پةرعاؤئننئث كورئن اقتارئپ، قارعئسقا ذشئراعان جان ءتئرئ قالماعان

وندا دا وتكةن عاسئردئث جؤان ورتاسئندا «پةرعاؤئندار قارعئسئ» دةگةن اتاؤدئث دذنيةگة كةلؤئنة بايلانئستئ. پةرعاؤئندار قارعئسئ بذل نة، ءوزئ؟
ءسال ارعئ تاريحقا كوز جئبةرةر بولساق، پيراميدا تاسئن قالاپ، ونئث ئشئنة پةرعاؤئننئث ذلدة مةن بذلدةگة ورانعان تابئتئن قويار كةزدة، ءبئراز امالدار قاراستئرئلعانئ بةلگئلئ. ويتكةنئ جةر-دذنيةنئث پاتشالارئنئث مذردةسئ تونالماس ءذشئن، كور قازؤشئلار ءتذرلئ قؤلئق جاساعان. ماسةلةن، تابئتقا اپاراتئن جولدارعا توسقاؤئل قويؤ، اداستئرؤ، وزگة باعئتقا بذرئپ، الداپ جئبةرةتئن جةراستئ جولدارئن قازؤ، جالعان تابئت قويؤ سةكئلدئ.
ال پةرعاؤئننئث مذردةسئ جاتقان شئن تابئت مذقيات جاسئرئلعان. ءتئپتئ ونئ كور اقتارئپ، قازئنا ئزدةگةندةر تابا قالعاننئث وزئندة، ولاردئث بئردةن سئلةسئن قاتئرؤ ءذشئن تابئتقا مئثداعان جئل قؤاتئن جويمايتئن ؤ جاعئلعان. جئن-شايتانمةن تئلدةسكةن باقسئلار ءتذرلئ قارعئستارئن ايتئپ قالدئرعان... پةرعاؤئننئث كورئن اقتارئپ، قارعئسقا ذشئراعان جان ءتئرئ قالماعان...وعان تاريح كؤا.
مئثداعان جئل بذرئن قابئر قابئرعالارئنا جازئلعان قارعئستئث قاهارئنا ذشئراعان جاننئث امان قالعانئ جوق-اؤ، ءسئرا... جةرلةؤشئلةر پةرعاؤئننئث مذردةسئن وزگةلةر قازئپ، دةنةسئن قورلاپ، لاقتئرئپ تاستاماس ءذشئن، بئرگة كومئلگةن قازئنا-بايلئقتئ توناؤدان امان ساقتاؤ ءذشئن وسئنداي امالدارعا باردئ. ءتئپتئ «پيراميدانئ رؤحتار قورعايدئ» دةگةن دة اثئز جةتكئلئكتئ. قالاي ايتساق تا، پيراميدالاردئ، ونداعئ جاسئرئلعان پةرعاؤئنداردئث مذردةسئن بةلگئسئز ءبئر تئلسئم كذشتئث قورعاپ تذرعانئ شئعار كذننئث كوزئندةي شئندئق. ونئ جوققا شئعارؤعا بولمايدئ.
مئسالئ، اعئلشئننئث اتاقتئ ساياحاتشئسئ دجةيمس برؤكتئث كذندةلئكتةرئن اقتارئپ وتئرئپ، مئناداي جايتتئ وقؤعا بولادئ. 1768- جئلدئث جازئندا ول پاتشالار جةرلةنگةن القاپقا بارعان. تذندة شاتئردا ذيئقتاپ جاتقاندا ونئ بةلگئسئز ءبئر نارسة ءتذرتئپ وياتقانداي بولادئ. كوزئن اشقانئ سول ةدئ، دةنةسئن بةلگئسئز ءبئر ذرةي بيلةپ، بةتالدئ تذرا قاشقان. ءبئراق سوثئنان قؤعان ةشكئم جوق. سوندا دا بويئن بةلگئسئز قورقئنئش قئسقان ول قانشا جذگئرگةنئ بةلگئسئز، اعئپ جاتقان ءنئل وزةنئنئث جاعالاؤئنا بارئپ، جيةككة قذلاي كةتكةن. سالقئن سؤ ما، الدة وزگة نارسة اسةر ةتتئ مة، ايتةؤئر، ةسئن سول جةردة جيعان.
شاتئرئ، دذنية-مذلكئ قالعان جاققا اتتاپ باسؤعا قورئققان ول، تاث سارعايئپ اتقانشا جاعالاؤدا وتئرادئ. اقئل-ةسئنةن ايئرا قورقئتقان نة، ونئ ءوزئ دة، وزگةلةرگة ايتقان سوث، ولار دا تذسئنبةيدئ. «بالكئم جئن-شايتان بولار، بالكئم ارؤاقتاردئث تئنئشئن العان سوث، سولار قاهارلانعان شئعار» دةستئ دة قويعان. شئندئعئندا، كونة مئسئرلئقتار تابئتتارعا ءتذرلئ قارعئس جازئپ، بئرگة كومئپ وتئرعان. كئم قابئردئ اشئپ، مذردةنئ قوزعاسا، سول قارعئسقا ذشئرايتئن بولعان.
