موثعوليانئث باس ءمذفتيئ وسةرحان قاجئ مذقاي ذلئ: ءبئزدئث قازاقتار ةكئ ةلدئث اراسئن جالعايتئن كوپئر بولئپ وتئرا بةرگةندئ دة ءجون كورةدئ

 استانا. 24 -ءساؤئر. قازاقپارات - موثعوليانئث باس ءمذفتيئ وسةرحان قاجئ مذقاي ذلئمةن بولعان سذحباتتئ ذسئنامئز.
None
None

- اسسالاؤماعالةيكذم، قذرمةتتئ وسةرحان قاجئ! اثگئمةمئزدئ موثعولياداعئ بذگئنگئ يسلام ءدئنئنئث جاعدايئنان باستاساق. اسئل ءدئنئمئز قالاي وركةندةپ جاتئر؟

     - ؤاعالةيكذماسسالام! اؤةلئ قارا شاثئراعئمئز - قازاق ةلئنئث ءدئني باسئلئمئ «يسلام جانة وركةنيةت» گازةتئنةن موثعولياداعئ قانداس باؤئرلارئثئزعا دا ارنايئ ورئن ءبولئپ، سذحبات الئپ وتئرعاندارئثئزعا كوپ-كوپ راقمةت ايتامئن. موثعوليادا يسلام ءدئنئ 1990 - جئلدان باستاپ جاثا قارقئنمةن دامئپ كةلةدئ. وعان دةيئن قازاقستانداعئ سةكئلدئ موثعول ةلئ دة سوسياليزم دةگةن قوعامنان جاثا قوعامعا اياق باسقان بولاتئن. سول كةز-دةگئ موثعولياداعئ بئردةن-ءبئر قازاق ديپلوماتئ سايران قاجئ قادئر ذلئنئث تئكةلةي باس بولئپ، كئرئسؤئمةن ءبئر كةزدةگئ توقئراؤعا ذشئراپ قالعان يسلام ءدئنئ قايتادان دامؤ جولئنا تذسكةن ةدئ. مئنة، سودان بةرئ جيئرما جئلدان استام ؤاقئتتا ةلئمئزدة جاثادان مةشئتتةر سالئنئپ، قذدايعا قذلشئلئق ةتؤشئلةردئث سانئ مولايدئ. اسئرةسة، جاستارئمئز يماندئلئق جولئنا كةلئپ، قاتارئنئث ارتئپ كةلة جاتقانئ ءبئزدئ قؤانتادئ.

     - تاريحقا كوز جذگئرتسةك، جالپئ بذل ةلگة يسلام ءدئنئ قاشان كةلدئ؟

    - موثعول ةلئندة يسلام ءدئنئ وتة ةرتة كةزدةن بولعانئن تاريحي دةرةكتةر راستايدئ. ماسةلةن، شئثعئس حاننئث تذسئندا سول كةزدةگئ موثعول ةلئنئث استاناسئ بولعان قاراقورئم قالاسئندا بئرنةشة مةشئت بولعان دةگةن مالئمةتتةر بار. دةگةنمةن، ودان كةيئن ءبئرشاما ؤاقئت بذل ةلدة مذسئلماندار ءومئر سذرمةگةنئنة بايلانئستئ، يسلام ءدئنئ دة كةث تارالمادئ. 1830-1850-جئلدارئ قئتايدئث التاي ولكةسئن مةكةندةگةن كةرةي تايپاسئ قوبدا بةتئنة، ياعني موثعوليانئث باتئس ولكةسئنة كةلئپ قونئستانعاننان باستاپ يسلام ءدئنئ وسئ ةلدة قايتادان ةتةك العان.

    - موثعوليا مذسئلماندارئنئث باسشئلئق مةكةمةسئ - موثعوليا مذسئلماندار وداعئ بولئپ تابئلادئ ما؟

