مذحتار شاحانوأتئث بةس ةرلئگئ

ةندئ ءبئزدئث كونبئس قازاق وثعا، سولعا ويقاستاپ،
ءوز حالقئنئث ئشتةن شئققان جاؤلارئمةن شايقاسپاق.
رؤحئن تارتئس توقتئسئ ةتكةن قاپتاپ كةتتئ كوكپارلار،
بذل قورلئقتئ كورگةن سايئن نامئسئثدئ وت شارلار.
قئزمةتئنئث ئثعايئمةن ذلت مذددةسئن ساتقاندار،
سةندةرگة دة ةسةپ بةرةر كذن كةلةدئ، توقتاثدار...
م. شاحانوأ.
بذگئندةرئ 70 تئث اسقارئنا شئعئپ وتئرعان مذحتار شاحانوأ - قازاق ادةبيةتئندة، قازاق مادةنيةتئندة، جالپئ، وركةنيةتئندة مذلدة وقشاؤ، وزگةشة قذبئلئس. تاس جارعان تابيعي دارئنئ قانشاما اقئن-جازؤشئلاردئث ءئشئن ورتةپ، قئزعانئش دةگةن قئزئل ءيتئن قئثسئلاتتئ. اقيئق اقئن، ناركةسكةن ازاماتتئث قالامئنان تؤعان كةز-كةلگةن شئعارماسئن، مةيلئ سةزئم بؤعان ليريكالئق ولةثدةرئن، مةيلئ وي تولعاتقان الةؤمةتتئك پوةمالارئن، شةر تولقئتقان فيلوسوفيالئق باللادالارئن، استارلئ دا اسقارلئ مونولوگ-درامالارئنئث قاي-قايسئسئن دا الئپ قاراساثئز، مذلدة وزگةشة. جازؤ ءتاسئلئنئث ءوزئ ةشقانداي ستاندارتقا، قالئپقا ساي كةلمةيدئ...
« - كةثةس وداعئنئث وزبئرلئق ساياساتئ ذمئتتئرئپ جئبةرگةن ناؤرئز مةيرامئن قايتا ءتئرئلتتئ؛ - ارال اپاتئ اسقئنئپ تذرعان تذستا وعان الةم نازارئن اؤدارئپ، ورتا ازيا مةملةكةتتةرئنة ارالدئ ساقتاؤدئ مئندةتتةپ وتكئزدئ؛ - ماسكةؤ مةن جةرگئلئكتئ بيلئك، قازاقتئ قورلاپ، جاستاردئ قان-جوسا قئلئپ قئرئپ، قؤعئنعا ذشئراتقاندا جةلتوقسان كوتةرئلئسئنئث اقيقاتئن قاسقايئپ تذرئپ جالپاق دذنيةگة جاريا ةتئپ، جازئقسئزداردئ اراشالاپ، قئلمئسكةرلةردئث بةتئن اشتئ؛
- قازاق، ورئس تئلدةرئنة قاتار مةملةكةتتئك مارتةبة اپةرگةن زاث قابئلدانئپ كةتكةندة العان بةتئنةن قايتپاي، الابوتةن مئنةز كورسةتئپ، انا ءتئلئنئث مارتةبةسئ ءذشئن اقئرئنا دةيئن ايقاستئ؛ - قازاق ذلتئن «قازاقستاندئق ذلت» دةيتئن ءتئلئ، ءدئنئ، رؤحئ، سالت-ساناسئ، ادةت-عذرپئ، ذلتتئق رةثئ جوق «الةم ذلتئنا» كئرگئزئپ، قازاقتئ جةر بةتئنةن جويؤ ساياساتئنا بئردةن-ءبئر قارسئ تذرئپ قورعاپ تذرعان دا - مذحتار شاحانوأ.
وسئلاردئث بارئنة شاحانوأ باسئن بايگةگة تئگئپ، ارا تذسپةگةندة نة بولار ةدئك؟ بذگئنگئ تاؤةلسئز قازاقستاننئث بةت-كةلبةتئ، بالكئم، بذگئنگئدةن دة باسقاشا قالئپتاسار ما ةدئ؟ ةث اقئرئ، كئم ءذشئن جازئپ جذرگةندةرئن بئلسة دة «مةملةكةتتئك ءتئل» قوعامدئق قوزعالئسئنا ات ءئزئن سالمايتئن قالامداستارئمئز باياعئداي ذلتتئق مذددة جولئندا باس بئرئكتئرؤدةن قالئپ بارا جاتقانئ، «قازاقستاندئق ذلت» يدةياسئنا كةيبئر زيالئلاردئث ءذنسئز باس شذلعئعانئ - ءبارئ-ءبارئ ءبئر ازاماتتئ ةمةس، بار قازاقتئ ويلانتؤئ ءتيئس دةگئمئز كةلةدئ»، - دةپ جازدئ 2009- جئلئ «انا ءتئلئ» گازةتئندة داعجان بةلدةؤباي ذلئ.
