جولبارئستئ جؤساتقان باقتيار بالؤان

نةگئزگئ توي سةمةيدة وتةدئ. وسئ تويدا جاسئ جةر ورتاسئنان اسئپ كةتكةن قاجئمذقان دا كةلئپ قاتئسقانئ جايلئ، جازؤشئ قاليحان التئنبايةأتئث جازعان ةستةلئگئ بار. وندا بئلاي دةيدئ: «ول اسئقپاي-ساسپاي بالؤاندار توبئنئث ءبئر جاق شةتئنة جذرةلةي وتئردئ. تذلا بويئ شويئننان قذيئلعانداي تذپ-تذتاس وعان كئم قارسئ شئقسئن. ءبئراز ذنسئزدئكتةن سوث ذيئمداستئرؤ كوميسسياسئنئث باستئعئ حالئققا قاراپ: «اتان تذية باستاتقان ءبئر توعئز قاجةكةثة جول رةتئندة كذرةسپةي بةرئلةدئ»، دةپ جاريالادئ. كذش اتاسئ بالپاث باسقان كذيئ، جذبايئ ءمئنايئمنئث جانئنا بارئپ، 12 جاسار ذلئ ايدارحاندئ الدئنا الئپ، كذرةستئث ودان ارعئ بارئسئن تاماشالادئ» («قازاق بالؤاندارئ»، استانا - 2006. 363-ب)
اتاقتئ بالؤان باس بايگةنئ كذرةسپةي العان سوث قاجةكةثنةن قالعان كةيئنگئ بايگة قالئ كئلةم جابئلعان اتان تذية ءذشئن ابئرالئ ةلئنئث جويقئن كذش يةسئ اشكةن مةن اقسؤات-كوكپةكتئ ءوثئرئنئث بالؤانئ داؤلةن ارئسقا تذسةدئ. اينالاسئ بةس-التئ مينؤتقا جةتكئزبةي جاسئ قئرئققا يةك ارتقان داؤلةن ابئكةنوأ قارسئلاسئن توثكةرئپ تاستايدئ. وسئ كذرةستئث باسئ قاسئندا بولئپ، ارئستاردئث ايقاسئن كوزبةن كورگةن حالئق اقئنئ تولةؤ كوبدئكوأتئث:
بالؤاندار جاعالاسئپ جارماسقاندا،
الئسئپ ايداهارداي ارباسقاندا،
بالؤانئ اقسؤاتتئث لاقتئرئپ،
شئعاردئ بذرق ةتكئزئپ شاثدئ اسپانعا - دةيتئن ذزاق جئرئ بار. ءسويتئپ، قارسئلاسئن «شاثدئ اسپانعا شئعارئپ» جةثگةن داؤلةن بالؤان اتان تذية بايگةسئن قاجئةكةثة سئيعا تارتئپ، قوناق كادة جاسايدئ. وسئ توي كةزئندة قاجئمذقان بالؤاندئ ورتاعا الئپ، داؤلةن ابئكةنوأ، ماريام جاگور قئزئ مةن ونئث كذيةؤئ دذيسةن قاتارلئ كوپ ادام بئرگة تذسكةن فوتو سؤرةت ساقتالعان.
قئسقاسئ قاجئمذقان بالؤان اباي تويئنان قاتتئ اسةرلةنئپ قايتقان. سةبةبئ، قاجئةكةث ابايدئث بالاسئ تذراعذلمةن ءدام-تذزئ ارالاسقان دوس بولئپ، كوكباي جاناتاي ذلئن اقئلشئ تذتقان ادام. 1918 - جئلدئث تامئز ايئندا ابايدئث شاكئرتئ كوكباي اقساقال جانة قازاقتئث وقئعان ازاماتتارئ - احمةت بايتذرسئنوأ، مئرجاقئپ دؤلاتوأ، ابايدئث تذراعذلئ اراسئندا قاجئمذقان بار سةمةيدة باس قوسقانئن بئلةمئز. ارينة، بذل جةردة ةل بولؤدئث قامئ ايتئلعانئ ءسوزسئز. سةبةبئ، وسئ باس قوسؤدان كةيئن احمةت پةن مئرجاقئپ قئتايداعئ قازاقتارعا ساپارعا اتتانعان. بذلاردئ قاجئمذقان بالؤان اؤدةم جةرگة دةيئن شئعارئپ سالعان. ءتئپتئ وسئ كةزدةسؤ كةزئندة الدئرعان فوتولارئ دا بار.
