دذنيةنئ دئرئلدةتكةن دئبئس

استانا . 7- قازان. قازاقپارات- ةرتة، ةرتة، ةرتةدة، ةشكئ ءجذنئ بورتةدة، الاؤئزدئق ءالئ تؤماعان ءبئر زاماندا، تابيعاتتئث ءار مذشةسئ اماندا «انالاردئث اناسئ» - جةر-انا ءومئر سذرگةن ةكةن. ول كئرشئكسئز تازا، مةيئرئمدئ، شةكسئز، شةتسئز ابات بولعان دةسةدئ.
None
None

 ول شاپاعاتئنئث نذرئن شاشئپ، سان الؤان وسئمدئك تذرلةرئن، جان-جانؤارلاردئ جاراتادئ. اسپان الةمئندةگئ ةث ادةمئ، ةث اسةم تئرشئلئك يةلةرئ وسئ جةر-انانئث باؤرايئندا دذنيةگة كةلئپ، بارشانئث تاثدايئن قاقتئرادئ.

 ال كذندةردئث ءبئر كذنئندة قذدئرةتتئ جةر-انا ذلئ ءتاثئردئث بذيرئعئمةن ةث اقئلدئ جذرةك يةسئ - ادامدئ جاراتقان ةكةن. بار مةيئرئمئن توگئپ، جةر-انا بالاسئ - ادامعا وتتئ دا جاعؤدئ ذيرةتتئ، ءزاؤلئم سارايلار سالئپ، عاجايئپ جةتئستئكتةرگة جةتكئزدئ. ءتئپتئ بارلئق تئرشئلئك يةلةرئ ادامنئث الدئندا باس يةتئن بولدئ. انا جذرةگئ، شئركئن، بالاسئنان نةنئ اياسئن؟ ذرپاعئ - ادام باقئتتئ بولسئن دةپ جةر-انا اسپانمةن استاسقان اسقار تاؤلارئن، ءمولدئر اؤاسئن، ذشئ-قيئرئ جوق تةلةگةي تةثئزئن، جئمئث قاققان جذلدئزدئ اسپانئن - ءبارئن دة سئيعا تارتتئ.

ةي، پةندة-اي! ذستئثة اسپاننان قارا تاس جاؤسا دا بئلق ةتپةدئث-اؤ. سوندا باسئثا تذسكةن بةس ةلئ باقتئ دا كوتةرة الماي، داثعويسئنعانئث با؟ الدة جةر-انانئ جئلاتئپ، جذرةگئن سئزداتقان كةشةگئ العاش جاراتئلعان پةندةلةر ةمةس، «جذزئنة جةل تيمةگةن»، بذگئنگئ 21 - عاسئر ذرپاعئ - مئنا بئزدةر مة؟ كذن دةمةي، ءتذن دةمةي، تؤرا ءبئر كور قازعان ادامداي جةردئ قويناؤئنا دةيئن اقتارئپ، تةثئزئن لاستاپ، اتوم بومباسئن جارئپ، جةر-اناعا نة كورسةتپةدئك ءبئز؟ «ادامداردئث تابيعاتسئز كذنئ جوق، تابيعاتتئث مذنئ ايتؤعا ءتئلئ جوق» دةيدئ. قاباعئ ءتذيئلئپ، ةثسةسئن ءزئل باسقان، قايراتئ تايئپ، قاجئعان جةر-انانئث، اتتةث، ءتئلئ جوق. ايتپةسة، وزئنةن ءنار العان، ءوزئ اسئراپ، جةتكئزگةن ادامدئ ءبئر سئباپ تا الار ما ةدئ، كئم ءبئلسئن؟!