شاحانوأتئث بذكئل سانالئ ءومئرئ قازاق ذلتئن ساقتاؤ ءذشئن كذرةسپةن ءوتئپ كةلةدئ. شاحانوأتئث ءاربئر ايتقان ويئ، سويلةگةن ءسوزئ، ئستةگةن ءئسئ، جازعان ولةثئ تةك ذلتئنا ارنالادئ. ءوز ءومئرئن ذلتئنان تومةن قويعان ارداقتئ ازاماتتئث ةلئنة، حالقئ ءذشئن جاساعان بةس ةرلئگئ تاريحئمئزدا، ذلتتئث ساناسئندا ماثگئ ساقتالادئ. ال اقئندئعئ ءبئر توبة.
«مذحتار شاحانوأ پوةزياسئنئث كوركةمدئك قؤاتئ، الةؤمةتتئك-فيلوسوفيالئق ماثئزئ، يدةيالئق ومئرشةثدئگئ قازاق وقئرمانئن بئلاي قويعاندا، حالئقارالئق دةثگةيدة تانئلعان، مويئندالعان ايقئن قذبئلئس بولسا دا مةنئ تاثقالدئرؤئن قويمايتئن ءبئر نارسة بار. ول - اقئنعا دةگةن حالئقتئث ولشةؤسئز ئقئلاسئ. كةزدةسؤ سايئن ولةثدةرئن وقئرماندارئ، جاسئنان كارئسئنة دةيئن جاتتاپ الئپ وقيتئن ءارئ ساحناعا شئعئپ، جاتقا وقؤ ءذشئن توپئرلاپ كةزةككة تذراتئن وسئنداي قذرمةت يةسئ اقئندئ ءوز باسئم كةزدةستئرگةن جوقپئن.
سونئمةن قاتار تةك قازاقستاندا عانا ةمةس، شةت ةلدةردة، گةتة، شيللةر، گةينة سةكئلدئ الةمدئك پوةزيا الئپتارئنئث شئعارمالارئمةن تالعامدارئ قالئپتاسقان نةمئس ةلئندة مذحتارمةن بولعان كةزدةسؤلةرگة قاتئسؤ ءذشئن بذكئل وتباسئمةن قالا-قالانئ ارالاپ ونئث سوثئنان ةرئپ جذرةتئن وقئرمانداردئث بولؤئ مةن ءذشئن تاثقالارلئق وقيعا ةكةنئ راس...» - دةپ جازادئ شئن نيةتئمةن ق ر مةملةكةتتئك سئيلئعئنئث لاؤرةاتئ، جازؤشئ اعامئز تولةن ابدئك ذلئ اعئنان جارئلئپ.
تؤمئسئنان وزگةشة بولئپ جاراتئلعان مذحتار شاحانوأتئث التئ كذندة جازئلعان «تاناكوز» پوةماسئ التئ الاشقا ءمالئم بولدئ. قازاقتئث كارئ-جاسئ جاتقا وقئدئ. وكئنئشكة وراي، شئمكةنتتةن الماتئعا اؤئسقاندا اقئن-جازؤشئلارمةن ءتئل تابئسئپ كةتة المادئ. ويتكةنئ اينالا تامئر-تانئستئق، جاعئمپازدئق، ك س ر و كوسةمدةرئنة ارناپ جازعان ولةث مةن اندةرئن جوعارئ ماراپاتتاپ، ءبئر-ءبئرئنئث بةتئنة وتئرئك كذلؤ جايلاعان. رؤحاني جذتاث مذنداي ورتا مذحاثدئ جيرةندئردئ ءارئ ادالدئققا، ذلتئنا دةگةن كئرشئكسئز ماحابباتقا تاربيةلةدئ.
