ا ق ش الما-كةزةك كوش باستايدئ دةپ بولجانؤدا. بذل بولجامدار 2012 - جئلدئث جةلتوقسان ايئندا ا ق ش ذكئمةتئ جانئنداعئ ذلتتئق بارلاؤشئ كةثةسئ جاريالاعان «Global Trends 2030: Alternative Worlds» اتتئ باياندامادا كورسةتئلگةن. قئتايدئث ءتول اقشاسئ - يؤان ساقتئق قور ةسةبئندةگئ «الةمدئك أاليؤتا» مارتةبةسئنة ية بولئپ، بيزنةسئ نارئقتئث باسئم باعئتتارئندا داميدئ. وسئنئث ةسةبئنةن، تاياؤ جئلدارئ قئتاي دذنيةجذزئلئك ةكونوميكادا كوش باستاپ، ا ق ش-تئ ارتقا تاستاماق (2011 - جئلئ ا ق ش-تئث ج ءئ ءو-نئث (جالپئ ئشكئ ءونئم) ءوسئمئ 15،1 تريلليون دوللار بولدئ، بذل الةمدئك ج ءئ ءو-نئث 22 پايئزئ).
ةگةر (PricewaterhouseCoopers (PwC كومپانياسئنئث ساراپشئلارئنئث بولجامئنا سذيةنسةك، قئتايدئث ج ءئ ءو بويئنشا ساتئپ الؤ مذمكئندئگئنئث تةپة-تةثدئگئ 2030 - جئلئ 30،6 تريلليون دوللارعا جةتةدئ. ودان كةيئنگئ ورئندا - ا ق ش (23،4 تريلليون دوللار)، ءذندئستان (13،7 تريلليون دوللار)، جاپونيا (5،8 تريلليون دوللار) جانة رةسةي (5،3 تريلليون دوللار) بولادئ دةپ كذتئلؤدة. ال، جاپون ذكئمةتئنئث تاياؤداعئ بايانداماسئندا 2030 - جئلئ قئتايدئث ةكونوميكاسئ قارقئن الئپ، الةمدئك ج ءئ ءو -نئث 23،9 پايئزئن قذرايتئنئ ايتئلدئ. سونئمةن قاتار، ول باياندامادا كةلةسئ ءتئزئمدئ ا ق ش (17 پايئز)، جاپونيا (5،8 پايئز) جانة ءذندئستان 4 پايئزبةن جالعاستئراتئنئ كورسةتئلگةن.
PwC كومپانياسئنئث كةيئنگئ ةسةبئنة جذگئنسةك، ج ءئ ءو -نئث كولةمئ جاعئنان ةكونوميكالئق كوشباسشئ تئزگئنئ (ا ق ش-تان قئتايعا) 2027 - جئلئ اؤئسادئ دةپ كذتئلؤدة. وسئ جئلدئث ءساؤئر ايئندا قئتايدا وتكةن ب و ا و ازيالئق فورؤمئ XII سةسسياسئنئث قورئتئندئ وتئرئسئندا نوبةلدئك سئيلئقتئث يةگةرئ، امةريكاندئق ةكونوميست روبةرت فوگةل 2040 - جئلعا قاراي الةمنئث ج ءئ ءو -ندة قئتايدئث ذلةسئ 40 پايئزعا (123 تريلليون دوللار) جةتةدئ دةگةن بولجام ايتتئ. ناتيجةسئندة 2030 - جئلعا قاراي قئتاي حالئئق رةسپؤبليكاسئ جوعارئ دةثگةيدةگئ كئرئسئ بار ةلدةردئث قاتارئنا كئرمةك، ياعني 2025 - جئلئ قئتايدئث دامؤئ 4 ةسةگة جاقسارماق.