پةرعاؤئننئث تابئتئن اشؤ ومئرمةن قوشتاسؤ ةكةنئ، وتكةن ءجذز جئلدئقتئث ورتاسئندا عانا بةلگئلئ بولدئ. وزگةسئن بئلاي قويعاندا اتاقتئ تؤتانحامون تابئتئن تاؤئپ، اشقانداردئث نة بولعانئن ةسكة الساق تا جةتةدئ. تؤتانحاموننئث مذردةسئن قابئرئنةن ارشئپ الئپ، زةرتتةؤگة نيةت ةتكةن جانداردئث بارلئعئ ءتذرلئ جاعدايدا قايتئس بولعان. ماسةلةن، كور قازؤشئلاردئث باسشئسئ بولعان لورد كارنارأون كةنةتتةن ومئرمةن قوشتاسادئ. ودان كةيئن ونئث باؤئرئ، دوستارئ، قئزمةتتةستةرئ دةگةندةي. تؤتانحاموننئث تابئتئن اشؤعا اتسالئسقان 21 ادامنئث ءبئرئ دة قالمادئ. بارلئعئ بةلگئسئز جاعدايدا و دذنيةگة اتتاندئ. بذل الةمدئك دةثگةيدة ذلكةن اثگئمة تؤعئزدئ.
«پةرعاؤئندار قارعئسئ» دةگةن اتاؤ سول كةزدة پايدا بولدئ. پيراميدالاردئ زةرتتةپ جذرگةندةر دذرلئگئسئپ قالدئ. ةشكئم دة تةكتةن-تةك جان قيعئسئ كةلمةيتئنئ بةلگئلئ. ةندئ جان ءتاتتئ عوي، باسئ باياعئدا قؤراپ قالعان قارعئس اتقئر پةرعاؤئندار ءذشئن ةشكئم ءوزئن قذربان ةتكئسئ كةلمةسئ حاق. ءبئراز ؤاقئت پيراميدالار زةرتتةلمةي توقتاپ قالعان. الايدا كونةدةن قالعان نئسانداردئ اقتارئپ-توثكةرؤگة دةگةن قذمارلئق اجالعا دا قاراتپادئ، پةرعاؤئنداردئث مذردةلةرئن ئزدةستئرؤ قايتا جالعاسئن تاپقان...
1950 - جئلدئث سوثئندا عالئمدار جورامال جاساپ، تؤتانحاموننئث كورئن قازعاندار بةلگئسئز أيرؤستان قايتئس بولدئ دةستئ. ول نة قئلعان أيرؤس، ونئ ناقتئ ةشكئم ايتا المادئ. ويتكةنئ مئثداعان جئل تابئتتا ساقتالعان ونداي جويقئن اؤرؤ تؤدئرشئ جذقپالئ أيرؤستئ تابؤعا سول كةزدةگئ عئلئمنئث دةثگةيئ جةتپةسة كةرةك-تئ. پةرعاؤئنداردئث قارعئسئنا ذشئراعاندار وعان دةيئن دة بولعان.
ماسةلةن، 1805- جئلئ وست-يندس كومپانياسئنئث دارئگةرئ ب. گةندةرسون ةكئ مؤميانئ ذرلاپ، زئتئپ بارا جاتقان كةزئندة جئندانئپ كةتكةن. ال مئسئردئ ارمانسئز شارلاپ، پيراميدالاردان تابئلعان كونة جادئگةرلةردئ جيناستئرؤمةن اينالئسقان شأةدتئك ليدمان دا سونداي اؤرؤعا دؤشار بولعان. اقئل-ةستةرئنةن ايئرئلعان ولار قايتئپ ادامدئق قالئپقا كةلة الماسا كةرةك. بذعان نة ايتؤعا بولادئ؟ كةزدةيسوقتئق پا، الدة؟.. بذل ادامدار بذرئن دا سونداي اؤرؤمةن اؤئرعان دةيئن دةسةث، پاتشالار جةرلةنگةن القاپتان قازئنا ئزدةپ، بايئپ كةتسةم دةگةندئ ماقسات ةتئپ، كور قازئپ، توناپ جذرگةندةردئث باسئم كوپشئلئگئ اقئل-ةسئنةن ايئرئلئپ قالعان. بذل ةشقانداي كةزدةيسوقتئق ةمةس. دةمةك، پةرعاؤئنداردئث مذردةسئن بةلگئسئز ءبئر تئلسئم كذش كذزةتئپ تذر دةگةنگة سةنؤگة بولاتئنداي...