مذمكئن جوعارئداعئ (سؤرةتتةگئ) ارئس ازاماتتارمةن بئرگة بولعان ساعئنئشتئ كذندةرئ ةسكة ءتذستئ مة ةكةن بالؤان وسئ ساپاردان قاتتئ تولقئپ ورالعان. اؤئلداستارئنا توي قئزئعئن اپتالاپ-ايلاپ ايتؤمةن بولعان ةكةن. جانة ءومئرئنئث ةث سوثعئ بايگةسئن اباي تويئندا العانئن ئرئمداپ، ءوزئ دة ذلكةن توي جاساعان. قاجئةكةثنئث تويئن كورئپ كؤا بولعان جةرگئلئكتئ جةردئث قالامگةرئ ءادئهام شئلتةرحانوأ كولةمدئ اثگئمة جازعان. وسئندا مئناداي ءبئر وقئرماندئ ةلةث ةتةرلئك ةپيزود بار. وقيعا قاجئمذقان بالؤاننئث ءوزئنئث ايتؤئ بويئنشا بةرئلئپتئ. ذزئن-ئرعاسئ بئلاي: وثتذستئك وثئردة، ارئستان باب كةسةنةسئنئث سئر جاق بةتئندة قانئتتوعاي دةيتئن نؤلئ-سؤلئ، قامئس-قذراقتئ جةر بار. سول ولكةدة الئپ كذش يةسئ باقتيار دةيتئن بالؤان ءومئر سذرگةن. بذل كئسئنئ قاجةكةث ءوزئ كوزئمةن كورگةن، بارئپ سالةم بةرگةن.
قاجةكةث ايتادئ ةكةن: «مةن كورگةندة باقتيار سئرقات ةدئ، كيئز ذيدة كويلةكسئز، جاستئققا سذيةنئپ، وتئر ةكةن. دةنةسئنةن ةت قاشقانئمةن سذيةكتةرئ اباجاداي. ءار قابئرعاسئنئث جالپاقتئعئ ءذش ةلئ. مذشةلةرئنئث ئرئلئگئنة كوز تويمايدئ. بذلشئق ةتئ بئلةؤ-بئلةؤ. ذلكةن كذش يةسئ ةكةنئ ايتپاي-اق كورئنةدئ. «اتتةث قيئن زاماندا تؤئپ، بةينةتتئث استئندا ةزئلئپ وتكةن ةرئم-اي» دةپ وكئندئم ئشئمنةن. شئركئن بذل ادامدئ مةن سياقتئ جاتتئقتئرئپ كذرةسكة سالار ما ةدئ».
ةل اؤزئندا باقتيار بالؤاننئث جولبارئسقا قئلئش سئلتةپ قاق ايئرئپ تاستاعانئ جايئندا ايتئلاتئن اثگئمةنئث انئق-قانئعئن بئلمةككة قذمارتقان قاجةكةث وسئ وقيعا تؤرالئ سذرايدئ. سونداعئ باقتيار بالؤاننئث ايتقانئ: قانئتتوعايدا مةنئث جاس كةزئمدة جولبارئس بولعان. اث پاتشاسئنئث جئمئن بئلةتئن بئلايعئ جذرت توعاي اراسئنداعئ جولمةن ولسة دة جذرمةيدئ. تةك مةنئث اكةم عانا قورئقپاي جولبارئستئث جئمئن كةسئپ وتة بةرةتئن. ازامات جاسئنا جةتكةن سوث مةن دة سول جولمةن ءجذرئپ كورمةككة بةكئندئم. ءجذردئم، ماعان جولبارئس شاپتئ. قئلئشئمدئ سؤئرئپ الدئمدا شاؤئپ تاستادئم. سودان ذيگة كةلئپ اكةمة ايتئم.
- اكة، مةن جولبارئسقا تاپ بولدئم.
- بالام، ونئ نة ئستةدئث؟
- قاق ءبولئپ شاؤئپ تاستادئم.
اكةم ءبئر ءتذرلئ كذثئرةنئپ كةتتئ. ياپئرئم-اي بذل نة سذمدئق، ادامعا مئسئق شابا ما ةكةن. مةن ولاي-بذلاي جذرگةندة باسئن الدئثعئ ةكئ اياعئنئث اراسئنا قئسئپ الئپ، قئبئر ةتپةي، جةر باؤئرلاپ، مياؤلاپ جاتاتئن. ونئث ساعان شاپقانئنا قاراعاندا ذرپاعئم ذساقتالئپ كةتكةن ةكةن عوي. مئسئقتئث ايبارئن قايتاراتئن مئسئث جوق ةكةن نةتكةن جانسئث، دةپ رةنجئپ، قاپالانئپ جاتئپ قالدئ. («قاجئمذقان قاعاناتئ»، ورداباسئ، 2001 ج. 319-ب)
بذرئنعئ قازاقتار وسئنداي بولعان.
بةكةن قايرات ذلئ
دةرةككوزئ:«نامئس» سايتئ