ةلئن تانئتقان ةر - بذگئن دئنمذحامةد قونايةأتئث تؤعانئنا ءجذز جئل

بذل قاسيةتتئ ةسئم حالئق جذرةگئندة.
مةن ديماش احمةت ذلئ قونايةأپةن 25 جئل قئزمةتتةس بولعان، 35 جئلداي كورشئ بولعان اداممئن. ءوز باسئم ونئ ماقتان ةتةمئن، وسئناؤ ذلئ تذلعانئ ءبئر ادامداي بئلةمئن دةپ ايتا الامئن. ول كةشكةن ءومئر، سول ءومئردئث داثعئلئ مةن سوقپاقتارئ، اششئسئ مةن تذششئسئ مةنئث كوز الدئمدا. تابئستارئنا ءوز باسئمنان وتكةندةي قؤانعان اداممئن، كةزدةسكةن قيئندئقتارئ مةنئث دة جانئما باتتئ.
ةلئنئث اتئن ةرئ شئعارادئ دةگةن ءسوز بار. ورئندئ ءسوز. الةم حالئقتارئن، ةلدةرئن ودان شئققان ذلئ تذلعالار ارقئلئ تانيمئز. ول تذلعالار اتاقتئ قولباسشئلار، باتئرلار، عالئمدار، جازؤشئلار، اقئندار، ونةر ادامدارئ بولؤئ مذمكئن. قازاق دةيتئن حالئقتئ وتكةن عاسئردا باسقالارعا تانئتقان تذلعالاردئث ءبئرئ ديماش احمةت ذلئ قونايةأ بولدئ. راس، ول كةزدة ةلئمئز دة، حالقئمئز دا تاؤةلسئزدئككة قولئ جةتپةگةن، ك س ر و دةيتئن الئپ يمپةريانئث قذرامئنداعئ 15 رةسپؤبليكانئث ءبئرئ ةدئ. جذرت كةثةس وداعئ دةگةندئ عانا بئلةتئن. سوعان قاراماي، سول الئپ يمپةرياداعئ ذلكةن رةسپؤبليكا باسشئلارئنئث ءبئرئ دئنمذحامةد قونايةأ بولعاندئقتان قازاق دةيتئن حالئقتئث، قازاق رةسپؤبليكاسئنئث اتئ دا باسقا كوپ رةسپؤبليكالارعا قاراعاندا كوبئرةك اتالاتئن.
ديماش احمةت ذلئ حالقئمئزدئث، ةلئمئزدئث باعئنا تؤعان ادام دةپ ايتار ةدئم. ول ةل باسشئلئعئندا ذزاق بولدئ. وتئز جاسئندا رةسپؤبليكا ذكئمةتئ باسشئسئنئث ورئنباسارلئعئنا تاعايئندالئپ، وندا تابان اؤدارماي ون جئل قئزمةت اتقاردئ. سودان كةيئن ءوسئپ كةلة جاتقان ةلئمئز ءذشئن اسا ماثئزدئ سالا - عئلئمدئ، قازاق ك س ر عئلئم اكادةمياسئن باسقاردئ. وندا ءوزئنئث ذلكةن ذيئمداستئرؤشئلئق قابئلةتئن كورسةتكةن سوث، 1955 - جئلئ ذكئمةت باسشئلئعئنا تاعايئندالدئ.
ونئث ةل باسشئلئعئنداعئ قئزمةتئ وسئلاي باستالعان. ال 1960 - جئلئ سول تذستاعئ ةث جوعارئ قئزمةت - قازاقستان كومپارتياسئ ورتالئق كوميتةتئنئث ءبئرئنشئ حاتشئلئعئنا سايلاندئ. وعان وسئناؤ بيئك ءمانساپقا جةتكةن ةكئنشئ قازاق ازاماتئ دةپ حالئق قؤاندئ. راس، سول تذستاعئ ماسكةؤدةگئ بيلئكتئث اپةرباقاندئعئنان ةكئ جئل وتكةندة بذل قئزمةتتةن الئنئپ، قايتادان مينيسترلةر كةثةسئنة ءتوراعالئققا جئبةرئلدئ. بذل دا قايراتكةر ومئرئندةگئ ءبئر سئن ةدئ. ول سئننان دا ديماش احمةت ذلئ مذدئرمةي ءوتتئ، مويئمادئ، كذيرةمةدئ، قياناتتئ سابئرمةن جةثةتئن ناعئز قايراتكةرلةرگة ءتان ذستامدئلئعئن، كورةگةندئلئگئن كورسةتتئ. سونئث ارقاسئندا ارادا ةكئ جئل وتكةندة، 1964 - جئلئ قايتادان رةسپؤبليكا كومپارتياسئنئث ءبئرئنشئ باسشئلئعئنا سايلاندئ.