ءدال وسئنداي قارعئس اتقان ولكةگة جابةل -ابؤ-سيروم ذستذرتئ جاتادئ. ول جةردة كونة زاماننان قالعان بةس مئثنان استام ادامنئث ءمايئتئ جاتئر. بذل جةر عالئمدار ءذشئن دة، كومبة ئزدةؤشئلةر ءذشئن دة ةلدورادوعا اينالعانئ بةلگئلئ. ويتكةنئ عالئمدار ئقئلئم زاماندئ زةرتتةؤ ءذشئن، امالسئز كونة بةيئتتةردئ قازؤعا ءماجبذر. ال «بايئسام» دةگةن ماقساتتا جذرگةندةر «ادامدارمةن بئرگة كومئلگةن قازئنا-مذلئككة تاپ بولام با؟» دةگةن الدامشئ-ءذمئتتئ جةلةؤ ةتكةندةر. ءبئراق وسئ كونة مولالاردئ قازئپ جذرگةن عالئمداردئث دا، توناؤشئلاردئث دا امان-ساؤ قالعانئ نةكةن-ساياق. كوبئ بذل جةردةن الئسقا ذزاماي-اق، و دذنيةگة اتتانئپ، نة بولماسا كةمتار، مذگةدةك بولئپ قالاتئن كورئنةدئ. سودان بولار، ول ولكةدةگئ كوردئ اقتارؤعا بارا جاتقاندارعا «ساقتان، الدا قذدئرةتتئ جابةل بار. ءتئرئ قايتپايسئث!» دةگةن ساقتاندئرؤ اثگئمةلةرئ ايتئلادئ. ءبئراق «بايلئققا بةلشةدةن باتسام» دةگةندةردئ بذل ءسوز توقتاتا المايتئنئ حاق. «ولةر بالا مولاعا جذگئرةدئ» دةگةن وسئ-اؤ.
1957- جئلئ ءبئر پةرعاؤئننئث تابئتئنداعئ: «تابئتتئ بذلدئرمةثدةر! تيئسپةثدةر! تيئسپةثدةر! ايتپةسة مةنئث قارعئسئم سةندةردئ وثدئرمايدئ!» دةپ شةكئپ جازئلعان تاثبالاردئ عالئمدار وقئعان. وكئنئشتئسئ سونئ وقئعان عالئمدار دا قارعئسقا ذشئراعان كورئنةدئ...
بذل مئسئر پيراميدالارئندا بولعان توسئن وقيعالار دةيتئن بولساق، امةريكاداعئ ذندئستةردئث پيراميدالارئن اقتارئپ-توثكةرئپ، قازئنا ئزدةگةن توناؤشئلار دا، سئرئن بئلسةك دةگةن عالئم-زةرتتةؤشئلةر دة بةلگئسئز زاؤالدارعا تاپ بولئپتئ. كةزدةيسوقتئق پا، الدة نة؟ پيراميدالاردئث سئرتقئ ذقساستئعئ ءوز الدئنا، ونداعئ بولئپ جاتقان ميستيكالئق جاعدايلاردئث ذقساستئعئ دا جاعاثدئ ذستاتادئ.
ماسةلةن، 1841- جئلئ ةكسپةديسيا ذيئمداستئرئپ يؤكاتان شتاتئنداعئ ذندئستةردئث كونة پيراميداسئن العاش زةرتتةگةن عالئمدار دجون للويد ستيأةن، سامؤةل كةببوت جانة اعئلشئن سؤرةتشئسئ فرةدةريك كازةرأؤد جازئلماس دةرتكة ذشئراعان. ةكسپةديسياعا قاتئسقانداردئث دا ساؤ قالعانئ شامالئ. جول باستاپ بارعان تايپا ذندئستةرئ بئرئنةن سوث ءبئرئ بةلگئسئز جاعدايدا كوز جذمئپ جاتقانئن كورگةن، ءذندئس كوسةمئ عالئمداردان «پيراميدادان قازئپ الئنعان مذردةلةردئ كةرئ قايئرئثدار» دةپ زار قاققان ةكةن. ونداعئسئ مذراجايعا قويئلؤ ءذشئن اكةتكةن مذردةلةر كةرئ قايتارئلئپ، كومئلسة، رؤحتار تئنئشتئق بةرةدئ دةگةن يگئ ويدان تؤسا كةرةك. قارا باستارئنئث اماندئعئن ويلاعان عالئمدار، كونة دذنيةلةردئ كةرئ قايتارعانئمةن، توسئننان جابئسقان اؤرؤدان قذتئلا الماپتئ...
جالپئ، پيراميدا دةگةندة كوز الدئمئزعا، ءذشئن كذن سذيگةن ءذش بذرئشتئ عيمارات ةلةستةيتئنئ بةلگئلئ. ال ونئث ار جاعئنا ذثئلسةث، نةبئر ذرةيلئ اثگئمةلةردئ ةستؤگة بولادئ. ءبئز اثگئمة قئلعان جايت، سونئث ءبئرئ عانا. ال پيراميدالار جونئندة ايتئلار اثگئمةنئث شةگئ دة، شةتئ دة ازئرگة كورئنةر ةمةس.
سةيسةن امربةك ذلئ
دةرةككوز: «ايقئن» گازةتئ