قئتايداعئ از عانا قازاقتئث ئستةپ جاتقان تئرلئگئنة ريزا بولئپ قايتتئم

كئندئك قانئم تامعان «كئلةث» دةپ اتالاتئن شاعئن اؤئل ماعان بذرئنعئسئنان وزگةشة كورئندئ. باسقا ةمةس، ونداعئ سالئنئپ جاتقان ذيلةردئث كوبئ قازاقئ تذسكة بئرتئندةپ ةنة باستاپتئ. جان-جاعئما قاراي-قاراي ذيگة دة جةتتئم.
امان-سالةمنةن كةيئن ذلكةن اعام: «اؤئلدئث بةت-بةينةسئ قالاي ةكةن؟»، - دةدئ جئميئپ. مةن بئردةن: «كئرپئشتةن سالئنعان «كيئز ذيلةرئث» ذنادئ»،- دةدئم. شئندئعئندا ءبئرئنشئ كورگةن ادامعا كئرپئشتةن سالئنعان ةمةس، قازاقئ ويؤ-ورنةكتةرمةن بةزةندئرئلگةن ناعئز كيئز ذيگة كئرگةندةي سةزئمدة بولاتئنئثئز داؤسئز. سوسئن سالئنعان ذيلةرگة بارئپ، كورئپ شئقتئق. وتة ساپالئ جاسالعان ويؤلئ تاس تاعان، توسةمة شئثئلتئر تاس ةرةكشة نازار اؤدارادئ.
بذل قئتاي وكئمةتئنئث مالشئلاردئ وتئرئقتاندئرؤ يگئلئكتئ ساياساتئ نةگئزئندة سالئنعان ذيلةر ةكةن. ؤاقئت تئعئزدئعئمةن بذل شئثئلتئر تاستاردئ (كافةلدةردئ) ءوندئرئپ، حالئقتئث پايدالانؤئنا بةرئپ جاتقان ادامدارعا بارئپ كوزبة-كوز جولئعا الماي اتتانئپ كةتتئم. كةيئن بذل ذلتتئق ونئمدةردئث ءذرئمجئ قالاسئنان شئعئپ، شئنجاثنئث جةر-جةرئنة تارايتئندئعئن، شئعارؤشئ ءوزئمئزدئث قانداسئمئز تالعاتبةك دذيسةنبئ ذلئ ةكةنئن ةستئپ بئلدئك.
كةيئن الماتئعا ارنايئ كةلگةن تالعاتبةكپةن تئلدةسؤدئث ءساتئ ءتذستئ. تالعاتبةك دذيسةنبئ ذلئ ءذرئمجئ قالاسئنداعئ «وردا-ويؤ» ساؤدا سةرئكتةستئگئنئث ديرةكتورئ. ول كئسئنئث بذل جولعئ كةلؤ ماقساتئ - ساپالئ ذلتتئق ونئمدةردئ قازاق جذرتشئلئعئنا كورسةتؤ ةكةن. ءبئز قئتايداعئ سالئنئپ جاتقان ذيلةردئث نةگة جاپپاي ذلتتئق ناقئشقا بةت العانئن سذراعانئمئزدا ول:
- «جاث چذن شيان دةگةن مئرزا شئنجاث ولكةسئنئث باستئعئ بولئپ سايلانعاننان بةرئ ءار ذلت ءوز تانئم-تذسئنئگئنة، ءوز داستذرئنة، ءوز تالعامئنا ساي كةلةتئن ءذي سالؤعا، سونئمةن بئرگة ذيلةرئن ذلتتئق ناقئشتا بةزةندئرؤگة باسا ءمان بةرة باستادئ. بذل دا شئنجاث باسشئلئعئنئث ءبئز سياقتئ از ذلتتارعا دةگةن يگئلئكتئ ءئسئ دةپ قاراؤ كةرةك. مةملةكةتتةن قوماقتئ قارجئ ءبولئنئپ، ءار اؤدان، ناقتاپ ايتقاندا ءاربئر جةكة ادام ءوز ذلتتئق ناقئشئمةن ءذي سالئپ، ونئ ءوز ويؤ-ورنةكتةرئمةن ورنةكتةؤگة كوشكةن تذستا مةنئث دة قاراپ قالعئم كةلمةدئ.
«قازاق بولئپ ءومئر سذرةدئ ةكةنبئز، قالايدا ءذيئمئزدئ قازاقئلاندئرؤئمئز كةرةك» دةگةن وي كةلدئ. تؤئس-تؤعاندارئممةن اقئلداستئم. قاعازعا جوباسئن ءتذسئرئپ كورگةننةن كةيئن بذل وتة ادةمئ بولاتئنئن، ءارئ جذزةگة اسئرؤ مذمكئن ةكةندئگئن بايقادئم. سوسئن ؤاقئتتئ بوسقا سارپ ةتپةي بئردةن ئسكة كوشتئم. شئنايئ كئرئسسةث، الئنبايتئن قامال بولمايدئ ةكةن. مئنةكي، تابانئ كذرةكتةي ءتورت جئلعا اياق باستئ. ءبئر عانا ءوثئر ةمةس، قالئث قازاق جذرتئ ةجةلدةن تياناق ةتئپ كةلة جاتقان شئنجاث ولكةسئندة ءبئرشاما قازاقئ ذيلةر بوي كوتةردئ.
