قئتايداعئ قازاق اقئندار ايتئسئنئث ولقئلئقتارئ

استانا. 2- قازان. قازاقپارات - قئتايدئث رةسپؤبليكا تاراپئنان قورعالاتئن قازاقتئث 32 مادةني مذراسئنئث ةث الدئندا ايتئس ونةرئ تذر. وسئنئث ناتيجةسئندة قانداستارئمئز جاعئنان ايتئس ونةرئ ءوز جالعاسئن تاؤئپ، ارنايئ ماماندئق رةتئندة وقئتئلا باستاعان.
None
None

 قاي ونةردئث بولماسئن دامؤ جولئ بذرالاث بذرئلئستاردئ اينالئپ وتةتئنئ انئق. قئتايداعئ ايتئس ونةرئنئث كولةثكةلئ تذستارئنا ذرئمجئدة شئعاتئن «قوعامدئق عئلئمدار» جؤرنالئنئث رةداكتورئ دؤمان جاقئپ ذلئ توقتالعان ةكةن.

 اقئندار ايتئسئ حالقئمئزدئث بوگةنايئ بولةك، دارالئق ةرةكشةلئككة ية كيةلئ ونةرئ. حالئق تذرمئسئمةن بئتة قايناسئپ، قانئنا سئثگةن، ذلتتئق مادةنيةتئمئزدئث مايةگئ. قاتئستئ مالئمةتتةرگة نةگئزدةلسةك، ايتئس زةرتتةؤشئ عالئمدار مةن ماماندار وتكةن عاسئردئث العاشقئ جارتئسئنان باستاپ، حالقئمئزبةن بئرگة كةلة جاتقان وسئ ايتؤلئ ونةرئمئزدئ جيناپ، رةتتةپ، زةرتتةؤگة كئرئسكةنئ بايقالادئ. ايتئستئث ذرپاقتان-ذرپاققا جالعاسئپ بذگئنگئدةي بيئكتةرگة جةتؤئنة جوعارئداعئ زةرتتةؤشئلةرئمئزدئث ذلةسئ زور.

قئتايداعئ قازاقتار جاعئنان 2006 - جئلئ مامئردا قازاق اقئندار ايتئسئنئث العاش رةت مةملةكةت جاعئنان قورعالاتئن مادةني ةمةس مذرالار تئزئمئنة ةنؤئ، 2008 - جئلئ قاثتاردا ئلة پةداگوگيكا ينستيتؤتئنئث كذيتئث وقئتؤ بولئمئندة «ش ذ ا ر قازاق ايتئس زةرتتةؤ قوعامئنئث» شاثئراق كوتةرؤئ ايتئستئ زةرتتةؤ، رةتتةؤ جذمئسئنئث تئث بةلةسكة شئققاندئعئنان دةرةك بةردئ.

 كوپ وتپةي وسئ زةرتتةؤ قوعامئنداعئ ماماندارئمئزدئث ايانباي تةر توگؤئنئث ارقاسئندا «قازاق ايتئسئنئث تاريحئ» اتتئ قوماقتئ عئلئمي ةثبةكپةن جذزدةسسةك، شئنجاث جاستار ورةندةر باسپاسئ دا «قازاقتئث ايتئستارئ» (بايئرعئ زامان ءبولئمئ، تاياؤ زامان ءبولئمئ) ةكئ تومدئقتئ شئعارئپ ذلگئردئ. بذدان باسقا بذرئنعئ كلاسسيك اقئندار مةن ءار كةزةثدةگئ اقئندار ايتئسئنداعئ جةكپة-جةككة تذسكةن اقئنداردئث جةكة ايتئستارئنا تةرةث تالداؤ جاساپ، تاتئمدئ تذجئرئم تؤئنداتقان قئرؤار عئلئمي ماقالالار جارئق كوردئ. بذدان دا ماثئزدئسئ، ش ذ ا ر مادةنيةت كوميتةتئ باسشئلئعئندا، 2010- جئلئ مامئردا «قازاق ايتئسئن زةرتتةؤ ماقالالار جيناعئنئث» قئتاي تئلئندة جارئق كورؤئ ايتئس زةرتتةؤ جذمئسئن جاثا ساتئعا كوتةرئپ، ميللياردتارعا بةتتةتتئ.