جذمئر جةردئث جذرةگئ

سوثعئ كةزدةرئ جةر تذرعئندارئن استة ءالئ كذنگة دةيئن ةستئپ كورمةگةن، سذمدئق ءبئر دئبئس مازالاپ ءجذر. بئردة ول تةمئر پلاستينكالاردئث ئزئثئنا ذقساسا، بئردة رةاكتيأتئ قوزعالتقئشتئث گذرئلئنة، ال كةيدة جذيتكئگةن پويئز دئبئسئنا ذقسايدئ دةيدئ ةستؤشئلةر.  2011- جئلدان بةرئ ةستئلئپ كةلة جاتقان جان تذرشئكتئرةتئن بذل سؤئق دئبئس الةمنئث ءار تذكپئرئندةگئ ادامداردئث زارةسئن الؤدا. ةث سوثعئ رةت ؤكراينا استاناسئ - كيةأ قالاسئندا تاثنان قارا كةشكة دةيئن سئقئرلاعان دئبئستار شئققان. ءتئپتئ قورئققان تذرعئندار ذيالئ تةلةفوندارئنا ءتذسئرئپ، الةم كورسئن دةگةندةي، عالامدئق جةلئگة ورنالاستئرئپتئ. ال جةرگئلئكتئ پوليسةيلةر مذنئث سةبةبئن انئقتاي الماي دال بولؤدا.

 تئلسئم دئبئس لوندون، نيؤ-يورك، نيؤ-مةكسيكو، ماسكةؤدة جانة جاپونيانئث ءبئرقاتار قالالارئندا بايقالعان. ال يسپانيا مةن انگليانئث أؤدلةند قالاشئعئنان شئققان دئبئس 20 ةسة جوعارئ جئلدامدئقپةن گؤئلدةپ، اؤادا «ءدئرئل» تؤدئرعان دةسةدئ. سوندا ءار ؤاقئتتا الةمنئث ءار قالاسئن «ارالاپ جذرگةن» بذل سوراقئ دئبئس قايدان پايدا بولدئ؟ ةستئگةننئث ءبارئ تؤرا جةر استئنان شئققانداي دةيدئ.

 بالكئم، بذل كةؤدةسئ قؤئس قالعان دالانئث كارئ ءارئ شذرئق-شذرئق تةسئلگةن كوكساؤ كوكئرةگئنةن شئعئپ جاتقان اششئ ارئز بولار. قابئرعاسئ قايئسقان بةيكذنا جةر-انا مذثئن وسئلاي شاعئپ جاتقان شئعار. الدة ابدةن كذرسئنگةن، شاراسئز، ءتئلسئز جةر-انانئث سئزداعان جذرةك ءذنئ مة؟ بذگئندة تولئق زةرتتةلمةگةن بذل قذپيا قذبئلئستئث سةبةبئ قانداي، سالدارئ قانشالئقتئ؟ ةستئگةن ادام سةزئپ، سةكةم الاتئنداي بذل نازئك ءارئ كئرپياز ماسةلةنئ ءبئر كئسئدةي زةرتتةپ كورةلئك.

 سيقئرلئ سئقئردئث سئرئ

عالئمدار نة دةيدئ؟ عالامشاردئ جاتسئنباي، جاتئرقاماي كةزئپ جذرگةن مازاسئز «جةر سئقئرئن» الةمدةگئ ةث ذزدئك دةگةن رةسةي، دانيا، فرانسيا، ا ق ش، ذلئ بريتانيا عالئمدارئ دامئلسئز زةرتتةؤدة. زةرتتةؤ قورئتئندئسئ بويئنشا، بار ماسةلةنئث وزةگئ - جةر عالامشارئنئث وثتذستئك جانة سولتذستئك ماگنيت ورئستةرئنئث جئلجؤئ، ورئن اؤئستئرؤعا تالپئنئسئ. ياعني ةگةر ةكئ ماگنيتتئ پوليؤس ورنئن تذبةگةيلئ اؤئستئراتئن بولسا، ءبئزدئ، جةر تذرعئندارئن، عالامات قايعئلئ وزگةرئستةر كذتةدئ. بذل ةكئ پوليؤس شامامةن 300 جئل بذرئن قوزعالئستئ باستاعان. جئلدان-جئلعا ولاردئث جئلدامدئعئ ارتئپ كةلةدئ.