2011 - جئلدئث كذزئندة ب ذ ذ دةموگرافيالئق دةپارتامةنتئ مةن Goldman Sachs (الةمدةگئ ءئرئ كوممةرسيالئق بانكتةردئث ءبئرئ) جاريالاعان باياندامادا 2030 - جئلعا دةيئن قئتايداعئ تذرمئس جاعدايئ ورتا كلاستئ دةثگةيدةگئ ادامداردئث سانئ 1،4 ميللياردقا جةتةدئ دةلئنگةن. ياعني، الةمدئك بانكتئث ورتا كلاسس جونئندةگئ كريتةريلةرئنة وراي 20 جئلدان كةيئن اسپان استئ ةلئنئث جالپئ حالقئنئث تذرمئسئ ورتا كلاسقا جاتقئزئلماق. بذل بولجامدئ ءساؤئر ايئندا قئتايدا وتكةن ب و ا و ازيالئق فورؤمئنئث XII سةسسياسئندا ق ح ر ءتوراعاسئ شي جينپين دة راستادئ. ونئث سوزئنة قاراعاندا، ذكئمةتكة 2020 - جئلعا قاراي ةل تذرعئندارئنئث جةكة تابئسئن 2010 - جئلعئمةن سالئستئرعاندا ةكئ ةسةگة ارتتئرؤ، ال 2050 - جئلعا قاراي اسا قؤاتتئ، سوسياليستئك ذلئ مةملةكةت قذرؤ مئندةتئ جذكتةلئپ وتئر.
دةگةنمةن، قئتاي ةكونوميكاسئ دا الةمدئك ةكونوميكادا ورئن الئپ جاتقان كةلةثسئز جايتتاردان دا سئرت جاتقان جوق. ماسةلةن، وسئ جئلدئث العاشقئ توقسانئندا قئتايدئث ج ءئ ءو-نئث ءوسؤ قارقئنئ كذتكةن ناتيجةدةن تومةن شئقتئ. ياعني، العاشقئ ءذش ايدا ج ءئ ءو 7،7 پايئزدئ قذرادئ، بذل بئلتئرعئ جئلدئث وسئ كةزةثئنةن دة (7،9 پايئز)، كذتئلگةن بولجامنان دا (8 پايئز) تومةن كورسةتكئش. سونداي-اق، قئتاي ةكونوميكاسئنداعئ وزگة دة نةگئزگئ كورسةتكئشتةر دة ءذمئتتئ ءوسئمدئ تذگةل بةرمةدئ.
مئسالئ، ونةركاسئپتئك ءوندئرئس كولةمئ 8،9 پايئزدئ (كذتئلگةنئ 10 پايئز) قذراسا، نةگئزگئ قورعا سالئنعان ينأةستيسيا كولةمئ العاشقئ ءذش اي ئشئندة 20،9 پايئز بولدئ. ساراپشئلار بذل كورسةتكئشتئ 21 پايئزدان جوعارئ دةپ بولجاعان-دئ. قئتاي ةكونوميكاسئنداعئ ج ءئ ءو-نئث تومةندةؤئنئث نةگئزگئ سةبةبئن ماماندار بولشةك ساتئلئمدارمةن (12 پايئز - سوثعئ 2 جئلداعئ ةث تومةنگئ كورسةتكئش) بايلانئستئرادئ. جالپئلاي العاندا ةل ةكونوميكاسئنئث نةگئزگئ كذشئ دةپ سانالاتئن ةكسپورت كولةمئ ناؤرئز ايئندا 10 پايئزدئ (اقپاندا 22 پايئز) كورسةتتئ.
ءبئراق، سوعان قاراماستان ق ح ر ذلكةن الةؤةتكة ية. نةگة؟ ويتكةنئ، بذل مةملةكةتتئث ئشكئ سذرانئسئ وتة مئقتئ. اسپان استئ ةلئنئث ةكونوميكاسئ سوثعئ 20 جئل ئشئندة وسئناؤ نةگئزگئ ءذش قؤاتقا سذيةنؤدة: جذمئس كذشئ سانئنئث كوپتئگئ، جوعارئ دةثگةيدةگئ ينأةستيسيانئث ساقتالؤئ جانة ءوز ءونئمئ ارقئلئ الةمدئك نارئقتئ جاؤلاپ الؤئ. قازئر قئتايدئث ءونئمئن بئلمةيتئن، «made in China» بةلگئسئندةگئ تاؤارئن تذتئنبايتئن ةل جوق دةؤگة بولادئ.
