قازاقتئث باتئر بايانئ ةلئنةن كومةك كذتةدئ

دةگةنمةن ءيئسئ قازاقتئث اردا ذلدارئنئث ءبئرئ جذماقان اعانئث ورنئ بولةك. «ناعئز قازاق مئناؤ» دةپ ماقتانؤعا تذراتئن نارتذلعا عوي. سونداي اسئلدئ ايالاي الماي وتئرعان سياقتئمئز... امال قانشا؟..
الدئمةن جذماقان اعا كئم ةدئ، سوعان توقتالا كةتةيئك. ول تةاتر مةن كينودا ءئرئ تذلعالاردئ سومدادئ. ةث العاش - 1973- جئلئ ينستيتؤت قابئرعاسئندا وقئپ ءجذرئپ «بذلاق» فيلمئندة الپامئستئث رولئنة ءتذستئ. سودان كةيئن-اق، دارئندئ جاس ءبئراز اسؤلاردئ الدئ، بيئكتةردئ باعئندئردئ. تانئلدئ، ءوزئن تانئتتئ. حالئقتئث سذيئكتئسئنة اينالدئ. بالكئم وقئس جاعداي بولماعاندا ءالئ دة ءوزئنئث تالانتئنا ةلئن ءسذيسئندئرئپ جذرة بةرةر مة ةدئ، اتتةث...
باتئردئ باتئر تاني ما، تةاتر ساحناسئندا قازاقتئث قاهارمان ذلئ باؤئرجان مومئش ذلئنئث بةينةسئن سومدادئ. حالئق قول سوقتئ، ريزا بولدئ. «باؤئرجان ولمةپتئ، ورتامئزدا ءجذر ةكةن عوي» دةستئ. ول دا ءبئر داؤرةن ةكةن. وسئ سالادا ءجذرئپ قازاقتئث تالاي ءبئرتؤار ازاماتتارئمةن ارالاستئ، سئيلاستئ، بئرگة وينادئ. ذيرةندئ، ئسئلدئ، تاجئريبة جيناقتادئ. وزگةسئن بئلاي قويعاندا، كينو سالاسئندا ةرةك تذلعا ةكةنئن تانئتا ءبئلدئ. مويئنداتتئ. ول تذسكةن فيلمدةر «سذراپئل سذرجةكةي»، «باتئر بايان»، «كةك»، «كوشپةندئلةر»، «جامبئلدئث جاستئق شاعئ»، «ماحامبةت» بولئپ وسئلاي ءتئزئلئپ كةتة بةرةدئ. ءبئراق سول فيلمدةردئث ئشئندة 1993- جئلئ ءيئسئ قازاقتئث اردا اقئنئ ماعجان جذمابايةأتئث «باتئر بايان» پوةماسئنئث نةگئزئندة تذسئرئلگةن رةجيسسةر سلامبةك تاؤكةلوأتئث تاريحي دراماسئ «باتئر بايان» جذرتشئلئققا كةثئنةن تانئتتئ. ةل جذماقاندئ «ءبئزدئث باتئر بايانئمئز» دةپ ةركةلةتتئ. قذرمةت كورسةتتئ. كوككة كوتةردئ. جذرت، جةرئ مةن ةلئن جاؤدان قورعاپ، تولارساقتان قان كةشئپ، قولئنان نايزا تاستاماي وتكةن، سول جولدا قذربان بولعان باتئر بايان ءتئرئلئپ كةلگةندةي اسةر الئپ ةدئ. ةگةر دة سول رولدئ جذماقان ويناماي باسقا بئرةؤ سومداعاندا حالئق مذنداي شات-شادئمان كذي كةشةر مة ةدئ، ءاي قايدام؟
باتئرعا لايئق تذلعاسئ بار جذماقان تةك باتئر بايانمةن عانا شةكتةلئپ قالماي، كينوگةرلةر ءتذسئرئپ جاتسا، ازاتتئق جولدا اتوي سالعان حالئق قاهارماندارئ قابانباي مةن بوگةنبايدئ، سول سئقئلدئ وزگة دة جالاثتوس باهادذرلةردئ قايتا ءتئرئلتئپ، ساحنادا نة بولماسا كينودا جاثعئرتار ةدئ. امال قانشا، وقئس وقيعا تؤما تالانتقا تذساؤ سالدئ، اؤرؤحانانئث توسةگئنة بايلادئ. ارعئماق ءمئنئپ، اتوي سالار باتئر بالداققا تاثئلدئ. وكئنئش پة، ارينة، ورنئ تولماس ذلكةن وكئنئش. امال قانشا، كةزدةيسوق جول اپاتئنا ذشئراعان جذماقان اعا باتئر باياندار عانا ذستار الداسپاندئ قولتئققا قئسار بالداققا ايئرباستادئ. ةلةؤسئز، ةسكةرؤسئز، ئزدةؤسئز ادام رةتئندة ءبئر بذرئشتا ءوز تاعدئرئمةن ءوزئ الئسئپ قالا بةردئ.
دذنية-اي، دةسةثشئ، ازاماتتئث كةرةگئ بارئندا ةكةن. باستان باق تايسا، ءمذساپئر بولؤ تةز ةكةن. قازاقتئث اسقان باتئرئن كينودا سومداعان جذماقان اعا بذگئندة مذگةدةكتةر قاتارئندا. ناعئز دةرتئپ تذرعان شاعئندا قئرئنا العان تاعدئر-اي، دةيسئث.
