قذت ذيئعان «اسارعا» کةل اعايئن، قانداستئث کور، جاعدايئن

وتکةندة ءبئر توپ پارلامةنت ءماجئلئسئنئث دةپؤتاتتارئمةن بئرگة اتالمئش اؤدانعا جولئمئز ءتذستئ. وندا دا ؤاقئتتئث تئعئزدئعئنا بايلانئستئ تولئق ماعلذمات الا المادئق. ةسةسئنة، «اساردئث» ومئرگة کةلؤئنة، وسئ جولدا قانشاما تةر توککةن، ءتذرلئ کةدةرگئلةرگة قاراماستان، ويعا العان جوسپارئن جذزةگة اسئرا بئلگةن ازاماتپةن تانئسئپ، الداعئ کةزدة «اسارعا» قاتئستئ پئکئرلةسپةک ويئم بار ةکةنئن جذقالاپ جةتکئزگةنمئن. قارسئلئق کورسةتکةن جوق، کةلئستئ. ول ازامات - يبادؤللا قالئبةکوأ بولاتئن. کذنئ کةشة ؤادةلةسکةندةي، جولئقتئق، اؤداندئ ارالاپ کوردئک، جاعدايعا قانئقتئق، تذرعئندارمةن پئکئرلةستئک. ةندئگئ اثگئمة اؤانئن سولاي قاراي بذرؤدئ ءجون کوردئک.
وتکةن جئلدئث سوثئنا قاراي شئمکةنتتةن شئعاتئن ءبئرقاتار باسئلئمدار مةن رةسپؤبليکالئق «جاس الاش» گازةتئندة ءدال وسئ «اسار» جونئندة سئن ماقالالار بئرئنةن سوث ءبئرئ شئعئپ جاتتئ. ول کةزدة وقيعادان ونشا حابارئم جوق ماعان ارئپتةستةرئمنئث ارةکةتتةرئ وث کورئنگةن. «نة ءذشئن «اسارعا» ةلدةن ةرةکشة جاعداي ةلدةن ةرةکشة جاعداي جاسالؤئ ءتيئس؟» دةگةن ساؤال مةنئث دة کوکةيئمدة بولعانئ راس. سويتسةم، سول سئن جازعان بئردة-ءبئر جؤرناليست «اسارعا» بارماعان. يبادؤللا قالئبةکوأتئ کورمةگةن بولئپ شئقتئ. تاثعالدئم. سوندا ارئپتةستةرئم نةنئ ماقسات تذتقان، قانداي دةرةکتةرگة سذيةنگةن؟
بذل جونئندة بةلگئلئ جؤرناليست، مةنةن بذرئن ءبئرئنشئ مارتة يبادؤللا قالئبةکوأتئث ءوز اؤزئنان ماسةلةنئث مان-جايئنا قانئققان ومئرزاق اقجئگئت کولةمدئ ماقالا جاريالاپ، ةل اؤزئنداعئ الئپقاشپا اثگئمةنئث اراجئگئن اجئراتئپ بةرگةنئ بار.
- مةن سئرتتا ابدةن ئشقذسا بولئپ، ةلگة «اتاجذرتئم» دةپ اثساپ کةلگةندةگئ ةرةکشة قؤانعانئمدئ، قازاقستانعا ءبئر کذن دة ةثبةگئم سئثبةگةنئنة قاراماستان جاقسئ قارسئ الئپ، التئ کذندة ازاماتتئق بةرئپ، استئما کولئک، قولئما قئزمةت بةرگةن ةلگة قارئزدار ةکةنئمدئ ةشؤاقئتتا ةسئمنةن شئعارماق. ءبئراق مةن ءوز جاعدايئمدئ ةمةس، وزبةکستاندا قالعان ءتولقذجاتئ وزبةک بولئپ کةتکةن 3 ميلليون قازاقتئ ويلادئم، ولاردئث ةرتةثگئ کذندةرئنة الاثدادئم. ذزاق ويلانئپ، ءجذز تولعانئپ، «اسار» سةکئلدئ جوبانئ قولعا الدئم. سئرتتا جاؤتةثدةپ قالعان قانداستارئما قايتسةم قايئرئمئم تيةدئ دةگةن ءذمئت قوي.
سودان، ةث بولماعاندا ءوزئمنئث تؤئپ-وسکةن اؤدانئمداعئ ءيئسئ قازاقتئ ءتذپ-تذگةل، جةتئم-جةسئرئنة دةيئن قالدئرماي، کوشئرئپ الئپ کةلؤگة ءتيئسپئز دةپ شةشتئم. «اساردئث» العاشقئ ذيلةرئ سالئنئپ، ةلدئث الدئ کوشئپ کةلگةن 2008- جئلئ ءبئزدئث اؤدانعا ةلباسئ ن. نازاربايةأ ارنايئ کةلئپ، جاعدايئمئزعا قانئقتئ. وسئندا «نذرلئ کوش» باعدارلاماسئنئث تذساؤئ کةسئلدئ. پرةزيدةنت «اسار» جوباسئن رةسپؤبليکا بويئنشا تاراتؤدئ ذسئندئ.
