العاشقئ كورةرمةندةر اق پةن قارا ءتذستئث وزئنة تاثعالئسئپ، مئلقاؤ فيلمدةرگة ءماز بولعان

رةسمي تذردة كينو 1895- جئلئ پايدا بولدئ دةگةن تذجئرئم بار. دةگةنمةن ودان بئرةر جئل بذرئن توماس ةديسون كينةتوسكوپتئث تذساؤئن كةسكةن بولاتئن. قالاي دةسةك تة العاشقئ كينوتؤئندئلار ةكئ عاسئردئث توعئسئندا كورسةتئلة باستادئ. ال 1902- جئلئ فرانسؤز جورج مةلةرس باسقاراتئن «ستار فيلمز» ذجئمئ ءتذرلئ-ءتذستئ كورئنئستئث العاشقئ نذسقاسئن كورةرمةنگة تارتؤ ةتتئ. ولار ءوز پلةنكالارئنئث ءاربئر كوشئرمةسئن قولمةن بوياؤ ارقئلئ جارتئلاي ءتذرلئ-ءتذستئ سؤرةتكة قول جةتكئزدئ.
ارادا التئ جئلداي وتكةندة مةلةرستئث ءادئسئن قولدانعان رةسةيلئكتةر رةجيسسةر أ. گونچاروأتئث «ؤحار-كؤپةس» فيلمئن جارتئلاي ءتذرلئ-ءتذستئ ةتئپ كورسةتتئ. مئنة، شامامةن وسئ ؤاقئتتان باستاپ ءئرئ دةرجاأالار اراسئندا ةكرانداعئ ساپالئ سؤرةت جولئنداعئ قئزؤ باسةكة باستالدئ.
ءبئر قئزئعئ، مةلةرس ءوزئنئث جاثالئعئن پاتةنتتةؤدئ ويلاماعان ةدئ. ةسةسئنة 1906- جئلئ دجوردج البةرت سميت ءتذرلئ-ءتذستئ كورئنئستئ زاثدئ تذردة ءوز اتئنا تئركةپ الدئ.
ايتسة دة باستاپقئ كةزةثدةگئ ساپا كوپشئلئكتئث كوثئلئنةن شئعا قويمادئ. ءتذرلئ-ءتذستئ كينو تذسئرؤدة جاثالئق اشقئسئ كةلگةن ماماندار ذدايئ ئزدةنئستة بولدئ. 1933- جئلئ پاتةنتتةلگةن «Technicolor» ءذش تاسپالئ ءادئسئ كينةماتوگرافيا سالاسئندا توثكةرئس جاسادئ. 1935- جئلئ قئسقامةتراجدئ «كؤكاراچا» فيلمئنةن كةيئن ئلة-شالا شئققان تةگئ ارميان بولئپ تابئلاتئن امةريكالئق رةجيسسةر رؤبةن مامؤلياننئث «بةككي شارپ» تؤئندئسئ جارئققا شئقتئ. مامانداردئث پئكئرئنشة، تولئققاندئ ءتذرلئ-ءتذستئ كينو ءدال وسئ جئلئ پايدا بولدئ.
تاعئ ءبئر شئعارماشئلئق توپ 1939- جئلئ ءذش تاسپالئ ادئستئ نةگئزگة الا وتئرئپ، «ؤنةسةننئة أةتروم» فيلمئن ةكرانعا شئعاردئ. كةيبئرةؤلةر بذل تؤئندئنئ ءتذسئرؤ بارئسئندا جذمئس ئستةگةن توپ پلةنكالاردئ بويادئ دةپ سانادئ. ولاردئث پئكئرئ جارتئلاي عانا راس بولئپ شئقتئ.
سالئستئرمالئ تذردة «Technicolor» ةرةكشة جاسالعان كينوكامةرا مةن كينوپروةكتوردئ قاجةت ةتةتئن قئمبات ءادئس سانالعانئمةن، ةكئ بئردةي ونجئلدئقتئ ارتقا تاستاپ، وتكةن عاسئردئث ورتا شةنئنة دةيئن قولدانئستا بولئپ كةلدئ.
جوعارئدا ايتقان «كؤكاراچا» فيلمئن تاماشالاعان ستالين ءتذرلئ-ءتذستئ فيلمنئث كةثةستئك ءادئسئن ازئرلةؤگة تاپسئرما بةردئ. قاهارلئ باسشئدان نذسقاؤ العان ماماندار ءذشئن مازاسئز كذندةر باستالدئ. 30-جئلداردئث سوثئندا پاأةل مةرشين دةگةن كينووپةراتور «Technicolor» بالاماسئن ويلاپ تاؤئپ، «لةنكيناپ» زاؤئتئندا وسئ جذيةگة ارنالعان العاشقئ كينوكامةرالار شئعارئلا باستادئ.
