شاكارئم قاجئنئث ولئمئنة كئم كئنالئ؟

 1. شاكارئم قذدايبةردئ ذلئنئث ادةبيةتتةگئ بةينةسئمةن حالئق جاقسئ تانئس. الايدا قاجئ تاعدئرئنئث ءالئ دة اشئلماعان تذستارئ كوپ. ول كئسئ الاشوردا ذكئمةتئنئث مذشةسئ بولعان ةكةن. وندا قانداي قئزمةت اتقارعان؟
None
None

2. قذنانباي سذلتاننئث اؤلةتئنةن شئققان قاجئنئث قؤدالانؤئنا الاشورداشئل بولؤئ سةبةپ بولدئ ما؟

3. ونئ كئمنئث اتقاندئعئ ءالئ دة دذرئس انئقتالماي كةلةدئ. ءبئر دةرةكتةردة قاجئنئث ولئمئنة قاراسارتوأتئث قاتئسئ بار ةكةندئگئ ايتئلادئ. ال ءبئر دةرةكتة «باشقذرت حاليتوأتئث وعئنان قازا تاپقان» دةلئنةدئ. وسئنئث قايسئسئ دذرئس؟

الماس باتايةأ، الماتئ قالاسئ

وقئرماننئث بذل ساؤالئنا فيلولوگيا عئلئمئنئث دوكتورئ، م.اؤةزوأ اتئنداعئ ادةبيةت جانة ونةر ينستيتؤتئنئث باس عئلئمي قئزمةتكةرئ سارسةنبئ .داؤئت جاؤاپ بةرةدئ:

1. شاكارئم قاجئ ذلت ةركئندئگئن كوكسةگةن الاش زيالئلارئنا جاقتاس، تئلةكتةس بولعان. ول دا قازاعئنئث ازاتتئعئن اثساعان جان. ءاليحان، احمةتتةرمةن بئرگة جذرمةسة دة، الاشوردانئث سةمةيدةگئ بولئمشةسئنئث سوت ئستةرئن اتقارؤعا تاعايئندالعان. الايدا مذندا ذزاق بولماي، ءوز ةركئمةن كةتئپ قالعان. كةتكةنمةن دة، ولاردئث ذستانعان باعئتئن تةرئسكة شئعارماعان. ياعني زيالئلارئمئزدئث باستاماسئن ءجون ساناعان. ونئث ازاتتئقتئ اثساعان ارمانئن سول كةزدةگئ قوعامنئث كةلةثسئز تذستارئن تئلگة تيةك ةتكةن ولةثدةرئنةن اثعارا الامئز.

سونداي-اق ونئث ةسئمئنئث جازئلؤ ةملةسئن بذگئنگئنئث ادامدارئ ءارتذرلئ قذبئلتئپ ءجذر. ونئث اتئ «شاكةرئم»، «شاهكةرئم»، «شاهكارئم» دةپ الؤان ءتذرلئ جازئلئپ، بئرئزدئلئككة تذسپةي كةلةدئ. نةگئزئنةن، ابايدئ ءبئز ازان شاقئرئپ قويعان ءوز اتئمةن جازئپ، «يبراگيم» اتاپ جذرگةن جوقپئز عوي. ءدال سول سةكئلدئ شاهكارئمدئ دة حالئق شاكارئم اتاپ كةتكةن. مةنئثشة، حالئققا قانداي ةسئممةن تاراسا، سولاي ايتئلؤئ كةرةك. قذلاققا سئثگةن، اؤئز ذيرةنگةن ةسئمنئث قالا بةرگةنئ ابزال.

2. نةگئزئ، قاجئ ةل باسقارعان ادام. ادئلدئگئمةن، ادالدئعئمةن ةل بيلةؤشئسئ رةتئندة اتئ شئققان ول - اقئن، كومپوزيتور رةتئندة كوپشئلئككة تانئلدئ. كوزئ تئرئسئندة «تذرئك، قئرعئز، قازاق هام حاندار شةجئرةسئ»، «مذسئلماندئق شارتئ»، «قازاق ايناسئ» اتتئ ولةثدةر جيناعئ جاريالانئپ، «قالقامان - مامئر»، «ةثلئك - كةبةك» پوةمالارئ 1912 - جئلئ سةمةيدة «جاردةم» باسپاسئنان جارئققا شئققان. بذل كةزةثدة «ايقاپ» جؤرنالئ «قازاق» گازةتئندة كوتةرئلگةن ماسةلةلةرگة دة بةلسةنة ارالاسقان. اقئننئث «بئلئمدئلةردةن بةس ءتذرلئ سوزدئث شةشئمئن سذرايمئن»، «ءبئزدئث مذقتاجدئعئمئز» دةگةن ماقالاسئ «ايقاپ» جؤرنالئنئث 1912 - جئلعئ 3-4 ساندارئندا باسئلدئ. ال ةلؤ جاستان اسقان سوث دذنيةلئك قئزئقتاردئ تاستاپ، ءوزئنئث تاؤداعئ ساياتقوراسئنا كةتةدئ. ول جةرگة كةتكةن سةبةبئ، ءومئردةن كورگةن-بئلگةنئن، ويئنا تذيگةنئن جذيةلةپ جازؤ بولاتئن. تولئقتاي شئعارماشئلئققا دةن قويعان ونئث فيلوسوفيالئق ةثبةكتةرئ دة سول كةزدة دذنيةگة كةلسة كةرةك.