وسئعان وراي، ق ح ر مةملةكةتئنئث ذلتتئق أاليؤتا كئرئسئنئث 80 پايئزئ ةكسپورتتان ءتذسئپ وتئر. ةكسپورتتئق باعئت سالاسئندا جالپئلاي العاندا 300 ميلليونداي ادام جذمئس ئستةؤدة. ايتسة دة، سوثعئ جئلدارئ قئتاي ةكونوميكاسئ ج ءئ ءو -نئث جوعارعئ ءوسئمئن ذستاپ تذرؤ ءذشئن ينأةستيسيالئق شئعئندار مةن ةكسپورت كولةمئنة بايلانئپ قالعانئ دا راس. الةمدئك نارئقتاعئ ا ق ش پةن ةؤرووداق ةلدةرئندةگئ جاعداي، ةكسپورتتئق اعئمنئث باسةثدةؤئ قئتايعا دا ساباق بولئپ، ةكونوميكانئث تةثگةرئمدئلئگئن ذستانؤعا ماجبذرلةپ وتئر.
2008 - جئلدان باستالئپ، بذگئنگئ سئرتقئ قارئزدئ كذشةيتئپ وتئرعان داعدارئستار ةؤروپا ةكونوميكاسئنئث جئلدام دامؤئنا جول اشپاي تذر.
سونداي-اق، ميللياردتان استام حالقئ بار ق ح ر-دئث جانة ءبئر وسال جةرئ دة ءوزئ ئشئندةگئ جاعدايعا بايلانئستئ. قئتاي تذرعئندارئ ةكئ توپقا بولئنةدئ. العاشقئ توپ - شارتتئ تذردة 300 ميلليونداي ادام، بذلار ةكسپورت باعئتئندا جذمئس ئستةيتئن اؤقاتتئ ادامدار توبئ. وسئعان ساي، ولاردئث تابئسئ مةن تذرمئسئ وتة جوعارئ. ال، وزگة ميللياردقا جاقئن تذرعئندار ئشكئ نارئقتا جذمئس ئستةيتئن حالئق. الةمدئك ةكسپورت كولةمئنئث قذلدئراؤئ ةث الدئمةن جوعارئداعئ 300 ميلليونداي توپتئث مذددةسئنة قايشئ كةلمةك. سوندئقتان، اراداعئ ايئرماشئلئقتئ تةثةستئرؤدئث جولئن ئزدةستئرؤ قئتاي ذكئمةتئنئث نةگئزگئ باس اؤرؤئنا اينالئپ وتئر.
بةيجئث بذل تذرعئدا ئشكئ سذرانئس كولةمئن ارتتئرا وتئرئپ، ةكسپورتقا تاؤةلدئلئكتئ ازايتئپ، ةكونوميكانئث ءوسئمئن ئشكئ فاكتوردئث ةسةبئنةن دامئتؤعا قام جاساي باستادئ.
عالامدئق داعدارئس، قاراجات تاپشئلئعئنان كوپتةگةن ةلدةردة قئتاي تاؤارئنا دةگةن سذرانئس ازايعاندئقتان، مةملةكةت ةكونوميكانئ ءوز تذتئنؤشئلارئ ارقئلئ وركةندةتؤدئ ماقسات ةتئپ وتئر. قئتاي بيلئگئ ءوز ازاماتتارئنئث الةؤمةتتئك جاعدايئنئث دةثگةيئن وسئرؤگة دةن قويؤدا. سوثعئ بئرةر ايدا ق ح ر ورتالئق بانكئ پايئزدئق مولشةرلةمةلةرئن ةكئ ةسةگة دةيئن ءتذسئرئپ، كومپانيالار مةن تذتئنؤشئلار ءذشئن نةسيةلةندئرؤدئث كولةمئن ذلعايتا باستادئ. بةيجئث ينفراقذرئلئمدئ جوبالارعا 150 ميلليارد دوللاردان ارتئق قارجئ بولةتئنئن مالئمدةدئ.
لوگيكا تذسئنئكتئ، ةگةر ونئمگة سئرتقئ سذرانئس السئرةسة، وندا ونئ جةرگئلئكتئ تذرعئنداردئث ءوزئ ساتئپ الؤئ كةرةك. وسئناؤ اؤقئمدئ، ءارئ تذبةگةيلئ جوبالاردئث ناتيجةسئندة قئتاي ءوز ازاماتتارئنئث الةؤمةتتئك جاعدايئن 4 ةسةگة دةيئن جاقسارتؤعا مذمكئندئك الماق.
