سيرياداعئ قازاق قئزدارئ

استانا. 20- تامئز. قازاقپارات- سيريا ةلئنئث استاناسئ شام (داماسك) قالاسئن اينالما جولمةن وراعئتئپ ءوتئپ بارئپ شاتئر تئكپةك بولعان بئزدةر، كةشكئ قاراثعئلئقتا اداسئپ، قالانئث ئشئنة ةنئپ كةتئپپئز. كةنةت ازئق-تذلئك، وتئن-سؤ ارتقان كاماز كولئگئمئز بذزئلئپ، تذرئپ قالدئق.
None
None

 كاماز جذرگئزؤشئسئ مةن ونئث كومةكشئسئ ءبئراز اؤرةلةنگةنمةن جؤئق ارادا جوندةلة قويماسئن بئلگةسئن، سول ماثايداعئ ءبئر شةتتةؤ جةرگة امالسئز توقتاپ، شاتئرلارئمئزدئ تئكتئك.

تاثعئ نامازئمئزدئ وقي سالا الگئ كامازئمئزعا قايتا باردئق.

جول جيةگئندة كوگالعا (گازونعا) توسةلگةن داستارحان ذستئندة نةشة ءتذرلئ تاعامدار تذر . كاماز جذرگئزؤشئسئ مةن ونئث قاسئنداعئ جاردةمشئلةرئ جةپ تاؤئسا الماعان تاعامدارئنئث ءذستئن ةكئنشئ ءبئر داستارحانمةن جابا سالئپتئ. قالاي بولعاندا دا ءبئزدئث اس مازئرئمئزدة جوق مئنا تاعامنئث شةتتةن كةلگةنئ ءبئلئنئپ-اق تذر.

داستارحان شةتئنة قيسايا كةتكةن جئگئتتةردئ وياتئپ، ءمان-جايدئ سذراپ جاتئرمئز.

- تذنئمةن اؤرةلةندئك. كامازدئث اجئراتقئش پودشيپنيگئ شاشئلعانئ بةلگئلئ بولدئ. وسئلاردئ اقتارئپ جاتقانئمئزدا قاسئمئزعا ءبئر سيريالئق جئگئت كةلئپ، ورئس تئلئندة سويلةسئپ، ءمان-جايدئ كورئپ كةتكةن بولاتئن. كوپ ذزاماي «ءسالاماتسئزدار ما، كوكةلةر، مذندا قايدان كةپ قالدئثئزدار»، - دةپ قازاقشا امانداسئپ قاسئمئزعا كةلگةن قاراكوز قانداس قئزئمئزعا تاثئرقاي قاراپ قالئپپئز. ويتپةگةندة شة؟ سوناؤ قازاقستاننان قيئر شةتتةگئ سيريادا ءتذن ئشئندة قازاق قئزئن كةزدةستئرةمئز دةپ كئم ويلاپتئ. ول قئز ءوز جونئمةن كةتئپ بارا جاتسا تاعئ ءبئر ءسارئ. ال بذنئث بئزگة ادةيئ كةلئپ تذرعانئ ودان بةتةر تاثئرقاتتئ، - دةپ اثگئمةسئن ايتئپ جاتتئ كولئكتئ جوندةگةندةر...

سويتسةك جاعداي بئلاي بولعان ةكةن. ماناعئ بذلاردئ كورئپ، سويلةسئپ كةتكةن جئگئت الماتئدا وقئعان ةكةن. ول ذيئنة بارا سالا وزئمةن بئرگة قازاقستاندا وقئپ، قازاق قئزئنا ذيلةنگةن دوسئنا قوثئراؤ شالئپ ءبئز تؤرالئ ايتئپتئ. بةيمةزگئل ؤاقئتتا سوعئلعان قوثئراؤعا ةلةث ةتة قالعان ول جئگئتتئث ايةلئ، قانداس قارئنداسئمئز نة جاعداي ةكةنئن سذراعان عوي. بار ماسةلةنئ كذيةؤئنةن ةستئپ بئلگةن اياؤلئ قارئنداسئمئز ءبئر ءسات تة ويلانباستان؛ «كةتتئك سول جةرگة»، - دةپتئ عوي. قازاق قئزدارئنئث وجةت، قايسار مئنةزئن بئلةتئن كذيةؤئ، امالسئز ونئث ارتئنان ةرة بةرئپتئ.