 ماسةلةن، 1970- جئلدارئ جئلئنا 10 شاقئرئمعا جئلجئعان ماگنيت پوليؤستةرئ قازئر جئلئنا 65 شاقئرئم وزگةرئس جاسايدئ. جةردئث ماگنيتتئ پوليؤستةرئ گةوگرافيالئق پوليؤسپةن سايكةس ةمةس. ولاردئث اراسئندا 10 گرادؤستئ قذرايتئن بذرئش بار، ياكي 430 شاقئرئم.  ال ماگنيتتئ ورئستةردئث تئعئزدئعئنئث تومةندةؤئ كذن ساؤلةسئنئث جةر بةتئنة وتة كوپ مولشةردة تذسؤئنة الئپ كةلدئ. كةيبئر عالئمدار توبئ كذن ساؤلةسئنئث اسةرئنةن جةردة «گؤئلدةگةن» دئبئستار پايدا بولدئ دةيدئ. بولجام بويئنشا، 2013- 2014 - جئلدارئ كذن ساؤلةسئنئث سيكلئ ءوزئنئث ةث جوعارئ ءتذسؤ دارةجةسئنة جةتپةك.

 سوراقئ دئبئستاردئث تاعئ ءبئر سةبةبئ - جةر يادروسئنا بايلانئستئ. «شؤمان جيئلئگئ» دةگةن تةوريا بويئنشا 7،83 گ س (گةرس) جيئلئكپةن جةردةن تولقئندار شئعادئ. ياكي جةر ريتمئ - «جةر جذرةگئنئث سوعئسئ». وسئ جيئلئككة بايلانئستئ اسكةري قئزمةتكةرلةردئث قذرئلعئلارئ جذمئس ئستةيتئن ةدئ. ال 2000 - جئلئ بذل جيئلئك 12 گ س-كة جةتتئ. قازئر جةر «سئقئرئ» ةستئلگةن ساتتةرئ، ءتئپتئ كومپاس جذمئس ئستةمةي قالادئ ةكةن. بولجام بويئنشا، جةر جيئلئگئ 13 گ س-كة جةتكةندة ماگنيتتئ پوليؤستةر ورئن اؤئستئرادئ. ال مذنئث سوثئ نةگة اكةلمةك؟

  «اباسا» سذرةسئ نة دةيدئ؟

مارس عالامشارئندا ماگنيتتئ پوليؤس اپاتقا ذشئراعاندا، اتموسفةرا جويئلدئ. ال جةر بةتئندةگئ اتلانتيدانئث جويئلؤئ دا ماگنيتتئ پوليؤستئث ورئن اؤئستئرؤئنا بايلانئستئ ةدئ. ةندةشة، ءبئزدئ بولاشاقتا نة كذتةدئ؟ بولاشاق دةيمئز-اؤ، ماگنيتتئ پوليؤستةردئث ورئن اؤئستئرؤئنا قانشا ؤاقئت قالدئ؟ ءبئز، جةر پلانةتاسئنئث تذرعئندارئ، جةر-انانئ قذتقارؤعا ذلگةرة الار ما ةكةنبئز؟ وسئ كذنگة دةيئن عالئمدار بذل پروسةستئ نةگة بولجاي المادئ؟  ءبئز بذكئل عالامشار بولئپ باسئمئزدئ تاؤعا دا، تاسقا دا ذرئپ، ماسةلةنئث شةشئمئن تاپپاي جاتقاندا، قانشاما عاسئرلار، مئثجئلدئقتار بذرئن قاسيةتتئ قذران كارئمدة ءبارئ دة ةسكةرتئلئپ، جازئلئپ قويعان ةكةن.

