اپاتتئث سةبةبئن انئقتاؤعا سةپتةسةتئن «قارا جاشئكتئث» ءوزئ نة نارسة؟

ءسويتئپ، ورئستار ذكئلةگةن تةمئر قذسئ ءبئر مةزةتتة كذلگة اينالدئ. دذنيةنئ ءدذر سئلكئندئرئپ، 45 ادامنئث ءومئرئن جالماعان ذشاقتئث اپاتقا ذشئراؤئنا نة سةبةپ؟ بذل سذراق توثئرةگئندة كذللئ تورتكذل دذنية تولعاندئ. دةسةك تة، اپات سالدارئن «قارا جاشئكتئث» جاردةمئنسئز انئقتاؤ مذمكئن ةمةس ةدئ.
«قارا جاشئك» تابئلئپ، ونداعئ اقپارات وقئلعان سوث، يندونةزيالئق زةرتتةؤشئ ماماندار اپات تاؤلئ جةرلةردة ذشؤعا بةيئمدةلمةگةن ذشقئشتاردئث كةسئرئنةن ورئن الدئ دةپ جاريالادئ. رةسةيلئك ماماندار دا بذل شةشئمدئ قذپتادئ.
رةسمي نذسقا بويئنشا ذشاقتئث اپاتقا ذشئراؤئنا تاجئريبةلئ رةسةيلئك ذشقئش الةكساندر يابلونسةأتئث ذشؤ ءادئسئ سةبةپ بولدئ دةلئنگةن. ايةرودرومعا قايتار جولدا ذشقئش بذرئلئس ةمةس، تولئق اينالئم جاسايدئ. سوندئقتان ذشاق باستاپقئ مارشرؤت بويئنشا ذشؤئن جالعاستئرادئ. اينالئم ناتيجةسئندة ذشاق التئ مئث فؤت بيئكتئككة دةيئن تومةندةگةن ةكةن. ال ذشقئش ايةروپورتقا باعئت الؤدئث ورنئنا، وثتذستئككة، ياعني سالاك تاؤئنا قاراي بةت الئپ، باعئتئنان جاثئلئسادئ.
ارينة، ول باعدارئن بارلاماعانئن دجاكارتا ايةروپورتئنداعئ ديسپةتچةر ذشقئشقا حابارلاؤعا ءتيئس ةدئ. ءبئراق سول كذنگئ قاربالاستئث كةسئرئنةن بة، دئبئستئق رةگيستراتوردا ديسپةتچةر داؤئسئ جازئلماعان. ال اپاتتان بئرةر سةكؤند بذرئن ذشقئشتئث «قذدايئم، بذل نة؟» دةگةن جان داؤئسئ «قارا جاشئككة» جازئلئپ قالعان ةكةن. اپاتتان كةيئنگئ كذل-قوقئستان امان قالعان بذل «قارا جاشئك» دةگةن نة ءوزئ؟ نةندةي كذشكة ية؟ وسئ ساؤالدار توثئرةگئندة وي تارقاتئپ كورةيئك.
ءتذرلئ-ءتذرلئ قذرئلعئ
ذشاقتئث ذشؤ بارئسئنداعئ نةگئزگئ پارامةترلةرئن جازئپ الاتئن قذرئلعئنئ «قارا جاشئك» دةپ بالامالايدئ قازئرگئ قاؤئم. ول - اؤة كةمةسئندةگئ وبةكتيأتئ باقئلاؤ جذيةسئنئث نةگئزگئ بولشةگئ. «قارا جاشئك» ذشؤ اپپاراتئ جذيةسئنئث ئشكئ كورسةتكئشتةرئن، ةكيپاجدئث ذشاق جذرگئزؤشئسئمةن بايلانئسئن دا جادئنا جازئپ الؤعا بةيئم. ادةتتة، اؤة كةمةلةرئنة قذرئلعئنئث بايلانئس جازاتئن جانة ذشؤ پارامةترلةرئن جادئندا ساقتايتئن ةكئ ءتذرئ ورنالاسادئ. ونداعئ جازئلئپ قالعان اقپارات ايتئپ كةلمةگةن اپاتتاردئث تؤؤ سالدارئن انئقتاؤعا جاردةم ةتةدئ.