    - ءيا، جوعارئدا ايتقانئمئزداي، 1990 - جئلئ قذرئلئپ، ءوز جذمئسئن جذرگئزئپ كةلة جاتقان بذل مةكةمة تةك ءدئني ذيئمداردئث باسشئلئعئ عانا ةمةس، موثعولياداعئ قازاعئم، ذلتئم دةپ، يگئ ءئس اتقارئپ جذرگةن كوپشئلئك ذيئمداردئث باسئن قوسقان وداق. ونئث بذگئنگئ جذمئسئ حالئققا ادال دا، ءتيئمدئ قئزمةت جاساؤعا باعئتتالئپ وتئر. اسئرةسة، جاس بؤئن جةتكئنشةكتةرئمئزگة ءدئني جانة زاماناؤي ساپالئ ءبئلئم، ءتالئم-تاربية بةرؤگة ةرةكشة كوثئل بولئنؤدة. وداق قذرئلعاننان بةرئ دامئعان يسلام ةلدةرئنئث ءارتذرلئ جوعارئ وقؤ ورئندارئنا ةكئ مئثنان استام بالا وداق اتئنان وقؤعا جئبةرئلؤئ ءسوزئمنئث دالةلئ بولماق. سونداي-اق، وسئ جئلداردا 200 دةن استام ادام وسئ وداقتئث دةمةؤشئلئگئمةن قاجئلئق ساپاردا بولئپ قايتتئ. ازعانتاي مذسئلماندار ءومئر سذرةتئن ةل ءذشئن از سان ةمةس. مئنة، وسئ سياقتئ دةرةكتةردئ تئزبةلةسةك، ارينة، ايتارئمئز كوپ.

    - موثعوليا مةشئتتةرئ وسئ وداققا باعئنا ما؟ ةلدة قانشا مةشئت بار جانة ولاردئث قئز-مةتتةرئ قالاي رةتتةلةدئ؟

    - جالپئ موثعوليادا 40 تان استام مةشئت بار. ولاردئث %90 ئ وسئ وداققا تئكةلةي قارايدئ. وداق تاراپئنان مةشئتةردئث ءدئني ءئس-قئزمةتئنة تئكةلةي باسشئلئق جاسالئنئپ، يمامداردئث ءدئني ساؤات-تئلئعئنا، ولاردئث ءبئلئمئن كوتةرؤ ئسئنة جةتةكشئلئك ةتئلةدئ. يمامدار تاعايئنداؤ، مةشئتتةردئث قئزمةتئنة باقئلاؤ قويؤ، ولاردئث حالئقپةن بايلانئسئن، ءدئن ءناسيحاتتاؤ جذمئسئن قاداعالاؤ، ءارتذرلئ ءدئني كؤرستارعا جئبةرئپ، ءبئلئم دةثگةيلةرئن جوعارلاتئپ وتئرؤ سياقتئ بارلئق شارالار وداق ارقئلئ جذرگئزئلةدئ.

    - موثعول ذكئمةتئ اسئل دئنئمئزگة قالاي كوثئل ءبولئپ وتئر؟

    - ذكئمةتئمئزدئث نةگئزگئ زاثئندا موثعوليانئث ءاربئر ازاماتئنا نانئم-سةنئم ةركئندئگئ بةرئلگةنئ، ادامداردئ ذلت-رؤئنا، ءدئني نانئم-سةنئمئنة قاراي الالاؤعا بولمايتئنئ انئق كورسةتئلگةن. «ذكئمةت ءدئندئ قذرمةتتةيدئ، ءدئن ذكئمةتتئث زاثئنا باعئنادئ» دةپ جازئلعان. سونئمةن بئرگة، «ذكئمةت پةن ءدئن ارالئق قاتئناس» زاثئ بار. وسئ زاثداردئث اياسئندا جذمئس جذرگئزئلةدئ. ءبئزدئث ذكئمةتئمئز يسلام ءدئنئن ذستاناتئندارعا ةشبئر الابوتةن قاراپ كورگةن ةمةس. يسلام ءدئنئنئث موثعولياداعئ باسقا دئندةرمةن تةرةزةسئ تةث ةكةندئگئن سةنئمدئ تذردة ايتؤعا بولادئ.