مئنة، دئمكاس بولعالئ 16 جئل. باياعئداي شاپقئلاپ كةتةر كذن قول جةتكئزبةس ساعئمعا اينالعان. سوثعئ جاسالعان وتا دذرئس بولمادئ. دةنساؤلئق كذننةن-كذنگة ناشارلادئ. وسئ تذستا حالئققا تانئمال ازامات تذثعئشباي ءال-تارازي باستاما كوتةردئ. ساؤئن ايتتئ. جذماقاننئث اتئنا ةسةپشوت اشتئردئ. ويتكةنئ ونئث جذلئنئنا وتا جاساؤ ءذشئن 30 مئث ةأرو كةرةك ةكةن. وندا دا ةلئمئزدة ةمةس، مئسئر مةن گةرمانيادا جاسالماق. «تذثعئشبايعا دا، سلامبةك تاؤةكةلوأكة دة راقمةت. قينالعان كةزدة قول ذشئن بةرئپ جاتقان وزگة دة جاناشئرلارعا العئسئم بار. ءوزئث بئلةسئث عوي، ارتيستةردئث قارجئسئ شامالئ، سوعان قاراماستان مذمكئندئكتةرئنة قاراي، اشئلعان ةسةپشوتقا اقشا اؤدارؤدا. ءالئ ميلليونعا جةتكةن جوق. ال كةرةگئ - 6 ميلليون.
بار ذمئتئمئز - كةرةكتئ قارجئ جينالسا، شةتةل بارئپ، وتا جاساتؤ. بالكئم ساؤئعئپ، ورنئنان تذرئپ كةتةر. وكئنةتئنئم، ةلئمئزدة قالتالئلار كوپ قوي. سولار شةتتةن ءانشئ-ارتيست شاقئرئپ، استا-توك ءتذرلئ شارالار وتكئزئپ جاتادئ. سولار نةگة وزئمئزدةگئ وسئنداي تالانتقا كوثئل اؤدارئپ، جاردةمدةسپةسكة! نةگة قازاقئ ونةرگة، سول قازاقئ ونةردئث تذتقاسئن ذستاعان جانداردئث اؤئر تاعدئرلارئنا كوثئل بولمةسكة!» دةيدئ باتئردئث جارئ، بةلگئلئ اكتريسا گذلشات قئپشاقوأا.
«ماسكةؤمةن دة كةلئستئك. ونداعئ دارئگةرلةر «ءذمئت بار، وتا ءساتتئ بولسا، ورنئنان تذرئپ كةتةدئ» دةگةن اثگئمة ايتادئ. ءبئراق تاعئ سول قارجئ عوي قولدئ بايلاپ وتئرعان. ماسكةؤدة وتا جاساؤ ءذشئن ءذش جارئم ميلليون رؤبل كةرةك. ونداي قارجئ قايدان بولسئن. اقئرئ جاراقاتئ شئداتپاعان سوث، اقپاندا استاناعا بارئپ قارالئپ، سونداعئ نةيروحيرؤرگيا ورتالئعئندا جاتئپ، ةم الدئ. وسئ ايدئث سوثئنا قاراي تاعئ ءبئر وتا جاسالئپ قالؤئ مذمكئن. قالاي بولارئن كئم ءبئلسئن؟ كةزئندة جذرت «باتئر بايان» دةپ ةركةلةتئپ ةدئ، ةركةلةپ ةدئ. ةندئ باسئنا كذن تؤعاندا نةگة ءذنسئز وتئر؟ بذقارالئق اقپارات قذرالدارئ ايتئپ تا، جازئپ تا، كورسةتئپ تة جاتئر. ءبئراق قول ذشئن سوزعاندار كةمدة-كةم» دةيدئ جارئ. «ذلكةن ساحناعا ءالئ ورالامئن. ءوزئمدئ تانئتئپ ذلگةرگةن جوقپئن. الاشتئث اردا ذلدارئنئث بةينةسئن سومداؤ ارمانئم» دةيدئ جذماقان اعا.
ءيا، رؤحئ مئقتئ باتئر تذلعا ءتان جاراسئن دا جةثةر. ذلكةن ساحناعا دا ورالار. «باتئر بايان» فيلمئنئث ءبئر تذسئندا «مةن - بايانمئن! ءيئسئ قازاقتئث «باتئر بايانئمئن» دةيدئ باتئر. اپئراي، جاسانعان جاؤعا قامئقپاي دارا شاپقان اردا باتئردئ قايتا جاثعئرتقان ناركةسكةن ذلدئث باسئنا قارا بذلت ذيئرئلگةندة ءيئسئ قازاق نةگة ءذنسئز، نةگة قول ذشئن بةرمةيدئ؟ كوپ جيئلسا، كول ةمةس پة ةدئ؟ ازئن-اؤلاق قارجئ قايدا قالماي جاتئر، ءتايئرئ. جذماقان اعا ةثسةسئن تذزةپ، قاتارعا قايتا قوسئلئپ جاتسا، ءالئ تالاي باتئرلاردئ سومداؤعا قايراتئ جةتةر ةدئ عوي. ءبئراق ءذنسئزبئز، «نة بولار ةكةن؟» دةگةندةي سئرتتان عانا باقئلاپ وتئرمئز. ال ؤاقئت بولسا ءوتئپ بارادئ...
سةيسةن امئربةك ذلئ
دةرةككوز: «ايقئن» گازةتئ