قازئرگئ جاثا اأيالاينةرلةردة بذل قذرئلعئنئث جذية جذمئسئنئث دذرئس-بذرئستئعئن، ذشؤدان كةيئنگئ ةكيپاج جاعدايئن باقئلايتئن، قورعاؤ قاباتئ جوق ةكسپلؤاتاسيالئق تذرئمةن قاتار، مئقتئ گةرمةتيكالئق قاباتپةن قاپتالعان، اپاتتئ جاعدايلارعا ءتوزئمدئ كةلةتئن تذرلةرئ دة ورنالاسقان. اقپارات فوتوپلةنكالارعا، ماگنيتتئ لةنتالارعا دا جازئلا بةرةدئ. الايدا تةحنيكا ءتئلئ تذراقتاعان زاماندا «فلةش-جاد» قولدانئسقا كةثئنةن ةنة باستادئ.
اپاتتئ جاعدايلارعا ارنالعان قذرئلعئ g10000 دةيئنگئ سوققئنئ قابئلداؤعا بةيئمدةلگةن. جانة تولئق وتقا ورانعان جاعدايدئث وزئندة 15 مينؤت بويئ اقپاراتتئ جادئندا ساقتاي الادئ. قازئرگئ TSO-C124 ستاندارتئنا سايكةس تولئق وتقا ورانعان جاعدايدا اقپاراتتئ جادتا ساقتاؤ قابئلةتئ 30 مينؤتقا، سوققئنئ قابئلداؤ قؤاتئ g34003 تةث كةلؤئ ءتيئس. سونئمةن قاتار ئزدةؤ جذمئستارئن جةثئلدةتؤ ءذشئن قذرئلعئعا، اپاتتئ جاعدايلاردا اأتوماتتئ تذردة ئسكة قوسئلاتئن راديوماياكتار، ال سؤ استئنداعئ اپاتتئ جاعدايلار ءذشئن «پينگةرلةر» ورنالاستئرئلادئ.
بذقارالئق اقپارات قذرالدارئ بذل قذرئلعئنئ «قارا جاشئك» دةپ قاقساعالئ قاشان. دةسةك تة قذرئلعئنئث فورماسئ شار نةمةسة سيليندر تةكتةس. بذلاي بولؤئنئث سةبةبئ دة جوق ةمةس، مذنداي فورمادا قذرئلعئ سئرتقئ قئسئمعا جاقسئ توتةپ بةرئپ، اپاتتان كةيئنگئ كذل-قالدئقتئث اراسئنان وثاي تابئلؤ ءذشئن ال قئزئل، قئزئل تذستةرگة ةنة الادئ. ال جةردةگئ جذمئس توبئ ءار ساپار سايئن ةكسپلؤاتاسيالئق ساقتاؤ جذيةسئندةگئ اقپاراتتاردئ ةلةكتةن وتكئزةدئ. ذشؤ بارئسئندا ةكيپاج قاندايدا ءبئر تئيئم سالئنعان قيمئلعا جول بةرگةنئن نةمةسة كرةن، تانگاج ماكسيمالدئ مولشةرئنةن اسپاعانئن تةكسةرؤ ماقساتئندا اقپارات بارئنشا سارالانئپ، سذزئلةدئ.
بذل تاماشا تةحنيكا قذرالئنئث تاريحئ تةرةثدة. الةمدةگئ ةث العاش اقپارات رةگيستراتورئ 1939- جئلئ ؤسسةنو جانة بودؤةن اتتئ فرانسؤزداردئث باسشئلئعئمةن دذنيةگة كةلدئ. ونئث نةگئزئ كوپ كانالدئ جارئق ساؤلةلئ وسسيللوگرافتان تذرادئ. ونداعئ اينا قوزعالمالئ فوتوپلةنكاعا ءتذسئپ، جئثئشكة جارئق ساؤلة جاسايدئ. ةگةر ذشؤ جةدةلدئگئنة، بيئكتئگئنة قاندايدا ءبئر وزگةرئس ةنةتئن بولسا، سوعان سايكةس شئنئدا اؤئتقؤلار ورئن الادئ. ال فوتوپلةنكانئ شامادان تئس جارئق قابئلداؤدان قورعاؤ ءذشئن قذرئلعئنئث سئرتقئ قاباتئ قارا تذسكة بويالاتئن بولعان. سول سةبةپتئ بذل قذرئلعئ «قارا جاشئك» دةپ اتالادئ دةگةن بولجام دا جوق ةمةس.