جالپئ العاندا، الةمدئك نارئقتئث ذلكةن ءبئر بولئگئ قازئردئث وزئندة قئتاي ويئنشئلارئنا تاؤةلدئ كذيگة تذسكةن. سوندئقتان دا الداعئ 20 جئل ئشئندة قئتايلئق كومپانيالاردئث جذمئسئنئث ارقاسئندا الةمدئك ةكونوميكانئث بارلئق سةكتورئنداعئ جاعداي وزگةرمةك. Bloomberg كومپانياسئنئث 2012 - جئلدئث اياعئندا جاريالاعان تئزئمئندةگئ الةمنئث 500 ءئرئ كومپانياسئ كاپيتالداندئرؤعا قاتئسؤئ بويئنشا قئتايدئث 24 كومپانياسئنا (اكتيأتةرئنئث جيئنتئق قذنئ 1،74 تريلليون دوللار) جول بةرگةن.
بذگئندة الةمدئك نارئقتاعئ جةتةكشئ 20 كومپانيانئث ئشئندة 2011 - جئلدئث قورئتئندئسئ بويئنشا 3-ورئنعا شئققان (261،65 ميلليارد دوللار) PetroChina كومپانياسئ، Apple Inc. جانة Exxon Mobil Corp. كومپانيالارئنا عانا جول بةرگةن بولاتئن. تاعئ ءبئر قئتايلئق كونسةرن - China Mobile موبيلدئ وپةراتورئ 4-ورئنعا (234،27 ميلليارد دوللار) تذراقتادئ.
2012 - جئلئ وتكئزئلگةن Fortune Global رةيتينگئسئنة 73 قئتايلئق كومپانيا قاتئسئپ، ونئث ذشةؤئ الةمدئك وندئققا كئرگةن ةدئ. ول 5 جانة 7-ورئنداعئ .Sinopec, CNPC ال، قئتايدئث مةملةكةتتئك ةلةكتروسةتتئك كورپوراسياسئ تابئس ءتذسئمئ جونئنةن 3-ورئنعا شئعئپ (41،6 ميلليارد دوللار)، «گازپروم» مةن Exxon كومپانياسئنا جول بةردئ. ال، China Post Group, China Telecommunications جانة Aviation Industry Corp. of China كاسئپورئندارئ ذزدئك كورپوراتيأتئ جذمئس بةرؤشئ وندئعئنا كئردئ. دذنيةجذزئلئك بانكتئث بذرئنعئ باس ةكونوميسئ دجاستين لين 2030 - جئلئ Fortune Global 500 رةيتينگئسئندة قئتايلئق كومپانيالار سانئ 150 گة جةتةدئ دةگةن سةنئمدة ةكةنئن جةتكئزدئ.
ايتسة دة، ق ح ر ةنةرگيامةن قامتاماسئز ةتئلؤ دةثگةيئ جاعئنان دامئعان ةلدةردةن كوپ كةيئن قالؤدا. مذناي ونئمدةرئن تذتئنؤعا دةگةن سذرانئس ءالئ دة جالعاسادئ دةپ كذتئلؤدة. قازئردئث وزئندة قئتاي ةنةرگورةسؤرستاردئث يمپورتئنا ايتارلئقتاي تاؤةلدئ. ال، ءدال سول 2030-2035 - جئلدارئ ةلدئث ةنةرگورةسؤرسقا دةگةن قاجةتتئلئگئ دة ذزدئكسئز وسپةك. قئتايدئث پايدالئ قازبالار ينستيتؤتئنئث بولجاؤئنشا -35-2030 - جئلدارئ ةلدةگئ ةنةرگوتذتئنؤدئث جالپئ كولةمئ جئلئنا 4،36 ميلليارد تونناعا (جان باسئنا شاققاندا 2،98 ت) جةتپةك. اتاپ ايتقاندا 2030 - جئلعا قاراي مذناي يمپورتئنا دةگةن قاجةتتئلئك 75 پايئزدئ، تابيعي گاز 40 پايئزدئ، كومئر 10 پايئزدئ قذرايدئ.