    - ءدئني ماماندار جاعئ جةتكئلئكتئ مة؟ ءدئني وقؤ ورئندارئ، مةدرةسةلةر بار ما؟

    - ءدئني ماماندار سونشالئقتئ جةتكئلئكتئ دةپ ايتؤ، ارينة، ةرتةرةك بولار. ءبئراق 90-جئلداردئ ويلاعاندا، قذدايعا شذكئر دةيمئز. يسلام دئنئ دامئعان مذسئلمان ةلدةرئنةن ءبئلئم الئپ كةلئپ جاتقان جاستارئمئز بارشئلئق. ءارئ قاراي دا بذل ءئس ءوز جالعاسئن تاباتئن بولادئ. بئزگة، اسئرةسة، تذركيالئق باؤئرلارئمئز كوپتةپ كومةكتةسؤدة. تذركيانئث ءدئني مةدرةسةلةر اشؤعا جاردةم قولدارئن سوزعاندارئنئث ارقاسئندا ةلئمئزدئث مذسئلماندار ءومئر سذرةتئن ءاربئر ولكة، اؤئلدارئندا 20-100 بالا وقيتئن كوپتةگةن مةدرةسةلةرئمئز جذمئس ئستةپ تذر. ولاردئث بارلئعئندا بئلئكتئ ذستازدار ساباق بةرةدئ.

    - ءدئني ادةبيةت، وقؤلئق ماسةلةسئ قالاي شةشئلگةن؟

     - وقؤلئقتار مةن ادةبيةتتةر بئزگة كوبئنة تذركيا، قازاقستان ةلدةرئنةن كةلةدئ. ءبئراق تولئق جةتكئلئكتئ دةپ ايتا المايمئز. كةيبئر ءدئني كئتاپتاردئ ذلانباتئردان قايتادان باستئرئپ اكةلةمئز.

   - يسلام ءدئنئن قازاقتاردان بولةك تاعئ كئمدةر ذستانادئ؟ جالپئ جةرگئلئكتئ جذرتشئلئقتئث دئنگة ئقئلاسئ قانداي؟

   - ارينة، يسلام ءدئنئن ذستانؤشئلاردئث دةنئ قازاقتار ةكةنئ بةلگئلئ. بذدان بولةك موثعوليادا ءومئر سذرةتئن حوتون دةگةن رؤ بار. وسئدان 7-8 عاسئر بذرئن وسئ ةلگة كةلئپ قونئستانعان مذسئلماندار. ءبئراق، يسلام ءدئنئن ءبئراز ذمئتقان. سوثعئ جئلدارئ قايتادان دئنگة بةت بذرئپ كةلةدئ. ءبئر ايتا كةتةتئن جايت، 2011 - جئلئ تاريحتا العاش رةت حوتون مذسئلماندارئنان 4 ادام موثعوليا مذسئلماندارئ وداعئنئث تئكةلةي دةمةؤشئلئگئمةن قاجئلئق ساپاردا بولئپ قايتتئ.

    سوثعئ جئلدارئ موثعول اعايئنداردان دا يسلام دئنئنة قئزئعؤشئلئق تانئتئپ، قابئلداپ جاتقان ادامدار بارشئلئق. وتكةن جئلئ يسلامدئ قابئلداعان ءبئر موثعول ازاماتئن دا قاجئعا اپارئپ كةلدئك. ةث قؤانارلئعئ، جاثادان يسلام ءدئنئن قابئلداؤشئلاردئث كوبئ - وقئعان جاستار قاؤئمئ.

    - قازاقستانداعئ سةكئلدئ تةرئس ءدئني اعئمدار مازانئ الئپ تذرعان جوق پا؟ ولارمةن قالاي كذرةسةسئزدةر؟

     - اللاعا شذكئر، ءازئر بئزدة ونداي تةرئس اعئم-سةكتالار بوي كورسةتكةن جوق. ءبئراق ءبئز بذعان قول قؤسئرئپ قاراپ وتئرعامئز جوق. سةبةبئ قازاق ةلئندة ونداي تةرئس اعئمداردئث شئعئپ جاتؤئ بئزدئ دة الاثداتپاي قويمايدئ. قازاقستانمةن دة، باسقا ةلدةرمةن دة ارالاس-قذرالاستئعئمئز، بارئس-كةلئسئمئز كوپ. سوندئقتان ءبئز اباي اتامئزدئث «اؤئرئپ ةم ئزدةگةنشة، اؤئرمايتئن جول ئزدة» دةگةن قاعيداسئن ذنةمئ ةسئمئزدة ذستاپ، كوپشئلئككة تةرئس اعئمدار تؤرالئ اقپارات قذرالدارئ ارقئلئ كةثئنةن تذسئنئك، ؤاعئزدار ايتئپ كةلةمئز. اسئرةسة، جاستارئمئزدئ تةرئس اعئمداردان ساقتاندئرؤعا بار ئنتا-جئگةرئمئزدئ ارناپ وتئرمئز.

