قئتايداعئ قازاق سؤرةتشئسئ ءا. ةرتؤعان ذلئ: اتاقتئ مارقاسقالارئمئزدئ ساعئم سؤرةت ارقئلئ ءتئرئلتتئم

 استانا. 13- ءساؤئر. قازاقپارات - قئتايداعئ بةلگئلئ قازاق سؤرةتشئسئ  ءا. ةرتؤعان ذلئمةن بولعان سذحباتتئ ذسئنامئز.
None
None

   - ءابدئماجئت ةرتؤعان ذلئ، الدئمةن ءوزئثئزدئ تانئستئرا كةتسةثئز؟

   - مةن، 1952 - جئلئ شئنجاث ئلة قازاق اأتونوميالئ وبلئسئنا قاراستئ توعئزتاراؤ اؤدانئ، تئكارئق اؤئلئنئث مويئنكذزةر ةلدئ مةكةنئندة دذنيةگة كةلدئم. اكةم ةرتؤعان مةن شةشةم بيتئمان قاراپايئم شارؤا ادامدارئ. قئستاعئمئزدا وبلئسقا بةلگئلئ «شئنار مةكتةبئ» دةگةن مةكتةپ بولدئ. بذل مةكتةپ توعئزتاراؤ اؤدانئ بويئنشا ذزدئك ءذش مةكتةپتئث ءبئرئ بولاتئن، بالالار جان-جاقتاعئ الئس اؤئلداردان كةلئپ وقيتئن. سول مةكتةپتئ بئتئرگةننةن كةيئن، ذرئمجئدةگئ شئنجاث كوركةمونةر ينستيتؤتئ اسةمونةر فاكؤلتةتئنئث سؤرةت كؤرسئنا ءتذستئم. وقؤدئ بئتئرگةن سوث، 1977 - جئلئ جولدامامةن ئلة قازاق وبلئستئق بذقارالئق مادةنيةت مةكةمةسئنة جذمئسقا تذردئم. مئنة، سودان بةرئ تئنباي وسئ كاسئپپةن اينالئسئپ كةلةمئن. «شةبةر قولدار» دةگةن مايلئ بوياؤمةن سالعان سؤرةتئم 1982 - جئلئ بةيجئثدة وتكةن از ذلتتاردئث مةملةكةتتئك كورمةسئنة قاتئسئپ، ذزدئك تؤئندئ سئيلئعئن ةنشئلةدئ. سول سياقتئ كوپتةگةن كوركةم تؤئندئلارئم شئنجاث اأتونوميالئ اؤداندئق، وبلئستئق كورمةلةرگة قويئلدئ جانة ءوز باعاسئن الدئ. ةل ئشئندةگئ گازةت-جؤرنالداردا جاريالاندئ. تةككةن تةرئم بةكةر كةتپةدئ. تالاي جئلدان بةرئ ئلة وبلئستئق بذقارالئق مادةنيةت مةكةمةسئن باسقاردئم. قئتاي سؤرةتشئلةر قوعامئنئث، شئنجاث سؤرةتشئلةر قوعامئنئث جانة ئلة وبلئستئق ادةبيةتشئلةر بئرلةستئگئنئث مذشةسئمئن. قازئر ئلة وبلئستئق اسةم-ونةر قوعامئنئث ءتوراعاسئ مئندةتئن قوسئمشا اتقارامئن.

     - سؤرةت سالؤعا اؤةستئگئثئز قاي كةزدةن باستالدئ؟

   - مةنئث بالالئق شاعئم قئتايدئ ءدذر سئلكئندئرگةن «مادةنيةتتئث زور توثكةرئس ءداؤئرئ» دةگةن شاققا تذسپا-تذس كةلدئ. وسئ كةزدة ذلكةن ارئپپةن ذراندار جازئپ، قئستئرما سؤرةتتةر سالؤ مةنئث مئندةتئم ةدئ. بذل ساياسات اسا ذناماعانئمةن، سؤرةت ونةرئ مةن حاتكةرلئككة دةگةن قئزئعؤشئلئعئمدئ وياتتئ. كوركةم تابيعات پةن قئم-قؤئت قايناعان ءومئردئث ءوزئ مةنئث العاشقئ سؤرةت مةكتةبئم بولدئ.