بئزبةن شذيئركةلةسة سويلةسئپ، ةل-جذرتتئث امانشئلئعئن سذراعان باؤئرئمئز ءتذن ئشئندة مول ةتئپ ئستئق تاماق الئپ كةلئپ تذر.

ءبئزدئث «اينالايئن-اي، بئزگة بولا ءتذن ورتاسئندا بةكةر ءؤرة بولدئث-اؤ. ءبئز اش ةمةسپئز عوي»، - دةگةنئمئزگة قارايتئن ةمةس. «جولعا شئققاندارئثئزعا ءبئراز بولعان ةكةن. كوپتةن بةرئ ئستئق تاماق ئشپةگةن بولارسئزدار»، - دةپ قولئمئزعا سؤ قذيئپ بايةك بوپ جذرگةن جانعا قالاي ةلجئرةمةسسئث. «ةل مةن جةردئث قادئرئن شةتكة شئقپاي بئلمةسسئث»، - دةگةن وسئ بولسا كةرةك. «تاثةرتةث سئزدةرگة كذيةؤئمدئ جئبةرةمئن. ماشينالارئثئزعا قاجةتتئ بولشةكتئ ئزدةپ تابؤعا كومةكتةسةدئ»، - دةپ ولار كةتكةندة تاث دا سئز بةرة باستاعان بولاتئن.

«كوپ ذزاماي كةلئپ قالار»، - دةگةن سوزگة ءبارئمئز قؤانئپ قالدئق. ايتپةسة ءتئل بئلمةيتئن، كاماز دةگةن ماشيناسئ مذلدة جوق بوتةن ةلدة كئمنةن ءجون-جوسئق سذرارسئث.

كذن ساسكة بولعاندا كذيةؤئمةن بئرگة ةكئ-ءذش جاسار قئزئن دا ةرتئپ كةلگةن بيباتيما قارئنداسئمئزبةن دة قاؤئشتئق. كوركئنة مئنةزئ ساي يبالئ، باؤئرمال جان ةكةن. بارئمئزبةن شذيئركةلةسة امانداسئپ، حال-جاعدايئمئزدئ سذراپ، بايةك بولئپ جاتتئ. ايةلدةر جاعئ ونئمةن ءسذيئسئپ امانداسئپ، سذيكئمدئ ءسابيئن كةزةك-كةزةك كوتةرئپ اينالئپ- تولعانؤدا. جايدارئ مئنةزدئ كذيةؤ بالانئ جولباسشئ ةتئپ شام شاهارئن شئر اينالئپ ءجذرئپ كامازعا كةرةكتئ بولشةكتئ ارةث دةگةندة تاپتئق-اؤ اقئرئ.

ول بولشةكتئ ورناتؤ بارئسئندا ةكئنشئ ءبئر اقاؤ جانة شئعئپ، ونئ تاعئ ئزدةدئك. نة كةرةك وسئ كامازدئ «ءتئرئلتئپ» جذرگئزةمئز دةگةنشة ءذش كذن ءوتتئ. وسئ ؤاقئت ارالئعئندا كذيةؤ بالانئ الدئمئزعا سالئپ الئپ، قالانئث كورئكتئ جةرلةرئ مةن تاريحي ورئندارئندا بولدئق. بابالارئمئز بةيبارئس سذلتان مةن ءابؤ ناسئر ءال فارابيدئث جاتقان جةرلةرئنة بارئپ زيارات ةتتئك.

 بيباتيما قارئنداسئمئز ءوزئ سياقتئ وسئ قالادا تذراتئن سيريالئق جئگئتكة تذرمئسقا شئققان جانة ءبئر قازاق قئزئمةن قارئم قاتئناس جاساپ ارالاسئپ تذرادئ ةكةن. بذلاردئث «قاؤئمئندا» وسئندا وقؤ ئزدةپ كةلگةن ةرلئ-زايئپتئ ءبئر جاس قازاق وتباسئ دا بار بولئپ شئقتئ.