اتاقتئ دةگةن اقئن-جازؤشئلاردئث ولةثئن، رومانئن ةشكئم وقئپ جاتپاسا دا كارئلةرئ مةملةكةتتئك سئيلئقتئ، جاستارئ كومسومول سئيلئقتارئن الؤ ءذشئن ار-وجدان، ذلتتئق مذددةسئن دة ساتئپ جئبةرةتئنئنة كوزئ جةتتئ. اسئرةسة ولاردئث ءوزارا توپ-توپقا ءبولئنئپ، وزگةنئ كةكةتئپ-مذقاتئپ، ءبئر جينالعاندا وزدةرئنئث ايتقانئمةن جذرمةگةن ادامنئث ذستئنةن دومالاق ارئز ذيئمداستئرؤ قالئپتئ جاعداي بولاتئن.
«...سوثعئ جئلدارداعئ پوةزيا كةشتةرئ مةن كةزدةسؤلةردة م.شاحانوأ ولةث وقئعاندا قالئث جذرت نةگة قول سوعئپ تذرئپ الادئ؟ مذنئث ازئرگة ةشكئم اثداماعان وزئندئك سئرئ بار. شاحانوأ ةل ةرةكشة نازار اؤدارار جيئندارعا ءوز اعايئن-تؤعاندارئن، دوستارئن، تانئستارئن شاقئرئپ، سولار ارقئلئ «دؤ قول شاپالاقتاؤ» ذيئمداستئرادئ. بذل - ةجةلگئ ريمدئكتةر قولدانعان ءتاسئل. ورتالئق كوميتةت تاراپئنان شاحانوأ پوةزياسئنئث قولدان جاسالئپ جاتقان وسئنداي كؤلتئنة ءذزئلدئ-كةسئلدئ تئيئم سالؤئ قاجةت دةپ بئلةمئز!» - دةپ جازا سالؤ ولارعا تذككة تذرمايدئ. سوندئقتان دا دارا، ساياق جذرگةن اقئن مذحتار، قوس تالانت تولةگةن مةن ءشامشئنئ باؤئر تذتتئ.
دارالئعئ ةمةس پة، 1958- جئلئ العاشقئ ولةثئ جارئق كورگةننةن كةثةس وداعئ قذلاعان 1991- جئلعا دةيئن بئردة-ءبئر رةت لةنين، كومپارتيا، كوسةم نةمةسة كوممؤنيزمگة ارناپ ءتورت شؤماق بولسا دا ءبئر ولةث جازباپتئ. ونئ ايتامئز-اؤ، قازاقستان لةنين كومسومولئ، بذكئل وداقتئق لةنين كومسومولئ سئيلئعئن الئپ تذرئپ كومسومولعا ءبئر اؤئز ولةث ارناماؤ ول زاماندا قئلمئس جاساؤدان كةم ةمةس ةدئ.
33 جئل كةثةس وداعئنئث اؤاسئن جذتئپ، نانئن جةپ، جذمئسئن ئستةپ، سول ورتادا ءومئر ءسذرئپ ءوزئن ساقتاي ءبئلؤ، جان-دذنيةسئن جاماندئقتان قورعاؤ ميلليوننان ءبئردئث قولئنان كةلمةيدئ. مذيئزدةرئ قاراعايداي بولئپ مةملةكةت قايراتكةرئ اتانئپ جذرگةندةر؛ «ول كةزدة زامان سولاي ةدئ. سولاي ئستةمةسةث ءومئر ءسذرؤ مذمكئن ةمةس ةدئ» دةپ، تاؤةلسئزدئك العاننان كةيئن دة سول زذلئمدئقتارئن جالعاستئرئپ كةلةدئ. ةندئ زاماندئ ةمةس، وزگةلةردئ كئنالئ سانايدئ. مئنة، وسئنداي ادامي قذندئلئقتاردان ادا جانداردئث مذحاثا جاپقان جالاسئ مةن جاساعان قئساستئقتارئنئث ارا-جئگئن ةرتةثگئ ذرپاق اجئراتئپ، اقتاپ الادئ. حالقئثئزعا ءالئ كةرةكسئز. ءومئر جاسئثئز ذزاق بولسئن، مذحتار اعا!
توعايباي نذرمذرات ذلئ
P.S. بيئلعئ 12- قازان كذنئ كةشكئ ساعات 18.00 دة استانا قالاسئ، «كونگرةسس-حولل» سارايئندا م.شاحانوأتئث شئعارماشئلئق كةشئ وتةدئ. كةلةمئن دةؤشئلةرگة ةسئك اشئق.