دةأيد ؤوررةنئث «بذيئمئ»
الايدا قارا جاشئكتئث قازئرگئ كةيپئ 1953- جئلئ جوسپارلاندئ. العاشقئ بريتاندئق جولاؤشئلار تاسؤشئ De Havіlland Comet لاينةرئ اپاتقا ذشئراعان سوث اأستراليالئق عالئم دةأيد ؤوررةن «قارا جاشئك» توثئرةگئندة تةرةث وي تةربةدئ. سول اپاتتئث تؤؤ سالدارئن زةرتتةؤشئ توپتئث مذشةسئ بولعان دةأيد ةكيپاجدئث جةرمةن بايلانئسئ تاسپاعا جازئلعاندا زةرتتةؤ جذمئستارئ الدةقايدا جةثئل بولاتئنئن جاسئرمادئ.
سوندئقتان ول پارامةترمةن قاتار دئبئس جازؤعا قابئلةتتئ قذرئلعئنئ ذسئندئ. جازبانئ بئرنةشة رةت قولدانؤ ءذشئن ول ماگنيتتئ لةنتا قولدانعان ةكةن. ؤوررةننئث رةگيستراتورئ اسبةستپةن اپتالئپ، مئقتئ قورعاسئن قاباتئمةن قاپتالادئ. وسئ تذستا قذرئلعئنئث نةگة «قارا جاشئك» اتالعانئ تؤرالئ تاعئ ءبئر وي قالئپتاسادئ. جةتئ قات جةر استئندا جاتقان قذرئلعئ قذپياعا تولئ سةكئلدئ ةدئ. سوندئقتان ئشئندةگئسئ بةيمالئم، قاندايدا ءبئر قئزمةتتئ اتقاراتئن تئلسئم وبيةكت «قارا جاشئك» اتانئپ كةتتئ دةگةن دة نذسقا بار.
1956- جئلئ قذرئلعئنئث العاشقئ پروتوتيپئ كوپشئلئك نازارئنا ذسئنئلادئ. ال 1960- جئلئ اأستراليا ذكئمةتئنئث ذكئمئمةن «قارا جاشئكتئ» كذللئ جولاؤشئلار تاسئمالدايتئن ذشاقتارعا ورنالاستئرؤ مئندةتتئ ماسةلةگة اينالدئ. كةيئن بذل باستاماعا وزگة دة ةلدةر ئلةسة باستادئ. ءبئرشاما ؤاقئتتان سوث پارامةترلئك جانة دئبئستئق رةگيستراتورلار ةكئگة اجئراتئلادئ. اؤةلگئسئ ذشاقتئث تومةنگئ جاعئندا بولسا، ةكئنشئسئ كابينادا ورنالاستئرئلعان. ءبئراق اپاتتئ جاعدايدا كابينا ذشاقتئث تذمسئعئنا قاراعاندا قاتتئ زارداپ شةگةتئندئكتةن، دئبئستئق رةگيستراتور دا ذشاقتئث تومةنگئ بولئگئنة، ياعني ذشئنا ورنالاستئرئلادئ. ءسويتئپ، «قارا جاشئك» قازئرگئ قالئپقا كةلگةن ةكةن.
قذرئلعئنئ قذراستئرؤشئ دةأيد ؤوررةن قازا تاپقان سوث، قابئرئنئث باسئنا «Flіght Recorder Іnventor; Do Not Open» («بورتتئ جازبا قذرالئن قذراستئرؤشئ. اشپاثئز!») دةپ جازئلادئ.
كورشئنئ قويئپ، قازاقستانعا ات باسئن بذرار بولساق، ةلئمئزدة ءئلئپ الار حالئقارالئق «ةير استانا» مةن قازاقستان ارالئق «سكات» اأيالينيالارئ جذمئس ئستةؤدة. تذياعئ ءبذتئن تذلپار جوق، ذساق-تذيةك اقاؤلارئ بولماسا، ازات اسپان استئندا قالئقتاعان قازاقستاندئق تةمئر قذستار ازئرگة تومةن قاراتقان ةمةس. دةسةك تة ساق بولساث ساقتايمئنعا ساي بولماق كةرةك دةيتئن قازاق «قارا جاشئكتئ» قولدانؤعا كوشكةندةي. امان-ساؤلئعئمئز ذزاعئنان بولعاي...
ءاليا ءاشئم، ل.ن.گؤميلةأ اتئنداعئ ةؤرازيا ذلتتئق ؤنيأةرسيتةتئنئث ستؤدةنتئ