ايتكةنمةن، وسئ ةثبةكتةردة بذل كذندةرئ ايتئستئث ةلةؤلئ ءبئر تارماعئ بولعان ايتئس اقئندارئن باعالاؤ سئندئ مازمذنعا توقتالماؤئ ياعني ايتئس اقئندارئن باعالاؤدئث ناقتئلئ جذيةگة تذسكةن ولشةمئنئث بولماؤئ وسئ سالاداعئ ذلكةن ءبئر ولقئلئق.

ايتئس اقئندارئن باعالاؤ تؤرالئ ارناؤلئ ةرةجة بولماعانئمةن، ايتئس جونئندة ماقالا جازئپ، زةرتتةؤ جذرگئزئپ جذرگةن ماماندار كوپ توقتالئپ جذرگةن تاقئرئپتئث ءبئرئ ايتئس اقئندارئن دذرئس باعالاؤ. مذقامةتقاجئ مالگاجدار ذلئنئث «اقئندار ايتئسئنداعئ «اتتةگةن-ايلارعا» از ايال» اتتئ ماقالاسئندا: «بذل رةتكئ ايتئس سوثئنداعئ باعالاؤدا ذلكةن اعاتتئق بولدئ دةسةك ارتئق ايتقان بولمايمئز. جةتئ بئردةي اقئننئث بئرئنشئلئكتئ ةنشئلةگةنئن كورئپ تة، ةستئپ تة كورمةپپئز. جةتةؤئنئث بئردةي ءبئرئنشئ بولؤئ مورالدئق ولشةمگة دة، عئلئمي جذيةگة دة، لوگيكالئق زاثدئلئققا دا سايمايتئنئ راس» دةيدئ.

 اتامئز قازاق «كذن ورتاق، اي ورتاق، جاقسئ ورتاق» دةگةن ءسوزدئ بةكةر ايتپاعانئ بةلگئلئ. ةندةشة مئقتئ اقئن، مئقتئ قايراتكةر، مئقتئ جازؤشئ، ءبارئ دة حالئقتان شئققان. وسئ جاقسئنئث ءبارئ بارشا قازاققا ورتاق دةگةن ءسوز. بئردة اقئندار ايتئسئن تاماشالاپ وتئرئپ جانئمدا وتئرعان ءبئر اقساقالدئث:«مئنا اقئنداردئث ايتقان ايتئسئنا قاراپ-اق بذلاردئث قاي جةردةن كةلگةنئن بئلؤگة بولادئ ةكةن. قذرمانبةكتئ ايتسا التايلئق، جامالقاندئ ايتسا تارباعاتايلئق، تاثجارئقتئ ايتسا قذلجالئق دةي بةر» دةگةنئن ةستئگةنئم بار. نةگة قذلجانئث اقئندارئ اقئتتئ ايتئپ ماقتانبايدئ.

اقئندار ايتئسئ تةك ءسوز سايئسئ عانا ةمةس ءون بويئنا كوپ ونةردئ دارئتقان امبةباپ ونةر. سوندئقتان دا باعالاؤشئلار ءوز ئشئنةن ساراپتالسا، ياعني ايتئسقا تذسكةن ةكئ اقئنعا باعا بةرةتئن بةس نةمةسة ون باعالاؤشئ بار دةسةك وسئ بةس-ون ادامدا جذمئس ءبولئسئ ايقئن بولئپ، ءوز الدئنا بالل قوياتئن تارماقتارئ بولسا.