1928 - جئلدارئ ذجئمداستئرؤ، باي-كؤلاكتاردئ كامپةسكةلةؤ ناؤقانئ باستالادئ. بايلار مةن باي تذقئمئن قؤدالاؤ ناؤقانئنئث ئزعارئ شاكارئمگة دة تيؤئ ابدةن مذمكئن. ويتكةنئ ول ةل باسقارعان ادؤئندئ دالا شونجارئ - قذنانبايدئث ذرپاعئ ةدئ. سونداي-اق دال سول تذستا توبئقتئ ئشئندة وكئمةتكة قارسئ كوتةرئلئس بولعان. اقئنعا سول كوتةرئلئستئث «باسئ-قاسئندا بولعان»، «بذلئكتئ ذيئمداستئرعان»، «باندئنئ باسقارعان» دةگةن جالا جابئلعان. «شاش ال دةسة، باس الئپ» اسئرا سئلتةيتئن كةثةس وداعئنئث جةندةتتةرئ ونئث راس-وتئرئگئن بئلگئسئ دة كةلمةگةن. سودان قولئ قالت ةتپةستةن، قاجئعا وق اتقان. مئنة، ونئث قؤدالانئپ، وققا ذشؤئنا وسئنداي جايتتار سةبةپ بولئپ وتئر.

3. شاكارئم بةدةلئ كذشتئ ءارئ ةلئنة سئيلئ ادام بولعان. سونداي كةرةمةت كئسئنئث اتاعئ مةن ابئرويئن كةيبئر كورةالماؤشئلار قئزعانعاننان اتتئ ما كئم ءبئلسئن؟! ءبئراق جةتپئس جاستاعئ قارت باندئنئ قالاي باسقارادئ؟! شولاق بةلسةندئلةر سونئ ةش ةسكةرمةگةن. مذندا جاي عانا «سئنئققا سئلتاؤ كةرةك بولعان» سئثايلئ. سولايشا وتئرئك جالامةن شاكارئم 1931 - جئلدئث 2 - قازانئندا 73 جاسئندا وققا ذشقان. قانئپةزةرلةر ول كئسئنئث سذيةگئن قايبئر ارؤلاپ قويسئن؟! دةنةسئن جةرگة دة كومبةي، قذرقذدئققا تاستاي سالعان.

جالپئ، ول كئسئنئث ولئمئنة قاراسارتوأتئث قاتئسئ بار ةكةندئگئ كوپ ايتئلادئ. قاراسارتوأ سول كةزدة نكأد باستئعئ بولعان. سونداي-اق ءبئراز دةرةكتةردة قاراسارتوأتئث قاراماعئندا بولعان ذلتئ باشقذرت حاليتوأتئث وق اتقاندئعئ ايتئلادئ. قايتكةن كذندة دة، ءبئز قاجئنئث ءدال كئمنئث قولئنان قازا تاپقانئن بئلة المايمئز. ول اسئرة كةثةسشئل نكأد قئزمةتكةرلةرئنئث وعئنان قازا تاپتئ. اقئننئث ءولئمئ سول ادامداردئث موينئندا. شاكارئم قازاسئنئث قذپياسئن زةرتتةپ، ءتذرلئ بولجامدارئن العا تارتئپ جذرگةن زةرتتةؤشئلةردئث دة تذجئرئمئ وسئعان سايادئ.

شاكارئمدئ كورة الماعان اسئرة كةثةسشئلدةر ول ولگةن سوث دا تئنئش وتئرماعان. ولار قاجئنئث اقتالؤئنا كادئمگئدةي قارسئلئق كورسةتكةن. 1958 - جئلئ ك س ر و پروكؤراتؤراسئ ونئ اتئنا كئر كةلتئرةتئن دةرةكتةردئث جوقتئعئنا بايلانئستئ تولئقتاي اقتادئ. الايدا سول باياعئ شولاق بةلسةندئلةر بذل رةسمي مالئمةتكة مويئنسذنعئسئ كةلمةي، جوعارعئ جاقتارعا ارئز جازئپ ءجذرئپ، شئعارمالارئنئث ءناسيحاتتالؤئنا توسقاؤئل بولدئ. بذل توسقاؤئلدارعا قاراماستان، شئعارمالارئنا حالئقتئث سذرانئسئ ارتئپ، شاكارئم باياعئ ابئروي-بةدةلئمةن ذلتقا قايتا ورالدئ.

دايئنداعان

ءسابينا زاكئرجان قئزئ

دةرةككوز:«ايقئن» گازةتئ 

سوڭعى جاڭالىقتار