ءبئز توقتاعان جةرگة ءذش كذن بويئ تاماق تولتئرئلعان ءداؤ سومكةلةرئن كوتةرئپ كةلگةن قارئنداستارئمئز وتئز ءتورت ادامعا مولئنان جةتةتئندةي ةتئپ كةشكئ قوناقاسئ بةرؤمةن بولدئ. «قئزدئث ةث جامان دةگةنئنئث ءوزئ ات جةمئنة جارايدئ» - دةپ بابالارئمئز قالاي ءدال ايتقان دةسةثشئ.

ولارمةن قوشتاسار ساتتة: - قاراقتارئم، ةلدئ ساعئنعان بولارسئثدار. مئناؤ ةلدئث ءدام-تذزئ، - دةپ قذرت-مايئن ذسئنئپ، ةستةلئككة يئقتارئنا ورامال جاپقان ورازكذل مةن نذرعيزانئ قذشاقتاي الئپ بةتتةرئنةن سذيگةن قارئنداستارئمئزدئث كوزدةرئنةن پئرت-پئرت تامعان جاس مونشاقتارئ ءبارئمئزدئ ةلجئرةتتئ. بذل كوز جاسئندا ولاردئث ةلگة، اتا-انا، قاتار -قذربئ باؤئرلارئنا دةگةن ساعئنئشئ جاتقانئ ايقئن ةدئ.

- اينالايئندار، كورسةتكةن قذرمةتتةرئثة كوپ راحمةت. جاقسئلئقتارئث اللادان قايتسئن. مئنا كئتاپ بئزدةن ةستةلئك بولسئن، قاراقتارئم، - دةپ «قازاق اندةرئ» كئتابئمةن بئرگة ءشامشئ قالداياقوأ پةن قازاق كومپوزيتورلارئنئث تاثداؤلئ اندةرئ جازئلعان ةكئ ديسكئنئ ذسئنئپ، ولاردئث ماثدايلارئنان ءسذيدئم.

- ةلگة كةلگةندة ذيگة كةلئپ قوناق بولئثدار، - دةپ ءئلتيپات بئلدئرگةن جاندارمةن بئرگة، مةن دة ولارعا مةكةن-جايئمدئ جازئپ بةردئم. قاريالارئمئز سةيئتقازئ مةن ماحاببات اتا دا راحمةتئن جاؤدئرئپ، بئرئنةن كةيئن ءبئرئ باتاسئن بةرئپ جاتتئ. شةت جةردة جاؤتاثداپ قالئپ بارا جاتقان جاؤدئر كوزدةرئمئزبةن قيماي قوشتاسئپ كةتة باردئق.

يوردانيانئ بةتكة الئپ ءجذرئپ كةلةمئز. ويئمنان اعاتايلاپ شئعارئپ سالعان قارئنداستارئمئز كةتةر ةمةس. «قايرئمدئ ساؤاپ ئستةر، ادامدئ سذلؤ دا سذيكئمدئ كورسةتئپ، قذلپئرتئپ جئبةرةدئ ةكةن-اؤ»، - دةگةن وي سانامنان كةتةر ةمةس. - ءسئز سئيلاعان ديسكئنئ تئثداعان سايئن ةلدئ ويلاپ ساعئنئشتان جئلايتئن بولدئ-اؤ، - دةگةن سوزدةن قاسئمداعئ جاس جئگئتتئث دة سولار تؤرالئ ويدان ارئلا الماي كةلة جاتقانئن ءتذسئندئم.

- اتتةث! تيسة ءالئ دة بولسا الار ةدئم، - دةدئ تةرةث كذرسئنگةن ةكئنشئ جئگئت، ولاردئث بالا -شاعالئ بولئپ قالعانئنا قاراماي...

كوپ ذزاماي يوردانيانئث شةكاراسئنا دا جةتئپ قالارمئز، دةپ كةلة جاتقاندا، كةنةت جول شةتئندة قاشئر ءمئنئپ جارئسا شاؤئپ بارا جاتقان ةكئ بالانئ كورئپ قالدئم.