 ماسةلةن، ةكئ ادام اقئننئث جالپئ ايتئسئنئث مازمذنئنا، اقئننئث اقئندئق ءسوز قولدانؤ شةبةرلئگئن باعالاسا. بذل باعالاؤشئلار جازبا اقئنداردان، ياعني تاجئريبةلئ ايتئس اقئندارئنان تالدانسا، ةندئ ءبئر ةكئ ادام ةكئ اقئننئث ءسوز ذستاسؤ، جاؤاپتاسؤ شةبةرلئگئن باعالاسا، بذل باعالاؤشئلار مئقتئ جازؤشئلاردان تالدانسا، تاعئ ءبئر ةكئ ادام ةكئ اقئننئث اؤةنئنة، اؤةزئنة، دومبئرا شةرتؤ شةبةرلئگئنة باعا بةرسة بذل باعالاؤشئلار مئقتئ كومپوزيتورلاردان تالدانسا، تاعئ ءبئر ةكئ ادام اقئنداردئث ءبئلئم ورةسئنة باعا بةرگةن بولسا دذرئس بولار ةدئ. ويتكةنئ، باعالاؤشئلار كوبئندة تئثدارماندارمةن كورةرمةندةردئث اسةرئنة ذشئرايدئ. كوپ جاعدايدا باعالاؤشئلار تئثدارماندار كوپ شاپالاق ذرئپ قولداعان اقئنداردئث بالئن جوعارئ قويادئ. جذرتشئلئق كوبئنةسة مئقتئ ايتقان اقئندارعا كوپ قولداؤ بةرةتئندئكتةن بذلاي ءنومئر قويؤ كوبئندة دذرئس بولادئ.

 تاعئ ءبئر ةسكةرةر جايت ايتئس اقئندارئنئث كيئم كيئنئسئ مةن ساحنالئق ميميكاسئ. ويتكةنئ ول ءئزباسار وسپئرئمدةردئث ونةگة الاتئن، ةلئكتةيتئن وبةكتئسئ، سونداي-اق باسقا حالئقتئث كوزئنة بئردةن شالئناتئن ذلت وكئلئ. ايتئسقا شئققان ءارقانداي اقئن وسئنئ ةسكةرئپ، ءجذرئس-تذرئسئنا، ساحنالئق وتئرئسئنا ةرةكشة ءمان بةرگةنئ ابزال، اقئنداردئث كيگةن كيئمئ دةنةسئنة قذپ جاراسقان، ذلتتئق ةرةكشةلئكتئ دة ايقئنداي الاتئن بولؤئ كةرةك. مذنئ دا ساراپتاؤشئلارئمئزدئث باعالاؤ كولةمئنة جاتقئزؤعا بولادئ.

 وسئلايشا ايتئستئث باعالاؤ ولشةمدةرئن تارماق-تارماقپةن تذراقتاندئرئپ، تارماقتار بويئنشا ارناؤلئ كاسئپتئك مامانداردئ ذسئنئس ةتئپ باعالاساق اقئندار تةك ايتئستاعئ بئرةر اؤئز ولةثئمةن ةمةس، قايتا جان-جاقتئ عئلئمي باعالانئپ، باعالاؤشئلاردئث بالئ دة انئق بولئپ جاثساق باعالاؤدان، سئثار جاقتئلئ باعالاؤدان قذتئلعان بولار ةدئك.

قئتايداعئ اقئندار ايتئسئن زةرتتةؤ سالاسئنداعئ ةندئگئ ءبئر ولقئلئق، زةرتتةؤشئلةر اراسئندا جاستاردئث بولماؤئ. قازئر ارناؤلئ كاسئپ وقئپ اقئندار ايتئسئ تؤرلئ ديسسةرتاسيا قورعاپ جذرگةن ماگيسترانتتار مةن ارناؤلئ ماماندئقتئ بئتئرگةن جاس مذعالئمدةر بار. ءبئراق بذل جاستارعا كوثئل بولگةن ادام بولمادئ. «وسةر ةلدئث بالاسئ ون بةسئندة باسپئن دةر، وشةر ةلدئث بالاسئ وتئزئندا جاسپئن دةر» دةيتئن حالئقتئث ذلكةندةرئ بذل كذندة جاس شاماسئنا قالاي قارايتئنئنا تذسئنبةيسئث. ةلؤدئ ةثسةرة باستاعانداردئث ءوزئ «ةشتةثة ذقپاس جاس بالا» دةپ قالادئ.