وسئلايشا «اساردئث» ايئ وثئنان تؤئپ، 1725 ءذي تذرعئزئلدئ. ونئث 60 پايئزئ ةکئ قاباتتئ کوتتةدجدةر. تيپتئک جوباداعئ 2 مةکتةپ، 3 بالاباقشا پايدالانؤعا بةرئلدئ. کوشةلةردئث بارلئعئ اسفالتتانعان، کوپشئلئکتئث کوثئل کوتةرةر مادةني ساؤدا-ساتتئق ورئندارئ، تئرةک پؤنکتتةرئ سالئندئ. ساياباق، ارداگةرلةر ءذيئ، جةراستئ جولدارئ، حالئققا قئزمةت کورسةتؤ ورتالئقتارئ، سؤبذرقاقتار اؤئلدئث اجارئن اشا ءتذستئ. مذنئث ءبارئ ايتؤعا وثاي، ورئندالؤئ قانداي قيئن بولعانئن ةکئنئث ءبئرئ بئلة بةرمةسئ انئق. حالئقتئث «اسارعا» قئزئعاتئنئ، ءذيدئث باعاسئ ارزان ءارئ نةسيةنئ قايتاراتئن تابئس کوزئ - ءار وتباسئعا تيةسئلئ جئلئجايلارئ بار.
مذنداي ارزان ذيلةردئ وزگة قذرئلئس کومپانيالارئ تاؤةکةلدةرئ جةتئپ، سالؤعا باتا المايدئ. سةبةبئ، پايدا ةمةس، زيان شةگؤلةرئ ئقتيمال. سوندئقتان، ءوزئمئزدئث «اق وردا» کورپوراسياسئ جةکة-دارا تةندةرگة ءتذسئپ، جةثئپ الدئ. قذرئلئس زاتتارئن ءوزئمئز شئعارامئز، ءوزئمئزدئث ماماندار بولاشاق باسپانالارئ ءذشئن جذمئس ئستةيدئ، جئلئجايعا قاجةتتئ بارلئق جابدئقتار وزئمئزدةن. ةکئ ةسة ارزان باعادا تذرعئن ءذي سالا الاتئن «اق ورداعا» ازئرگة باسةکةلةس جوعئ سوندئقتان.
جذرتتئث «اسارعا» ةلدة جوق ارتئقشئلئقتار کورسةتئلئپ جاتئر» دةگةن الئپقاشپا اثگئمةسئنة ةشقانداي نةگئز جوق. «نذرلئ کوش» باعدارلاماسئ وزگة وثئرلةردة قالاي، بئزدة دة سولاي جذزةگة اسئپ جاتئر. ءبئز بيؤدجةتتئث اقشاسئن ءوسئمدئ نةسيةگة الئپ وتئرمئز. ورالماندار نةسيةنئ قايتارؤ ءذشئن ءذيئ مةن وعان قوسا ءذيدئث جةرئن کةپئلگة قويادئ. جةر جةکةمةنشئکتئکئ. ءاربئر ورالمان وتباسئ قالالئق اکئمشئلئکتئث قذرئلئس باسقارماسئمةن جةکة کةلئسئمشارتقا وتئرادئ. 5،5 جئلدئث ئشئندة ورالمان ءذي مةن جئلئجايدئث جارتئ قذنئن «تذرعئن ءذي قذرئلئس» جيناق بانککة قذيؤئ کةرةک. قالعان جارتئسئن بانک ءوز ةسةبئنةن جابادئ.
ءسويتئپ، مةملةکةت بيؤدجةت قارجئسئن تولئعئمةن قايتارئپ الادئ. بانک قالعان جارتئ قذنئنا 10 جئلدئق وسئممةن نةسية بةرةدئ. وسئ مةرزئمدة ورالمان نةسيةنئ قايتارا الماعان جاعدايدا ءذي دة، جةر دة بانکتئث ةسةبئنة وتةدئ. بذل جةردة زاثعا قايشئ ةشقانداي ارةکةت جوق. بيؤدجةتکة کئرةتئن نارسةنئث ءبارئنئث الدئمةن جوباسئ جاسالادئ، ودان کةيئن وبلئستا، سالالئق مينيسترلئکتة، قارجئ مينيسترلئگئندة ساراپتامادان وتةدئ. سونان سوث عانا بارئپ پرةمةر-ءمينيستردئث ءوزئ باسقاراتئن رةسپؤبليکالئق بيؤدجةتتئک کوميسسيادا قارالادئ. قولداؤ تاپقان سوث أةدومستأوارالئق کوميسسيانئث قاراؤئنا جئبةرئلدئ. ودان بيؤدجةتکة ةنگئزئلئپ، پارلامةنت قاراؤئنا جولدانادئ. سوثئندا بارئپ پرةزيدةنت قول قويادئ.