   - اتاجذرت توپئراعئن العاش رةت باسئپ وتئرسئز با؟

    - قازاق ةلئنة ةكئنشئ رةت كةلؤئم. العاش رةت 2000 - جئلئ دذنيةءجذزئ قازاقتارئ قاؤئمداستئعئنئث شاقئرتؤئمةن شئنجاثدئق دةلةگاسيا قذرامئندا الماتئداعئ مةملةكةتتئك مذراجايدا اشئلعان كورمةگة قاتئسئپ قايتقام.

     - بذل جولئ قانداي ساپارمةن كةلدئثئز؟

     2455740 - ايةلئم ةكةؤئمئز جةكة ساپارمةن قوناققا كةلدئك. شاحيدا دةگةن قئزئمئز الماتئداعئ جوعارئ وقؤ ورنئنئث ءبئرئن بئتئرگةن سوث، وسئندا قالئپ تذرمئس قذرعان ةدئ. سول قئزئمئزدئث ارتئنان ئزدةپ كةلئپ وتئرعان جايئمئز بار.

    - سوثعئ جئلدارئ تاريحتا وتكةن قازاقتئث تذلعالارئ مةن اقئن-جازؤشئلارئنئث پورترةتئن سالؤعا دةن قويئپسئز، بذعان بةت بذرؤئثئزعا نة سةبةپ؟

     - كةيئنگئ كةزدةردة ءبئزدئث ةلئمئزدة قازاق باسپاءسوزئ مةن كئتاپ باسپالارئندا تاريحتا وتكةن تذلعالار مةن اقئن-جازؤشئلارعا قاتئستئ زةرتتةؤلةر جانة ولاردئث ةثبةكتةرئ توپتاستئرئلعان كئتاپتار شئعارؤ قولعا الئنعان بولاتئن. وسئعان بايلانئستئ ولاردئث سؤرةتتةرئن كئتابئنا بةرؤ ذردئسكة اينالادئ. سول سةبةپتئ، باسپا ورئندارئ ماعان تاپسئرئس بةرئپ، ولاردئث پورترةتتةرئن سالدئرؤدئ قولعا العان بولاتئن. ماسةلةن، اقئن جذسئپبةك قوجا شايحئسئلام ذلئ، ءورت ءتئلدئ اقئن كودةك مارالباي، كذيشئ-كومپوزيتور قوجةكة نازار ذلئ جانة ايتئسكةر اقئن قويدئم ءدارؤباي قئزئ سةكئلدئ ايگئلئ ادامداردئث سؤرةتتةرئن مةن سالدئم.

    - ةندئ قازاق ادةبيةتئ مةن ونةرئنة ةلةؤلئ ذلةس قوسقان ج.شايحئسئلام ذلئ، كودةك مارالباي، قوجةكة نازار ذلئ جانة قويدئم ءدارؤباي قئزئنئث سؤرةتتةرئ قالاي سالئنعانئ تؤرالئ ايتا كةتسةثئز؟

    - جذسئپبةك شايحئسئلام ذلئنئث سؤرةتئ 1992 - جئلئ سئزئلدئ. ذرئمجئدةگئ شئنجاث اأتونوميالئ اؤداندئق بايئرعئ شئعارمالار كةثسةسئنئث سول كةزدةگئ باستئعئ، جازؤشئ ماعاز سذلةيمةن ذلئ: «ءبئز ج.شايحئسئلام ذلئنئث شئعارمالار جيناعئن شئعارعالئ وتئرمئز. وسئ كئتاپقا اقئننئث ساعئم سؤرةتئ قاجةت بولدئ. تةكةس اؤدانئنداعئ تؤئستارئنئث ايتؤئنا قاراعاندا، ج.شايحئسئلامنئث قذلجا اؤدانئندا تذراتئن بةكقوجا دةگةن بالاسئنا قاتتئ ذقسايدئ ةكةن. ءسئز بةكقوجانئث بةتئن سةمئرتئثكئرةپ، ساقالئن قويؤلاپ سالساثئز، اكةسئنئث ءوزئ بولادئ ةكةن»، - دةگةن سيپاتتا حات جازئپتئ. ءسويتئپ، م.سذلةيمةن ذلئنئث ايتؤئ بويئنشا، قذلجا اؤدانئنا بارئپ بةكقوجا اقساقالدئ تاؤئپ، اثگئمةلةستئم. ول كئسئ دة م.سذلةيمةن ذلئنئث دايةكتةمةسئن راستادئ. سودان بارئپ ول كئسئنئث كةلبةتئن ءار قئرئنان ءتذسئرئپ الئپ، سول نةگئزدة ج.شايحئسئلام ذلئنئث ساعئم سؤرةتئن سالئپ شئقتئم. قازئر قئتاي قازاقتارئنئث باسپاسوزدةرئندة وسئ سؤرةتتئ پايدالانئپ ءجذر. سونداي-اق، مةنئث بذل سؤرةتئمدئ حالئق تا ج.شايحئسئلام ذلئنئث ناق بةينةسئ رةتئندة جئلئ قابئلدادئ. بذل تؤرالئ داؤ ايتاتئندار قازئرگة دةيئن جوق.