ستاليننئث باستاماسئن اياقسئز قالدئرا المايتئن كةثةستئك ماماندار ءتذرلئ-ءتذستئ تذسئرئلئمدةردئ 40-جئلداردئث باسئنا جوسپارلاعاندارئمةن، ةكئنشئ دذنيةجذزئلئك سوعئستئث كةسئرئنةن ؤاقئتتان ذتئلئپ قالدئ. ءسويتئپ، ولار تةك 1944- جئلئ تولئق مةتراجدئ ءذش قاباتتئ «يأان نيكؤلين - ورئس ماتروسئ» فيلمئن كورةرمةندةر نازارئنا ذسئنا الدئ.
سوعئس دةمةكشئ، سول جئلدارئ عالئمدار تةگئستةي قارؤ-جاراق سالاسئنا جذمئلدئرئلعاندئقتان، ءبئرقاتار زةرتتةؤلةر قاثتارئلئپ قالدئ. بذل تذرعئدا تةك نةمئستئث «Agfa» فيرماسئ عانا توقتاؤسئز ئزدةنئستة بولدئ. 1940 - 1945 - جئلداردئث ارالئعئندا ءتذرلئ-ءتذستئ كينو نةمئس كينو ءوندئرئسئنئث بار بولعانئ 20 پايئزئن قذرادئ. دةگةنمةن ةكئنشئ دذنيةجذزئلئك سوعئستئث ءتذرلئ-ءتذستئ كينوشةجئرةسئ ساقتالئپ قالعانئن نةمئستةر عانا ةمةس، وسئ سالادا ةثبةك ةتكةن وزگة دة ماماندار ماقتانئشپةن ةسكة الادئ.
ال 1945- جئلئ ةكئنشئ دذنيةجذزئلئك سوعئستا مةرةيئ ذستةم بولعان ك س ر و ايگئلئ «Agfa» فابريكاسئن ءذلدئردئ ايقئندايتئن لاباروتوريالارئمةن قوسا «تارتئپ» الدئ. سونئث ارقاسئندا كةثةستئك ماماندار 1945- جئلدئث وزئندة-اق ءتذرلئ-ءتذستئ «جةثئس شةرؤئ» دةرةكتئ فيلمئن ةكرانعا شئعاردئ. كةثةستئك كينوگةرلةردئث «فاشيزمدئ جةثؤ ارقئلئ ءبئز جاي عانا الةمدئ ةمةس، ءتذرلئ-ءتذستئ الةمدئ جاؤلاپ الدئق» دةيتئندةرئ شئندئق.
راسئمةن دة، ستالين كينو سالاسئن ءجئتئ نازاردا ذستاپ وتئرعان ةكةن. ول وسئ سالانئث مايتالماندارئن ذدايئ شاقئرئپ الئپ، تئث تاپسئرمالار بةرؤدةن تانباعان. ماسةلةن، ول اسئعئس تذسئرئلگةن «جةثئس شةرؤئ» فيلمئن باستاپقئدا قاتاث سئناپ، ارتئنشا وعان ءوزئنئث تاپسئرماسئمةن تذزةتؤلةر ةنگئزگةن. ةندئ وسئ تؤئندئ تؤرالئ از مالئمةت بةرة كةتسةك.
«Agfa» فيرماسئنئث تاسپاسئنا تذسئرئلگةن دةرةكتئ فيلمنئث مونتاج جانة دئبئس جازؤ جذمئستارئ قاجةتتئ قذرال-جابدئقتارئ بار بةرليندة جذرگئزئلةدئ. وپةراتور ميحايل پوسةلسكييدئث كةيئنئرةك ةسكة العانئنداي، بذل فيلمدئ ءتذسئرؤ وتة قيئن بولعان. ونئث ذستئنة، ستالين جةتةكشئ فرونتتاعئ ون قولباسشئنئث ةكةؤئ - گةنةرال باگراميان مةن ةرةمةنكو كادرعا تذسپةي قالعاندئقتان، شئعارماشئلئق توپتئ ابدةن سئباپ العان ةكةن. رةجيسسةرلةر دةرةؤ ولقئلئقتئث ورنئن تولتئرؤ ءذشئن ريگاداعئ باگراميان مةن پولشانئث كراكوأ قالاسئندا-عئ ةرةمةنكونئ تاسپاعا تارتئپ اكةلةدئ. وسئلايشا باس قولباسشئنئ قاهارعا مئنگئزگةن «جةثئس شةرؤئنئث» جاثارتئلعان نذسقاسئ ةكئنشئ قايتارا سئننان ابئروي بولعاندا، امان وتةدئ.