قايسئ ءبئر باسئلئمداردئث «اسارعا» بولئنگةن بيؤدجةت قارجئسئ ئسئراپ بولؤدا» دةگةندةي بايبايلام سالؤلارئ بئلمةستئکپةن بة، الدة باسقا مذددةلةرئ بار ما، ول جاعئ بةلگئسئز. بةلگئلئسئ، «اسارعا» بذعان دةيئن ءتذرلئ قذزئرلئ ورگاندار تاراپئنان 40 قا جؤئق تةکسةرؤ بولعان. بئردة ءبئر زاثبذزؤشئلئق انئقتالمادئ.
«نذرلئ کوش» باعدارلاماسئ اياسئندا مةملةکةت بارلئق وثئرگة بئردةي قارجئ بولةدئ. ونئ يگةرؤ، يگةرة الماؤ وزدةرئنة بايلانئستئ. ماسةلةن، قوستاناي، ماثعئستاؤ، باتئس قازاقستان وبلئستارئ العان قارجئلارئن قايتارؤعا ءماجبذر بولدئ. نةگة؟ سةبةبئ، ولار ءدال بئزدةگئدةي ءار شارشئ مةترئ 368 دوللار بولاتئن ءذي سالا المايدئ. بئزدةگئنئث ارزان بولاتئن سئرئن جوعارئدا ايتتئم. راس، العاشقئدا «اسارداعئ» ذيلةردئث شارشئ مةترئ 368 دوللار ةکةندئگئن بئلگةن ذکئمةت باسشئسئنئث ورئنباسارئ سةنبةدئ، مذندايدئث مذمکئن ةمةستئگئن ايتئپ، شئعئندئ قايتا ةسةپتةتکةندة 837 دوللارعا تةث ةکةنئن انئقتادئ. ال ءبئزدئث 368 دةگةنئمئز وزگةلةر ءذشئن قذلاققا توسئن ةستئلؤئ سوندئقتان. «اق وردا» کورپوراسياسئ 2800 وتباسئ، 19000 حالئق ءذشئن وسئنداي تاؤةکةلدةرگة باردئ.
- ءبئز، قالئبةکوأتةر، بةس اعايئندئمئز. وزبةکستاندا ءبئزدئ ةشکئم کوکئرةگئمئزدةن يتةرئپ، ماثدايئمئزدان شةرتکةن جوق. ءبارئمئز دة ةثبةکقور بولئپ وستئک. وزئمة مةملةکةت باسشئسئ سةنئم ارتئپ، ذلکةن اگروقذرئلئمدئ باسقاردئم. جاعدايئمئز قانشا جةردةن جاقسئ بولعانئمةن، اتامةکةننئث اؤاسئن جذتئپ، ءوز ةلئثنئث ذلتانئ بولعانعا جةتپةيتئنئن تذسئندئک. ول جاقتاعئ قانداستاردئث قيئن جاعدايئنا الاثداعاندئقتان بارلئعئن تارک ةتئپ، قازاقستانعا وتؤگة قام جاسادئق. ذلت جاناشارئ سةرئک ذمبةتوأ ةکئ مئث وتباسئعا جةر الؤعا جاردةم بةرسة، ةلباسئمئز نذرسذلتان ءابئش ذلئ نازاربايةأ ذلکةن قولداؤ کورسةتتئ.
کةزئندة اپتالاپ ذيئقتاماعان مازاسئز کذندةر ارتتا قالدئ. بذگئندة 324 گةکتار القاپقا ورنالاسقان «اسار » شاعئن اؤدانئندا 1725 کوتتةدج سالئنعان. ولاردا 2800 وتباسئ قونئستانئپ، حالئقتئث سانئ - 19000. جئلئجايلاردئث جالپئ اؤماعئ - 51،7 گةکتار. ولاردان الئناتئن ءونئم - 22000 توننا. 1200 ورئندئ 2 مةکتةپ، 280 ورئندئ 3 بالاباقشا، مةديسينالئق امبؤلاتوريا، پوليسيالئق تئرةک ءبولئمئ، باسقا دا نئساندار ةل يگئلئگئنة بةرئلگةن. وسئ ايماقتا جئلئجاي قذرئلئمدارئن وندئرةتئن زاؤئت ئسکة قوسئلدئ. 100 ادامعا جذمئس بةرئپ وتئرعان زاؤئتتئث جئلدئق قؤاتتئلئعئ - 380 گةکتارعا ارنالعان جئلئجاي قذرئلئمدارئن شئعارادئ.