بذل تذرعئدا ةنةرگو رةسؤرستارعا دةگةن تاؤةلدئلئكتة قئتايعا ءذندئستان باسةكةلةس شئعؤئ مذمكئن. سةبةبئ، سوثعئ جئلدارئ حالقئنئث سانئ مةن ةكونوميكاسئ قارقئندئ تذردة ءوسئپ كةلة جاتقان ةلدئث ءبئرئ - ءذندئستان. ساراپشئلار 2035 - جئلعا قاراي قئتاي مةن ءذندئستاندا مذنايعا دةگةن سذرانئس كذنئنة 99،7 ميلليون باررةلگة (قازئر كذنئنة 87 ميلليون باررةل) جةتةدئ دةگةندئ ايتادئ. ال، كومئرگة دةگةن قاجةتتئلئكتئث دة 63 پايئزئ مةن 29 پايئزئ دا وسئ ةكئ مةملةكةتكة تيةسئلئ. اسپان استئ ةلئ ةنةرگيا كوزدةرئنة دةگةن قاجةتتئلئكتئث ورنئن تولتئرؤ ءذشئن قارقئندئ كذرةس جذرگئزئپ كةلةدئ. قئتايدئث ةنةرگةتيكالئق كومپانيالارئ ذزدئكسئز تذردة الةمدةگئ مذناي-گاز جوبالارئنئث اكتيأتةرئن ساتئپ الؤدا.
ماسةلةن، CNPC كومپانياسئ از عانا ؤاقئتتئث ئشئندة يراكتئث كذنئنة 1،4 ميلليون باررةل مذناي وندئرةتئن ءذش ايماعئنا باقئلاؤ جاساؤ مذمكئندئگئنة ية بولدئ. قازئر بذل كومپانيا يراكتئث باتئس كؤرنو كةن ورنئنداعئ ExxonMobil-دئث ذلةسئن (قورئ 50 ميلليون دوللارعا باعالانعان) ساتئپ الؤ جونئندة كةلئسسوز جذرگئزؤدة.
ءسوز جوق، اسپان استئ ةلئ از ؤاقئت ئشئندة وسئناؤ ادام تاثعالارلئق جةتئستئككة وزئندئك ذلتتئق ةرةكشةلئكتةرئنئث ارقاسئندا قول جةتكئزدئ. قئتاي حالقئنئث ةثبةكسذيگئشتئگئ بذكئل الةم حالقئنا ذلگئ. قئتاي بوستاندئق پةن بةيبئتشئلئكتئ نةگئزگئ ةثبةك قذرالئ رةتئندة ذعئندئ. وزگة مةملةكةتتةر «قئرعي قاباق» بولئپ، قارؤ سئناسئپ شالا ءبذلئنئپ جاتقاندا قئتاي شارؤاسئن كذيتتةپ، ءونئمئن كوبةيتتئ. وسئلايشا، جةر ءجذزئن سوعئسپةن ةمةس، ساؤدامةن-اق جاؤلاپ الدئ. بذگئندة الةمدئك دامؤدئث جولئ ق ح ر-دئث دامؤئ جولئمةن تئكةلةي بايلانئستئ بولئپ وتئر.
قئتاي دذنيةجذزئلئك نارئقتئث ذلكةن ءبئر بولشةگئ. داعدارئستئث قئسپاعئندا قالعان باتئس مةملةكةتتةرئ ءذشئن قئتايمةن ساؤدا-ةكونوميكالئق قاتئناستئ ءذزؤ تذثعيئققا كةتكةنمةن بئردةي. بذل جاعدايدئ ءساتتئ پايدالانؤعا قام قئلعان اسپان استئ ةلئنئث باستئ مذددةسئ دة ةكونوميكالئق ذستةمدئككة ية بولؤ. قئتاي - ةؤروپالئق وداقتئث ا ق ش-تان كةيئنگئ ةكئنشئ ءئرئ ساؤدا ارئپتةسئ.
قئتاي كةدةنئنئث دةرةكتةرئ بويئنشا، 2011 - جئلئ ةؤرو وداقپةن ق ح ر اراسئنداعئ تاؤار اينالئمئ 567،21 ميلليارد دوللار بولعان. ال، قازاق ةلئ ءذشئن ةث ءتيئمدئ باعئت شئعئستاعئ الئپ كورشئسئمةن جولعا قويئلعان اراقاتئناستئث ارقاسئندا قئتاي تاؤارئنئث الةمدئك نارئققا جةتؤئنة جاعداي جاساپ وتئرؤ. بذل تذرعئدا ةلئمئزدئ كوكتةي سالئنئپ جاتقان «باتئس قئتاي-باتئس ةؤروپا جولئنئث» ترانزيتتئك الةؤةتئ ذلكةن پايدا اكةلةرئ انئق.
اأتور: باؤئرجان سابئربةكوأ
«دالا مةن قالا» گازةتئ