قاشئر دةپ ات پةن ةسةكتئث بؤدانداسؤئنان پئنا بولعان ماقذلئقتئ ايتادئ. ماقذلئق دةپ وتئرعان سةبةبئم، ادال جانؤارعا قياناتپةن، زورلئقپةن ةنگئزئلگةن حارام ةسةكتئث ذرئعئنان پايدا بولعان تئرشئلئك يةسئن، مال دةپ ايتؤعا ءداتئم بارماي وتئر.

اتالارئمئز ايتئپ وتئراتئن ءبئر اثگئمة ةسئمة ءتذستئ. وتكةن عاسئردا 1890- جئلدار شاماسئندا ارعئ اتامئز مئرزاقذل مةن توركولدئك سئرگةلئ رؤئنان شئققان شالباي، قاجئلئق پارئزئن وتةؤگة مةككةگة بئرگة اتتانئپتئ. ول كةزدئث قاجئماس تالماس كولئگئ تذيةگة ءمئنئپ ساپارعا شئققان جاندار ارئپ-اشئپ جئلعا تاياؤ ؤاقئت وتكةندة بارئپ ةلگة ورالعان عوي. قاجئلارعا سالةم بةرئپ، قولئن الؤدئث ءوزئن ذلكةن مارتةبة تذتئپ كةلگةن جانداردا ةسةپ بولماپتئ. اؤرؤ-سئرقاؤئمئزعا ةم بولار ما ةكةن، - دةپ بذل كئسئلةردئث ذستئندةگئ ساپارعا كيگةن كيئمدةرئن دة تابارئك كورئپ جئرتئپ، الاقاندايدان ءبولئسئپ الئپتئ دةسةدئ. اتامئز اكةلگةن پةيئشتئث ماؤةسئ دةلئنةتئن ءبئر قذرمانئث ءوزئن بئرنةشة ونداعان بولئككة ءبولئپ، جذماقتئث جةمئسئ ةث بولماسا ةرنئمئزگة تيسة بولعانئ، - دةپ قاناعات ةتكةن جانداردئث توباسئنا قالايشا ءتانتئ بولماسسئث.

مئرزاقذل اتامئزدئث قاجئلئقتان ورالعانئن ةستئگةن اؤئلداعئ اتاقتئ زيا مولدا دا بذل كئسئگة سالةم بةرة كةلئپتئ. ءبئر كةزدةرئ قاتتئ اؤئرئپ جاتقاندا ءوزئن وقئپ دةم سالئپ، جازئپ العان تؤئسقانئنا ريزا بولعان قاجئ اتامئز بايبئشةسئنة قاراپ؛ «زيا مولداعا ءبذتئن ءبئر قذرما بةرئلسئن»، - دةگةندة ذيدةگئ وتئرعان وزگة جذرت مئنا باقئتقا تاثدانئسا، «قذداي بةردئ دةگةن وسئ عوي»، - دةپ گؤئلدةسئپ قالئپتئ.

كةلگةن كوپشئلئك اتامئزدان قاجئلئق ساپار بارئسئنداعئ كورگةن-بئلگةندةرئ تؤرالئ اثگئمةلةؤدئ ءوتئنئپتئ. ةندئگئ ءسوزدئ قاجئ بابامئزدئث ءوز اؤزئمةن ايتايئن.

ءسوزدئ نةدةن باستارئن بئلمةي ءسال ويلانعان قاجةكةث ءبئر جوتكئرئنئپ الئپ: - ة، قاراقتارئم، قاجئلئق ءاربئر مذسئلمان بالاسئنا پارئز عوي. سوندئقتان بذل ساپاردا قانداي قيئنشئلئق بولسا دا توزةمئن، دةپ اتتاندئم ةمةس پة؟ وسئ جولدا پالةندةي قاراجاتئم كةتتئ، تذگةن جةردة ءابئرجئپ قينالدئم دةپ ايتؤدئث ءوزئ ابةستئك بولادئ. بذنئث ءبارئ اللانئث بئزگة جئبةرگةن سئناعئ دةپ بئلگةن لازئم. قيئنشئلئققا شئداماي جارتئ جولدان قايتئپ كةتكةندةردئ دة كوزئمئز كوردئ. قاراقشئلئق قئلئپ جول تورئعان باداؤيلةرگة دة تاپ بولدئق. ونئث قايسئ ءبئرئن ايتا بةرةيئن. ءبئراق قاي جةردة بولماسئن: «اسسالاؤماعالةيكذم»، - دةپ قولئن جذرةگئنة قويئپ ءبئرئنشئ امانداسقان ادامنئث بالة جالا مةن ذرئس - كةرئستةن امان بولاتئنئنا كوزئم جةتتئ. ءبئراق ءبئزدئث جانئمئزدئ اؤئرتئپ، كذيزةلتكةن ءبئر سذمدئق جاعداي بولدئ، - دةگةن اتامئز قذمئعئپ سويلةي الماي ءبئراز تذرئپ قالدئ.