ءتذرلئ-ءتذستئ كينةماتوگرافتئث قارقئندئ دامؤئ اق-قارا ءتذستئ كينونئ تولئقتاي جويئپ جئبةرة المادئ. ءتئپتئ وتكةن عاسئردئث 50-جئلدارئ گولليأؤدتاعئ كوپتةگةن رةجيسسةرلةر اق-قارا ءتذستئ كينو تذسئرؤلةرئن جالعاستئرا بةردئ. ونئث ءبئر سةبةبئ قارجئ ماسةلةسئنة كةلئپ تئرةلةتئن ةدئ. ويتكةنئ ءتذرلئ-ءتذستئ فيلم ءتذسئرؤ وتة قئمبات بولدئ دا، دةمةؤشئلةر جذمسالعان اقشانئث قايتارئمئنا الاثدايتئن. ءيا، راسئمةن دة سول كةزدةردة ةث مئقتئ دةگةن فيلمدةر عانا ءوزئنئث ءتذرلئ-ءتذستئ تذسئرئلئمئنة شئعئندالعان قارجئنئ قايتارئپ بةرة الاتئن، ال ورتاثقول دذنيةلةر شئعارماشئلئق توپتئ بانكروتقا ذشئراتئپ جاتاتئن.
دةگةنمةن ؤاقئت ءبارئ ءبئر ءوز دةگةنئن ئستةمةي قويمادئ. ءتذرلئ-ءتذستئ كينو اقئرئنداپ بولسا دا قارسئلاسئن نارئقتان ئعئستئرا باستادئ. جاثا قذبئلئستارعا ذمتئلعان تاپقئر رةجيسسةرلةر ءتذستئ بةرؤدئث قالئپتئ ادئستةرئنةن اؤئتقئپ، ءتذرلئ سئناقتارعا بةل بؤدئ. سونئث ارقاسئندا «ارت-حاؤس» تةرمينئ كةث قولدانئلاتئن بولدئ. ياعني رةجيسسةرلةردئث ءبئراز بولئگئ ءوز كارتينالارئندا سان الؤان بوياؤلارعا كةزةك بةرئپ، تازا اق-قارا ءتذستئ جاساندئ جولمةن قوثئر جانة سارعئلت رةثكپةن كوركةمدةي وتئرئپ، جذقالتاث سذرعئلت تذسكة اؤئستئرؤ ادئستةرئن پايدالاندئ. ءدال وسئنداي ادئسكة دجيم دارمؤش پةن لارس فون تريةر كوبئرةك جذگئندئ.
قئزئل-جاسئلئ مول مئنا زاماندا اق پةن قارا تذستةن وزگةنئ مويئنداعئسئ كةلمةيتئندةر دة تابئلادئ. ماسةلةن، 1980 - جئلئ امةريكالئق رةجيسسةر، پروديؤسةر ءارئ سسةناريست مارتين سكورسةزة «قذتئرعان بذقا» فيلمئن ةسكئ تاسئلمةن ءتذسئرئپ، كوپتئث نازارئنا ذسئندئ. وسئنئث الدئندا عانا ةسئرتكئنئ شامادان تئس پايدالانئپ، ءولئم اؤزئنان ازةر قالعان سكورسةزة بوكسشئ جايلئ فيلمگة (ول بذعان دةيئن سپورت تاقئرئبئنداعئ كينولاردئ مذلدةم ذناتپاعان ةكةن) دوسئ روبةرت دة نيرونئث ءوتئنئشئ بويئنشا كئرئسكةن ةدئ. اجال قذشتئرا جازداعان جامان ادةتتةن قذتئلئپ، جاثا تؤئندئسئنا ئنتئ-شئنتئسئمةن دةن قويعان رةجيسسةر شئنئمةن دة، كةرةمةت فيلم جاساي الدئ. تامئرئن امةريكاعا جئبةرگةن، الةم چةمپيونئ اتانعان يتاليان بوكسشئسئ دجةيك لا-موتتانئث ءومئربايانئن قامتئعان كينو كورةرمةندةر مةن مامانداردئث كوثئلئنةن شئقتئ. سئنشئلار سكورسةزةنئث تؤئندئسئن جوعارئ باعالادئ. «قذتئرعان بذقا» «وسكار» سئيلئعئن ةكئ اتالئم - ذزدئك ةر ادامنئث رولئ جانة ذزدئك مونتاج بويئنشا يةلةندئ.
رةسةيلئك رةجيسسةر الةكسةي گةرمان دا ءوز تؤئندئلارئن ءبئرئثعاي اق پةن قارا تذسكة نةگئزدةؤمةن كةلةدئ جانة ونئث شئعارمالارئ دا بةدةلدئ كينوجذلدةلةردةن قذرالاقان ةمةس.
كينو سالاسئ ءالئ دة دامؤدئ باستان وتكةرؤدة. «تاسپانئث ءبارئ ذمئت قالئپ، ساندئق جذيةگة ورئن بوساتادئ» دةگةن پئكئر ءجيئ ايتئلؤدا. كئم بئلةدئ، عاسئرلار بويئ ادامزاتقا ءلاززات سئيلاعان كينوتاسپالاردئ دا كةيئن ساعئنا ةسكة الاتئن بولارمئز...
شالقار ةستةن