    - ءدئني سالادا قازاقستانمةن، وزگة دة يسلام ةلدةرئمةن بايلانئسئپ تذراسئزدار ما؟

    - ءدئني سالادا يسلام ةلدةرئمةن بايلانئسئمئز ايتارلئقتاي جاقسارئپ كةلةدئ. ماسةلةن، جاثا ءبئر سوزئمدة ايتئپ ءوتتئم، تذركيا ةلئمةن تئعئز قارئم-قاتئناستا جذمئس جاساؤدامئز. اراب ةلدةرئمةن دة قاتئناسئمئز جاقسئ جولعا قويئلؤدا. قاجئلئققا بارؤ، مةشئتتةر سالؤ ئسئندة اراب ةلدةرئنئث جاردةمئن كوپتةپ الؤدامئز. ال، قازاقستانعا كةلةر بولساق، قازاقستان مذسئلماندارئ ءدئني باسقارماسئنا يمامدار دايارلاؤ، ءدئني ئستةردئ بئرئگئپ اتقارؤ، قازاق ةلئندة وتةتئن ءارتذرلئ ءدئني شارالارعا بئزدةن ادامدار قاتئستئرئپ وتئرؤ، يمامداردئث ءوزارا تاجئريبة الماسؤئ سياقتئ تئلةكتةر ايتقان بولاتئنبئز. بئرنةشة جئل بذرئن 4 يمام الماتئدا 4 ايلئق كؤرسقا قاتئسئپ قايتتئ، ول ءوز ناتيجةسئن بةردئ. ءبئراق سوثعئ جئلدارئ بذل ءئس-شارا توقتاپ قالدئ. قازاق «كوش جذرة تذزةلةدئ» دةيدئ عوي. كةلةشةكتة، اللا قالاسا، بذدان دا كةثئرةك ئنتئماقتاستئققا قول جةتكئزةمئز دةگةن ويدامئن. ويتكةنئ، ءبئز باسقا مذسئلمان ةلدةرئنةن گورئ، ةث الدئمةن ءوزئمئزدئث قارا شاثئراق - قازاق ةلئنئث ءدئني ذيئمدارئمةن بئرئگئپ جذمئس ئستةگئمئز كةلةدئ.

     - ةندئ اثگئمةمئزدئ موثعوليا قازاقتارئنئث تذرمئس-تئرشئلئگئنة قاراي ويئستئرساق. بذگئندة بذل ةلدة قانشا قازاق تذرادئ؟

    - موثعوليادا قازئر 150 مئثداي قازاق بار. قذدايعا تاؤبة، قازاق حالقئ موثعول اعايئندارمةن بئردةي دارةجةدة، وسئ ةلدئث ءبئر ازاماتئنداي كذن كةشئپ جاتئر.

    - باسقا شةتةلدةردة قازاقتار ءتئل، ءدئن، سالت-ءداستذر تذرعئسئنان قيئن جاعدايدا وتئرعانئ بةلگئلئ. ال موثعوليادا بذل جاعئنان الاثداؤشئلئق بار ما؟

    - وسئ ةلدة تئرشئلئك ةتةتئن قازاقتاردا ءتئل، ءدئن، سالت-ءداستذر، ةثبةك ةتئپ، كذن كورؤئ جاعئنان ةشبئر قئسپاق، قيئنشئلئقتار جوق. كةرئسئنشة، ءبئز، موثعوليالئق قازاقتار، ءتئلئمئزدئ، قازاقي سالتئمئزدئ تازا ساقتاپ كةلة جاتقان ذرپاقپئز دةپ ماقتانئش ةتةمئز. ةلئمئزدئث قاي تذكپئرئنة بارساق تا، ءوز سالتئمئز بةن ءدئنئمئزدئ ذستاپ، ءومئر سذرؤگة تولئق مذمكئندئك بار.

   - تاؤةلسئزدئكتئث العاشقئ جئلدارئندا تاريحي وتانعا قونئس اؤدارؤشئلار كوپ بولاتئن. قازئر ءبئراز سايابئرسئپ قالعانعا ذقسايدئ.