- ةلدةن شئققانئمئزعا بئرنةشة اي وتكةن بولاتئن. ءبئر كذنئ تذسكة تاياؤ ءبئر اؤئلدئث شةتئنة كةپ ئلئكتئك. تاؤ ةتةگئنة ورنالاسقان اؤئل شةتئندةگئ بذلاققا سؤسئنئمئزدئ قاندئرئپ، كولئكتةرئمئزدئ دة سؤارئپ الماق بوپ كةلة جاتقانبئز.

سول ماثايدا جذرگةن ةكئ-ءذش ادامنئث ئسئنة العاشئندا ونشا ءمان بةرگةن جوق ةدئك. جاقئنداپ كةلئپ قاراساق، سذمدئق.

تئزةدةن كةلةتئندةي شذثقئر قازئپ، سول جةرگة ءبئر بيةنئ بايلاپ قويئپتئ. ةكئ جاعئ مةن الدئنا مئقتئ اعاشتاردان بةلدةمشةلةر قويئپ، بايعذس بيةنئث ةكئ بذيئرئنة دة، العا دا قيمئلداؤئنا مذمكئنشئلئك بةرمةي استئنان دا ارقان تارتئپ، جةرگة اياعئن تيةر-تيمةس ةتئپ اسئپ قويئپتئ. العاشئندا ولاردئث ارةكةتئنة ونشا تذسئثكئرةمةي تاثئرقاپ قالعانئمئز دا راس. ءبئر كةزدة الگئلةردئث بئرةؤئ بارئپ قورا جاقتان ازئناعان ءبئر قارا اثگئ ةسةكتئ الئپ كةلگةنئ. بذنئ كورگةن بيةنئث ءوزئن قويارعا جةر تاپپاي تئپئرشئعانئن كورسةث، بةيشاراعا جانئث اشيدئ.

 الگئلةردئث قاراؤ نيةتئن بئزدةن بذرئن اثعارعان جارئقتئق جئلقئ بالاسئنئث سةزئمتالدئعئنا قالاي قايران قالماسسئث. ءشوپتئث تازاسئن جةپ، سؤدئث دا تازا ءمولدئر جةرئنةن ئشةتئن كئرپياز قاسيةتتئ جئلقئ بالاسئ وزئنة تونة بةرگةن حارام ةسةكتةن جيئركةنئپ، تئپئرشي ءوزئنئث دارمةنسئزدئگئنة نالئعانداي كئسئنةي شئثعئرسا بولار ما. جانئن قويارعا جةر تاپپاي الاسذرئپ شئثعئرعان بيةنئث زارئن الگئ نايساپتار قذلاعئنا دا ئلةر ةمةس. حارام مةن ادالدئث نة ةكةنئن تذسئنبةس كوكئرةگئ قاراثعئ كورسوقئر جاندارعا نة دةؤگة بولادئ.