جذمئستئ العاش باستاعان كةزدة 7 ميلليون يؤان قارجئ شئعاردئق. قازاقتئث ذلتجاندئ، قالتالئ ازاماتتارئ دا قارجئ قوستئ. سول 2009- جئلدان بةرئ جئلئنا بذكئل شئنجاثدا ءذيدئث سئرتئنا 300 مئث، ءذيدئث ئشئنة 400 مئث شارشئ مةتر تاپسئرئس الامئز. بذل، ارينة، از سان ةمةس. قازئردئث وزئندة شئنجاث ولكةسئنئث 35 اؤدانئندا وسئ قازاقئ ناقئشتاعئ ءتذسقاعاز، كافةل، ت.ب قذرئلئس ماتةريالدار دذكةنئ جذمئس ئستةيدئ. سونئمةن بئرگة جالپئ «وردا ويؤ» سةرئكتةستئگئندة 80 نةن ارتئق ادام تذراقتئ جذمئسپةن قامتئلئپ وتئر»، - دةدئ ول.
ءبئزدئث بالالئق بالعئن شاعئمئز كيئز سئرماقتئث ذستئندة ءوتئپ ةدئ، ةندئگئ كةلةر ذرپاق تاس سئرماقتئث ذستئندة وينايتئن بولدئ. تالعاتبةك سياقتئ ذلتجاندئ، قازاقتئث ءداستذرئن بولاشاقتا دا جوعالتپاؤعا تئرئساتئن ازاماتتاردئث ارقاسئندا تاعئ باسقا قذندئلئقتارئمئز قايتا جاندانئپ، زاماناؤي تذرعئدا ونةرئمئز تولئسا تذسةتئنئنة كوزئمئز جةتكةندةي بولدئ.
تالعاتبةك دذيسةنبئ ذلئنئث شئعارئپ جاتقان قذرئلئس ماتةريالدارئ قاراپايئم حالئقتئث قالتاسئ كوتةرةتئن گيپسوكارتوننان باستاپ، فارفور، ءمارمارعا دةيئنگئ دةثگةيدئ قامتيدئ. قئتايدا زات باعاسئ ارزان بولعانمةن، وندا باسةكةلةستئك تئم جوعارئ. ةبئن تاپقان ادام عانا ةمئن-ةركئن كئرئسةدئ. وسئلايشا ءوز ونةركاسئبئن وركةندةتئپ وتئرعانداردئ مئقتئ دةمةي نة دةيمئز؟
وسئ كذنئ قئتاي بيلئگئ بايلئعئ مول، جةرئ شذرايلئ شئنجاث ولكةسئنة كوثئلئ تذسكةنئ سونشالئق، بارلئق جذمئستئ ونداعئ تذرئپ جاتقان حالئقتئث قالاؤئ بويئنشا جاساؤدا. اتاپ ايتار بولساق، تذرعئن ءذي، اسحانا، مةيرامحانا، مةكتةپ، مةشئت، بالاباقشا، مةدئرةسة سةكئلدئ كوپشئلئك ورئندارئنئث ءئشئ-سئرتئ دةرلئكتةي قازاقئ كةيئپكة ةنئپ بارادئ. ناقتئ ساندئق دةرةككة سذيةنسةك، 2010- جئلئ ءبذتئن ءبئر كةنتتة - 480 ءذي، كةلةر جئلئ تاعئ 600 ءذي ذلتتئق بوياؤعا كوشكةن. وسئلايشا، بئرتئندةپ قازاقتئث ويؤ-ورنةگئ ساؤلةت ونةرئنةن ءوز ورنئن تاؤئپ، سئرت كوزگة جاعئمدئ اسةر قالدئرئپ جاتئر.
بذل قئتايداعئ از عانا قازاقتئث ئستةپ جاتقان تئرلئگئ دةسةك، ءبئزدئث قالئث قازاقتئث تذتئنعانئ قانداي بذيئم؟ ارينة، باتئس پةن ةؤروپا. بذل يگئلئكتئ جذمئستاردئث بارلئعئ قالئث قازاقتئث ءوز وتانئ، ءوز ةلئندة جاسالئپ جاتسا قانداي مةرةي بولار ةدئ.