بذل - ءبئر، ةكئنشئ - اقئن كودةك مارالبايدئث ساعئم سؤرةتئن 2005 - جئلئ سالدئم. ونئ سئزدئرعان ادام ئلة وبلئستئق تاريحي ماتةريالدار بولئمئندة ئستةيتئن نذرلان سارسةنبايةأ دةگةن اقئن جئگئت.

    - دةمةك، كودةكتئث قانداي ادام بولعاندئعئ تؤرالئ دةرةكتئ دة نذرلان بةردئ مة؟

    - ءيا، ن.سارسةنبايةأ بةرگةن. ءبئراق مةن بذعان ونشا سةنئثكئرةمةي مذثعذلكذرة اؤدانئندا تذراتئن كودةكتئث ذلئ ايتؤعانعا تةلةفون سوعئپ، بةتپة-بةت سويلةستئم. ول كئسئدةن نذرلاننئث بةرگةن مالئمةتئنئث قانشالئقتئ شئندئققا جاقئن ةكةنئن سذرادئم. ايتؤعان كودةك قايتئس بولعاندا 9 جاستا بولئپتئ دا اكةسئنئث بةت-بةينةسئ ةسئندة ساقتالماپتئ. ءبئراق ول ماعان: «ابةكة، كونةكوز قارتتاردئث ايتؤئنا قاراعاندا، اكةم ات جاقتئ، اق سارئ كةلگةن، قئر مذرئندئ ادام ةكةن. مةنئث قازاقستانداعئ نذرسةرئك دةگةن بالامنئث ءوث-تذرقئ اكةمة ذقسايدئ ةكةن. وسئ بالانئث سؤرةتئن نةگئز ةتئثئز. ودان كةيئن 36-37 جاس شاماسئنداعئ ادام بولسئن. مذرتسئز، ذزئن ساقالسئز، قئرما ساقال ةتئپ سئزئثئز. ال كيئم ذلگئسئنة كةلگةندة باسئنا البان بورئك، ذستئنة كةستةلئ جاعا جةيدة مةن قذندئز جاعالئ تون كيسئن»، - دةگةندئ قاداپ ايتتئ. سول بويئنشا سئزئپ شئقتئم.

    - سؤرةت جازئلئپ بولعان سوث ايتؤعان كودةك ذلئنا كورسةتتئثئز بة؟

    - سؤرةتتئ ايتؤعانعا نذرلان اپارئپ كورسةتكةن ةكةن، ذقساعانئن ايتئپتئ. سونئمةن، ذرئمجئدة باسئلعان كودةك مارالباي تاثدامالئ شئعارمالارئ جيناعئنا باسئلئپ، كئتاپتئث العئ سوزئندة سؤرةتتئ مةنئث سالعانئم جونئندة جازئپتئ.