بئزدةن ءبئر كومةك بولار ما ةكةن دةپ اراشا سذراعانداي جالبارئنا قاراعان تةكتئ جانؤارعا ءبارئمئزدئث دة ساي-سذيةگئمئز سئرقئرادئ-اؤ. ءوزئن قاسيةتسئز حارام ةسةككة تاپتاتقانئنا كذيزةلئپ بوزداعان بيةنئث كوزئنةن پورا-پورا جاس اعؤدا. حارامدئ بويئنا جذقتئرعانئنا وزئنةن ءوزئ جيئركةنگةن جانؤار شئثعئرا كئسئنةپ، تاعدئرئنا لاعنةت ايتقانداي باسئن كةرمةگة سوققئلاپ قان جوساسئ شئقتئ. ءوزئمئز اركئممةن ءجون-جوبا سذراپ كةلة جاتقان ءمذساپئر جاندار الگئلةرگة، تابان استئندا نة دةي قويايئق. ايتقان كذندة دة ولاردئث ءبئزدئ تئثداي قويماسئ تاعئ انئق، - دةپ قامئققان اتامئزعا قوسئلا ءذي ءئشئ تولئ جانداردئث دا كوثئلدةرئ قذلازئپ وتئرعانئ انئق ةدئ. مئنالاردان جيئركةنگةنئمئز سونشالئقتئ، ولاردئث ءئشئپ وتئرعان سؤلارئ دا بئزگة ارام كورئنئپ، شالباي قاجئنئث ارتئنان تذيةلةردئث باسئن كئلت بذرئپ الگئ جةرگة ايالداماي ءجذرئپ كةتتئك.

اينالايئن قامبار اتا تذلئگئنئث وزگة مال تذرماق ءوز كئندئگئنةن تاراعان بايتالدارعا دا شاپپايتئن اسئل قاسيةتئن بئلمةيتئن، ونئث كئرپياز تازالئعئنان ماقذرئم، ةتئ مةن قئمئزئنئث باعا جةتپةس دارؤمةندئگئنةن بةيحابار مئنا سورلئلار ءذشئن، جئلقئ مةن ةسةكتئث ايئرماشئلئعئ جوق بولعانئ عوي.

ماناعئ بيةنئث شئثعئرئپ زارلاعانئ قذلاعئمنان كةتپةي، مةن دة ئشتةي جئلاپ كةلةمئن. قاسئمئزعا جول-جونةكةي ةرگةن وزگة جانداردئث دا وسئنداي كذيدة كةلة جاتقانئ بةلگئلئ ةدئ.

مةككةدةگئ قاسيةتتئ قاعبانئث ماثئندا اللادان تئلةگةن تئلةك قابئل بولادئ دةگةن سةنئممةن، ةل-جذرتئم، اعايئن تؤئستئث بارئنة اؤئزبئرشئلئك، اماندئق تئلةؤمةن بئرگة، جولداعئ الگئ جاندارعا دا قذدايدان مةيئرئم-سانا بةرؤدئ، ادال مةن ارامدئ ارالاستئرماي جئلقئ بالاسئنا قذرمةتپةن قاراؤئن تئلةدئم، - دةپ ايتقان ةكةن جارئقتئق اتامئز.

«ءجذر» دةسةك، بئزبةن بئرگة ةرة كةتكةندةي بوپ قالعان شام قالاسئنداعئ جاؤدئر كوزدةرئمئزدئ ويلاپ قيماي كةلة جاتقان مةن، مئنا قاشئر مئنگةندةردئ كورئپ تاعئ دا كوثئلئم قذلازئپ، قينالسام بولار ما.

كوز الدئمنان ادامزاتتئث قيانات وزبئرلئعئنا لاعنةت ايتقانداي حارامنان جيئركةنئپ، پورا-پوراسئ شئعا شئثعئرعان قاسيةتتئ جئلقئ بالاسئ كةتةر ةمةس...

سودان بةرئ مئنةكةي، .بئراز ؤاقئت ءوتتئ. قازئر جئلقئ بالاسئن كةزدةستئرسةم، ولاردئث تةكتئلئگئنة ايئزئم قانئپ، ريزا بولامئن دا، تاپ-تذيناقتاي كيئنگةن يناباتتئ قازاق قئزدارئن كورسةم، سيرياداعئ قاراكوز قارئنداستارئم ةرئكسئز ةسكة ءتذسئپ «اينالايئندار» دةگئم كةلئپ تذرادئ.

  ءبورئحان تامةن           

دةرةككوز: «جالئن» جذرنالئ

سوڭعى جاڭالىقتار