تاعئ دا وسئنشاما ادامدئ جذمئسپةن قامتاماسئز ةتکةن مودؤلدئک ذيلةر قذرايتئن زاؤئت جئلئنا 120000 شارشئ مةترلئک جابدئقتار دايئندايدئ. 6200 توننالئق کوکونئس ساقتاؤ قويماسئ گازابلوک ءوندئرؤ زاؤئتئ 2 گةکتار جئلئجايئمةن کوکونئس دايارلاؤ جانة قئزمةت کورسةتؤ ورتالئعئ اشئلئپ، بذلاردا دا 100 جةرگئلئکتئ تذرعئن ةثبةککة تارتئلعان.
- جالپئ، ايتقان ءبئر بولةک تة، کوزبةن کورگةن مذلدةم بولةک. وزدةرئثئز اؤداندئ ارالاپ، کوپشئلئکپةن پئکئرلةسئپ، کوثئلگة تذيگةندةرئثئزدئ سارالاپ کورئثئزدةر، - دةگةن يبادؤللا قالئبةکوأتئث بذل ذسئنئسئن قذپ الدئق.
شئنئمئزدئ ايتساق، «اسارعا» کئرگةننةن-اق ةرتةگئلةر ةلئنة کةلگةندةي حالدة بولعان بئزگة وبلئس ورتالئعئندا جوق جةراستئ جولئ کةرةمةت ذنادئ. ال ءذستئ ساياباق، ورتادا سؤبذرقاق. ءتذرلئ اؤةن شئعاراتئن مذنداي سؤبذرقاقتئث دا شئمکةنتتة جوعئ انئق. ذلتتئق ناقئشتا بةزةندئرئلگةن مذسئندةر، اسپالئ جولدار، ويئن جانة سپورت الاثشالارئ، مذنتازداي تازا کوشةلةر، ءبارئ-ءبارئ ةرةکشة اسةرگة بولةيدئ. ءار کوشةنئث ءتوراعاسئ وزئنة جذکتةلگةن جاؤاپکةرشئلئکتئ جةتة سةزئنةدئ. اقساقالدار باس قوسئپ کةثةسةتئن شايحانا، ارداگةرلةر ءذيئ، تويحانا قذرئلئستارئ اياقتالؤعا جاقئن.
قايدا قاراساث، ةثبةکتةنگةن جذرتتئ کورةسئز. تاعئ شامالئ ؤاقئتتان سوث «اسار» مذلدةم الابوتةن ايماق بولئپ، جاسئل جةلةکتئ کئشئگئرئم قالاشئققا اينالارئ ءسوزسئز. ءبئز پئکئرلةسکةن قايسئبئر تذرعئن بولماسئن، اثگئمةنئث ءالقيسساسئن ئنتئماق، بئرلئکتةن باستاپ، ةلدئث تئنئشتئعئن، ذلتئمئزدئث ذيئتقئسئن تئلةپ وتئرعانئن کوردئک.
- بئزدة رؤعا، اتا-اتاعا بولئنؤشئلئک جوق. ءبارئمئزدئث ورتاق ماقساتئمئز - تاؤةلسئز قازاقستاننئث ءوسئپ-ورکةندةؤئنة ذلةس قوسؤ. «اعايئننئث قادئرئن سئرتتا جذرسةث بئلةرسئث» دةمةکشئ، بئزگة اعايئننئث ئنتئماعئنان، ةلدئث اؤئزبئرلئگئنةن ارتئق ةشتةثة جوق، - دةيدئ. «اساردا» تذراتئندار مذنئ سوزبةن عانا ةمةس، ئستةرئمةن دة دالةلدةپ وتئر.
ةل اؤزئنداعئ «اسارلئقتار جالقاؤ، دايئن اسقا تئک قاسئق، الدارئنداعئ جئلئجايلارعا دا جوندةپ قارامايدئ، سوندا دا، جةرگئلئکتئ جذرتشئلئق کورة الماعان مةملةکةتتئک قامقورلئقتئ سولار کورئپ جاتئر» دةگةندةي الئپقاشپا اثگئمةلةردئث انئق-قانئعئنا کوز جةتکئزؤ ءذشئن ونداي اثگئمةنئ ايتؤشئلاردئث الدئمةن «اسارعا» بارؤلارئنا کةثةس بةرةر ةدئک. ةلگة ةل قوسئلئپ جاتسا قذت. ولاردان ذيرةنةرئمئز دة، ذلگئ الارئمئز دا کوپ. اسئرةسة، ئنتئماعئ مةن بئرلئگئ جاراسقان ذيئمشئلدئعئن، ةثبةکقورلئعئن ايتساثشئ!
ةرداؤلةت سذلتان
شئمکةنت
uakit.kz