    - ج.شايحئسئلام ذلئ مةن ك.مارالباي ذلئنئث سؤرةتئ اقئنداردئث شئعارمالارئن باسئپ شئعارؤ كةزئندة پايدالانئلعان ةكةن. كذيشئ قوجةكةنئث سؤرةتئ شة؟

     - بئزدة مادةنيةت زةرتتةؤ مةكةمةسئ دةگةن مةكةمة بار. سول مةكةمةنئث مذراعاتئنا جوعارئدان «ايگئلئ ادامداردئث سؤرةتئ ساقتالؤئ كةرةك» دةگةن قاؤلئ كةلگةن. كذيشئ بةيسةنبئ، قوجةكة مةن قايراقباي شادةكة ذلئ قاتارلئ بئرنةشة ادامنئث پورترةتئن سالؤعا سول مةكةمة ذسئنئس تاستادئ. قوجةكةنئث دة ءتذپنذسقا سؤرةتئ جوق بولعاندئقتان، تاپسئرئس بةرؤشئلةر سؤرةتتةگةن نةگئزدة سالدئم. سول سؤرةتتئث ءتذپنذسقاسئ قازئر ئلة وبلئستئق مادةنيةت زةرتتةؤ مةكةمةسئنئث مذراعاتئندا ساقتاؤلئ.

    - ال ايتئس اقئنئ قويدئم ءدارؤباي قئزئنئث سؤرةتئ قالاي سالئندئ؟

    - ق.ءدارؤباي قئزئنئث سؤرةتئن سالؤعا دا ن.سارسةنبايةأ مذرئندئق بولدئ. «اقئن قويدئم» دةگةن شئنجاث جاستار باسپاسئنان شئققان ولةث كئتاپقا بذل سؤرةت باسئلدئ. مذثعذلكذرة اؤدانئنئث قاراسؤ دةگةن جةرئندة قويدئم اقئنعا ارناپ كةسةنة تذرعئزئلعان بولاتئن، سول كةسةنةنئث شئراقشئلارئ «بذل سؤرةتتئ سوندا ماثگئ ساقتايمئز» دةپ الئپ كةتكةن.

    - قويدئمنئث ارئپتةسئ، اقئن تاثجارئق جولدئ ذلئنئث 40 تان اسقان كةزدةگئ پورترةتئن سالئپسئز. تاثجارئق قانداي بولعان دةسة، 24-25 جاستاعئ قالپاق كيگةن اقئننئث بةينةسئ ءبئزدئث كوز الدئمئزعا كةلةدئ. ويتكةنئ، بذل سؤرةت باسپاسوزدة ءجيئ قولدانئلئپ ءجذر. ءسئز سالعان سؤرةت نةگة نةگئزدةلدئ؟

    - ت.جولدئ ذلئنئث وزگةلةرگة قاراعاندا فوتوسؤرةتئ بار. ونئث ذستئنة ونئ كورگةن، بئرگة جذرگةن دوستارئ سوثعئ جئلدارعا دةيئن ءومئر ءسذردئ. سوندئقتان دا تاثجارئقتئث سؤرةتئ ومئردةن وزارئنئث الدئنداعئ بةينةسئنة نةگئزدةلئپ سالئنعان. ول سؤرةتكة مةن كوركةم بةينة بةردئم. كارتينادا تاثجارئقتئث باسئنا ءتونئپ كةلة جاتقان قارا بذلت بار. ءبئراق باسئنا ءتونئپ كةلة جاتقان قاؤئپ-قاتةردئ ةلةپ-ةسكةرئپ تذرعان اقئن جوق. ءبئر ءبذيئرئن تايانئپ، شاپانئن جةلبةگةي جامئلا قاسقايئپ، نذرلئ بولاشاقتئث كةلةرئنة اسقاق سةنئممةن قارايدئ.

 - باسقا قانداي ايتار تئلةگئثئز بار؟

      - مةن سالعان كةيئپكةرلةر قازاقستاننئث باسپاسوزدةرئندة جاريالانئپ ءجذر ةكةن. بذل مةنئ قؤانتتئ، ءبئراق سؤرةتتئ سالعان اأتوردئث اتئ-ءجونئن جازباعانئ مةنئ قئنجئلتتئ. سوندئقتان باسپاگةرلةر مةن باسپاءسوز وكئلدةرئ وسئنئ ةسكةرسة دةگةن ءوتئنئشئم بار. ويتكةنئ، وندا مةنئث قئلقالامئمنئث ءئزئ سايراپ جاتئر عوي. ءبارئن ايت تا، ءبئرئن ايت، قازاق ةلئ امان بولسئن!

          - اثگئمةثئزگة راحمةت!

سذحباتتاسقان  ءالئمجان ءاشئم ذلئ.

  دةرةككوز: «قازاق  ادةبيةتئ» گازةتئ

سوڭعى جاڭالىقتار