    - ءيا، ءبئر كةزدةرئ ةكئ قوعام اؤئسقان تذستا ذلت-ذلتقا قوسئلؤ دةگةن ذعئم ءاربئر قاؤئمدا بولدئ. سوندا موثعولياداعئ قازاقتار دا قارا شاثئراققا جةتؤگة اسئقتئ. ال قازئر زامان وزگةردئ. ةكئ ةلدئث اراسئنداعئ بارئس-كةلئس سول كةزگة قاراعاندا جةثئلدةدئ. ةكئ ةلدئث دة ةكونوميكالئق جاعدايئ تذزةلئپ كةلةدئ. حالئقتئث ءال-اؤقاتئ جاقساردئ. ءالئ تاريحي وتانئنا بةت تذزةپ، قازاقستاننئث ءبئر كئرپئشئ بولئپ قالانئپ جاتقان جاستارئمئز از ةمةس.

    مةنئث ويئمشا، موثعولياداعئ قازاقتاردئث ءتذپ قوتارئلئپ تاريحي وتانعا كوشئپ كةتؤئ مذمكئن ةمةس. نةگئزئ ءبئز ءوز مةكةنئمئزدة ةكئ ةلدئث اراسئن جالعايتئن كوپئر بولئپ وتئرا بةرسةك، قاي جاعئنان ويلاساق تا تةرئس نارسة ةمةس. ونئث ذستئنة موثعوليادا عاسئرلار بويئ ءومئر ءسذرئپ كةلةمئز. وسئندا تؤئپ-وستئك. سول ءذشئن بايان-ولگةي ولكةسئ ءبئز ءذشئن ئستئق سةزئلةدئ.

    - قازاقستان تاراپئنان ءتذرلئ سالالاردا قانداي دا ءبئر كومةك بةرئلئپ تذرا ما؟

    - ارينة، ءارتذرلئ الةؤمةتئك، ءبئلئم سالاسئندا كومةكتةر كورسةتئلئپ تذرادئ. ءبئر عانا ءبئلئم سالاسئن ايتاتئن بولساق، ق.امانجولوأ اتئنداعئ شئعئس قازاقستان مةملةكةتتئك ؤنيأةرسيتةتئ فيليالئنئث باي ولكة ايماعئندا اشئلؤئ مةن جئلئنا جذزدةگةن جاستارئمئزدئث قازاق ةلئنئث ءتذرلئ جوعارئ وقؤ ورئندارئنا ءتذسؤ مذمكئندئكتةرئنة ية بولؤئن وتانئمئزدئث الئستاعئ باؤئرلارئنا كورسةتئپ وتئرعان رؤحاني جاردةمئ دةپ بئلةمئز.

   - بذدان بولةك قازاق ةلئنة ايتار قانداي تئلةكتةرئثئز بار؟

- قازاق ةلئ - بارلئق قازاقتئث تاريحي وتانئ، قارا شاثئراعئ. شةتتة جذرگةن ءبئز، ازعانتاي قازاقتار - سول شاثئراقتئث ءبئر بولئگئ، ياعني ءبئر وتاؤئمئز. مةن ةندئ ءدئني ادام بولعاندئقتان، قازاقستان مذسئلماندارئ ءدئني باسقارماسئنا، باس ءمذفتي ءابساتتار قاجئ اعامئزعا ايتار تئلةگئم - ارا-قاتئناسئمئزدئ بذدان دا نئعايتساق. اسئرةسة، مةشئتتةر سالؤ، ءدئني وقؤلئق، كئتاپتارمةن قامتاماسئز ةتؤ، كادر دايئنداؤ ئستةرئندة كومةك ةتسةثئزدةر دةگةن ءوتئنئش ايتامئن. بارشا مذسئلماندارعا تةك جاقسئلئق تئلةيمئن. ئنتئماعئمئز ئدئراماي، بئرلئگئمئز بذزئلماي، ذلتئمئزدئث ذلئلئعئن، ءدئنئمئز دئثگةگئنئث بةرئكتئگئن الةمگة مويئنداتقان ذلت بولؤئمئزدئ اللا ءناسئپ ةتسئن!

     - بةرگةن سذحباتئثئز ءذشئن ذلكةن راقمةت!

   سذحباتتاسقان  ةسكةندئر تاسبولات

 دةرةككوز: «يسلام جانة وركةنيةت» گازةتئ

سوڭعى جاڭالىقتار