 دةسة دة، سول اعالاردئث ءبارئ بئلةتئن ءبئر اقيقات بار. ءيئسئ قازاققا اتئ ءمالئم، بارلئق ادةبيةت اؤةسكةرلةرئ ءپئر تذتقان، قذرمةتتةگةن، ارتئنا قالدئرعان شئعارمالارئ مةن زةرتتةؤلةرئ بذكئل حالئقتئث كادةسئنة جاراپ ذلتئمئزدان شئققان ادةبيةت سالاسئنئث اكادةميكتةرئ الكةي مارعذلان، مذحتار اؤةزوأتاي دانالار دا ذستاز تذتا زةرتتةگةن. بذكئل جذرت عالئم دةپ تانيتئن شوقان ءؤاليحان نةبارئ 29 جاس عانا جاساعان ةدئ. وتئزعا قاراعان كةزئندة بذل دذنيةمةن قوشتاسئپ كةتة بارعان سول دارئننئث ارتئنا قالدئرعان مذراسئن ةشكئمدة جاس بالانئث جيناعانئ كةمةلسئز، تولئمسئز دةمةي-اق، عالئم اتاعئن بةرئپ، بذكئل قازاق ءپئر تذتئپ ءجذر.

 كوپتةگةن تالانتتئلاردئث جاس شاعئندا كورسةتةتئنئن عئلئم الدةقاشان مويئنداعان. «وتئزئثدا وردا بذزباساث قئرقئثدا قئرقا اسا المايسئث» دةگةن ءسوزدئ حالقئمئز وسئعان قاراتا ايتسا كةرةك. بذل سوزدةن شالداردئث قولئنان ةشتةثة كةلمةيدئ دةگةن قورئتئندئ شئعارعالئ وتئرعان جوقپئز. قايتا سول اقساقالدارعا ئزدةرئثئزدئ باساتئن جاستارعا دا كوز قئرئن سالساثئزدار ةكةن دةيتئن تئلةكتئ بئلدئرگئمئز كةلةتئنئن ايتپاقپئز.

«اقئلدئ قاريا اعئپ جاتقان داريا»، «كارئ، كارئنئث ءسوزئ ءدارئ»، «الپئسقا كةلگةننةن اقئل سذرا» دةپ اقساقالدارئن سئيلايتئن ةلدئث ذرپاعئمئز عوي. دةسة دة «كارئگة قذرمةت، بالاعا مئندةت» دةگةن بار. وتكةندة تةلةسذحباتتان اقئن اعامئز زاداقان مئثبايةأتئث:«بذل كذندةرئ جازعاندارئمدئ باسپاعا باستئرمالاتئپ بةرة بةرمةيمئن، مذنداعئ ويئم جاستارعا وراي بةرؤ. ءبئز ذلكةندةر بةت بةدةلئمئزبةن باسپانئ ءبئراق يةمدةنئپ الساق ولار وزدةرئن كورسةتةتئن ورايدان ايئرئلادئ عوي» دةگةنئن ةستئپ قؤانئپ قالعان جايئمئز بار.

اقئندار ايتئسئ سئندئ وسئ ايتؤلئ ونةرئمئز كذننةن-كذنگة دامئپ، ايتئس زةرتتةؤئ سئندئ عئلئمي جذمئستاردئث دا قاتارئ تولئقتانئپ، جذيةلةنئپ كةلة جاتقانئ بارشاعا ايان. بذل جةتئستئكتةردئث بذدان بئلاي ءتئپتئ دة جاندانا تذسؤئنة، جوعارئدا ورتاعا قويئلعان كةيبئر ولقئلئقتاردئث دا جذيةگة تذسةتئنئنة سةنئمدئمئز. ارينة وسئ ولقئلئقتاردئث تولئقتئرئلؤئ ايتئس سئندئ وسئ ءبئر ذلئ ونةرئمئزدئ ءتئپتئ دة جاقسئ قورعاؤعا، دامئتؤعا، جالعاستئرؤعا زور رول اتقارارئ انئق.

دؤمان جاقئپ ذلئ

 baq.kz

سوڭعى جاڭالىقتار