جالپئ، ذلتتئق سانا-سةزئم، ءدال ءبئزدئث قازاقتا ءوز ةلئمئزدةن گورئ سئرتتا جذرگةن قانداستارئمئزدا باسئمداؤ ةكةنئ بايقالادئ. مذنئث دالةلئ كوپ. بئرنةشةؤئن ايتساق تا جةتئپ جاتئر. «قارا جورعانئ» بيلةپ تة، «ةث كئشكةنة دومبئرا» جاساپ تا گيننةسكة ةنگئزئپ جاتئر. جاقئندا ون مئث ادام ءبئر ؤاقئتتا كةستة تئگئپ «قئزاي كةستةشئلئگئن» الةمگة ءپاش ةتتئ. بذنئ دا گيننةسكة كئرگئزدئ. بذلار ذلت ءذشئن جاسالعان ذلكةن ارةكةت ةمةي نةمةنة؟
«ةؤرو جوندةؤدئث» ورنئن «قازاق جوندةؤ» باسار كذندة از قالعان سياقتئ»، - دةيدئ تالعاتبةك اعامئز. - ةندئگئ ارمانئم - قازاق ةلئندة كذن ساناپ بوي كوتةرئپ جاتقان الئپ قذرئلئستار ذلتتئق ذلگئگة كوشسة نذر ذستئنة نذر بولار ةدئ. مةنئث بايقاؤئمشا، باي، قؤاتتئ ادامدار بئلاي تذرسئن، جذپئنئ تئرلئك كةشئپ جاتقاندار دا ءوز باسپاناسئن ةؤروپاشا ساندةپ، باتئستئق ذلگئدةگئ جيهازبةن جابدئقتايتئن كورئنةدئ.
ارينة، ءبئز ورئنسئز ماجبذرلةؤدةن، قذرعاق ماقتاؤدان اؤلاقپئز. ماقساتئمئز - اركئمنئث ساناسئنا قوزعاؤ سالؤ. قازئر، شذكئر، قازاق ءوزئ قالاعان كيئمئن كيئپ، ءوزئ قالاعان ةلگة بارئپ، ةمئن-ةركئن ءومئر سذرة الادئ. نةگة ءوز ءذيئن ءوزئنئث قانئنا، ءوز اؤةنئنة، ءداستذر-سالتئنا قاراي بةزةندئرمةيدئ؟! وسئ سذراق مةنئ قاتتئ مازالايدئ. قاي سالادا بولماسئن، بذگئندة ةث باستئ ماسةلة - قارجئ.
قازاقستاندا تذرئپ جاتقان باؤئرلاردان دا ءذيئن قازاقشا بةزةندئرؤگة دةگةن جةكةلةگةن تاپسئرئستار بار. الايدا وسئ تذستا ايتا كةتةتئن تاعئ ءبئر ذلكةن ماسةلة - كةدةننةن وتكةندةگئ سانسئز تةكسةرؤ مةن ورئنسئز سالئق كةدةرگئ بولادئ. ةندئ بئز بذل جولدئ باسپاؤدئث قامئن جاساؤدامئز. قازاقستانعا ءارئ ساپالئ، ءارئ ارزان تذسةتئن ءبئر عانا جول بار، ول - وسئ ةلدة ءوندئرئس وشاعئن سالؤ.
اللا قالاسا، مةن دة 2-3 جئلدئث ارجاق-بةرجاعئندا اتاجذرتئما ات بايلايمئن دةگةن جوسپارئم دا بار. بذل جاقتان كومةك قولئن سوزام دةگةن جئگئتتةر بولسا، وعان كةتارئ ةمةسپئن. جذمئلا كوتةرگةن جذك جةثئل دةيدئ عوي. بارلئعئمئزدئث شئر-پئر بولئپ جذرگةنئمئز تةك قانا قازاقتئث قامئ عوي»، - دةيدئ تالعاتبةك دذيسةنبئ ذلئ.
بارلئق قازاق جذرتشئلئعئ تذگةل تذتئنؤ ءذشئن شئنئندا دا ءبئز جوعارئدا ايتئلعان جولدئ ذستانؤئمئز كةرةك شئعار. ذلتئم دةيتئن ذلدارئمئز تذرعاندا ونئث دا ءبئر ءجونئ بولار. تةك ءبئزدئث اؤةسئمئز ةؤروپانئث وركةنيةتئنة كةتئپ قالماسا بولعانئ. قازئر ذلتتئق ونةردئ جانئن سالئپ قورعايتئندار كوبةيدئ، شذكئر. ةل بذدان بئلاي ويؤ-ورنةكپةن باسپانا تذرعئزئپ جاتسا تاثعالمايمئز. سةبةبئ، ءار مةملةكةتتئث وزئنة ءتان ةرةكشةلئگئ بولؤئ كةرةك.
بةكتذرعان لاقادئل
دةرةككوز: «تذركئستان» گازةتئ