 بذل كذندئ جاراتؤشئ «العاشقئ سذر ذرلةنگةن كذن» دةيدئ. ياعني ول كذنئ ادامدار قايدان شئعئپ جاتقانئ بةلگئسئز، قورقئنئشتئ، وزگةشة قاتتئ داؤئستئ ةستيدئ، بار الةمدئ قامتئعان زور داؤئستان دذنيةنئث ءبارئ دئرئلدةپ كةتةدئ دةلئنگةن. «ال ةندئ قاتتئ داؤئس كةلگةن ساتتة، سول كذنئ، كئسئ تؤئسئنان قاشادئ. شةشةسئنةن، اكةسئنةن، ايةلئنةن جانة بالالارئنان بةزئنةدئ. ول كذنئ اركئمنئث ءئسئ اؤئر (اركئم ءوز حالئمةن الةك)» («اباسا» سذرةسئ، 33-37-اياتتار).

 ءبارئ دة ءوز قولئمئزدا...

 سوثعئ كةزدةرئ بارشانئ مازالاپ جذرگةن قورقئنئشتئ دئبئستار «العاشقئ سذر ذرلةنگةن» كذنگئ دئبئستئث ءبئر بولشةگئ شئعار، ياعني جاراتؤشئ جةر بةتئندةگئ قذلدارئنا الدئن الا ةسكةرتئپ جاتقان بولار؟ ال مذنئث سةبةبئ نةدة؟ ادامدار وسئنداي سذمدئق كذندئ كورةتئندةي نة جازدئ، نةنئ ذمئتتئ؟ ءدئني كوزقاراستار تذرماق، جئلدار بويئ زةرتتةگةن عالئمداردئث ءوزئ مذنئث سةبةبئن قاسيةتتئ جةرئمئزدة قاسيةتسئز پةندةلةردئث كوبةيؤئمةن بايلانئستئرادئ. زورلئق-زومبئلئق، الداؤ-ارباؤ، ةكئجذزدئلئك، جاماندئق اتاؤلئ جةر بةتئندة كذننةن-كذنگة ورئستةپ تذر.

 بالكئم، كذلئمدةگةن كذن دة، جذلدئزدئ اسپان دا، سامال جةل دة، قاسيةتتئ جةر دة، قذدئرةتتئ ءتاثئر دة اتالمئش جات قئلئقتاردان شارشاعان بولار؟ ةي، ادامدار، بةس كذندئك بذل جارئق دذنيةدة ءبئر-ءبئرئثدئ شالئپ، وزگةنئث سذرئنگةنئن كورگةننةن جانئث راحات تابا ما؟ ءوز شئلبئرئمئزعا ءوزئمئز شالئنعانشا، وزگةگة ءولئم تئلةگةنشة، وزئمئزگة ءومئر تئلةپ، مةيئرئم شاشئپ، ءومئر سذرؤگة الدة كةدةرگئ بار ما؟ سؤ بذرئككةننئث ورنئنا جةل سوقتئرئپ جاتقان ادامزاتقا ءتئلسئز جةر جذرةگئ سئقئرلاپ، بئزگة ةسكةرتئپ جاتقان جوق پا؟

 «كولدئث تاقئرعا اينالعانئ وثاي» دةگةن ةكةن شةرحان مذرتازا. ةندةشة، جةردئ تاقئرعا اينالدئرؤ نةمةسة كةرئسئنشة، باؤ-باقشالئ مةكةنگة اينالدئرؤ ءوز قولئمئزدا. قذدئرةتتئ ءتاثئر ءهام تابيعات بئزگة ةسكةرتؤ جاساسا، از دا بولسئن ءالئ دة مذمكئندئك بار دةپ تذسئنةمئن. جامانات شاقئرماي، اثگئمةمئزدئ ادةيئ ةرتةگئگة تةلئدئك. ويتكةنئ بارلئق ةرتةگئ ادةتتة جاقسئلئقپةن اياقتالادئ... 

 سئمبات مولداتاي،  ل.ن.گؤميلةأ اتئنداعئ  ةؤرازيا ذلتتئق ؤنيأةرسيتةتئ جؤرناليستيكا جانة ساياساتتانؤ فاكؤلتةتئنئث  ستؤدةنتئ

سوڭعى جاڭالىقتار