ول پارتيا باسقارعان، بارلئق بيلئك پارتيانئث قولئندا بولعان زامان ةدئ. ديماش احمةت ذلئ قونايةأ رةسپؤبليكا پارتيا ذيئمئن عانا باسقارئپ قويماي، كةثةس وداعئ كومپارتياسئنئث باسشئلئعئندا دا بولدئ. وتئز ةكئ جئل بويئ ك پ س س ورتالئق كوميتةتئنئث مذشةسئ، 1966 - جئلدان ورتالئق كوميتةت ساياسي بيؤروسئ مذشةلئگئنة كانديدات، ال كومپارتيانئث ХХІV سيةزئنةن باستاپ قئزمةتئنةن كةتكةنشة سول ساياسي بيؤرونئث مذشةسئ بولدئ. وسئلاي ول ك س ر و سةكئلدئ الئپ دةرجاأانئث ئشكئ-سئرتقئ ساياساتئنئث ماسةلةلةرئن شةشؤگة قاتئسقان قايراتكةر دارةجةسئنة كوتةرئلدئ.
ارينة، ءتذرلئ جولدارمةن، جاعدايلارمةن اركئمدةر دة باسشئلئقتئث بيئك ساتئلارئنا كوتةرئلةدئ. كوتةرئلئپ، كةيئن ذمئتئلاتئندارئ دا كوپ. ال ديماش احمةت ذلئ ذمئتئلمايتئنداردئث، حالئقتئث جذرةگئندة ماثگئ قالاتئنداردئث قاتارئندا. ول اسا پاراساتتئ دا تالانتتئ باسشئ بولدئ، حالئقتئث سذيئسپةنشئلئگئنة بولةندئ. ول ءوز زامانئنئث ذلئ ساياساتكةرئنة اينالدئ، حالئقتئث مذددةسئمةن ءومئر ءسذردئ. وعان دةگةن قذرمةت اسا جوعارئ قئزمةتتة جذرگةن كةزئندة عانا ةمةس، ول قئزمةتتةن كةتكةن سوث دا باسةثدةگةن جوق. قايتا بذرئنعئسئنان دا وسة ءتذستئ. ونئث كةن ينجةنةرئنةن بذكئل ءبئر رةسپؤبليكانئث باسشئسئنا دةيئنگئ ءومئر جولئ، ةثبةكقور دا اسا جوعارئ زيالئلئق كةلبةتئ كةز-كةلگةن دةثگةيدةگئ باسشئ اتاؤلئعا ذلگئ-ونةگة بولعانداي.
ونئث اتقارعان جذمئستارئن، تئندئرعان ئستةرئن، ازاماتتئق كةلبةتئن قئسقاشا ايتئپ شئعؤ مذمكئن ةمةس. ةرئكسئز جالپئلاما تذجئرئمداؤعا، جالپئلاما سيپاتتاؤعا، قورئتئندئ سيفرلارعا جذگئنؤگة ءماجبذر بولاسئث. ويتكةنئ، ول تئم اؤقئمدئ. ونئث پاراساتتئ ويلارئنئث، اتقارعان قئزمةتئنئث ئزدةرئ ةلئمئزدئث، حالقئمئزدئث مادةني-رؤحاني ومئرئندة، ةكونوميكادا سايراپ جاتئر. ونئ ةشكئم دة جوققا شئعارا المايدئ. ول ةل باسقارعان كةزدة حالقئمئزدئث ءداستذرلئ شارؤاشئلئعئ - مال شارؤاشئلئعئ قارئشتئ قاداممةن دامئدئ. استئق ءوندئرؤ بذرئن بولماعان بيئككة كوتةرئلئپ، ميلليارد پذتتارمةن الةمگة تانئلدئق. ونةركاسئپ پةن قذرئلئستاعئ جةتئستئكتةر دة جذرتتئث كوز الدئندا.
ديماش احمةت ذلئ قونايةأتئث ةل باسقارعان كةزةثئن 1955-1986 - جئلدارمةن ةسةپتةيمئز. وسئ جئلداردا قازاقستاننئث ةكونوميكاسئ 7 ةسة ءوسئپتئ. مئثداعان ةلدئ مةكةندةر پايدا بولعان، 68 جذمئسشئ پوسةلكةسئ، 43 قالا سالئنئپتئ. حالئقتئث سانئ ءوستئ، ول رةسپؤبليكا قؤاتئنئث وركةندةؤئنة قول جةتكئزدئ.
ارينة، ديمةكةث ونئ ءوز قولئمةن اتقارعان جوق قوي، ونئ حالئق اتقاردئ ةمةس پة دةپ بئرةؤلةردئث كولگئرسيتئنئ دة بار. حالئقتئ يگئلئكتئ ئسكة باستايتئن باسشئ ةكةنئن قايدا قويامئز. ونئث ذستئنة ديمةكةثنئث سول حالئقتئث ئشئندة جذرگةنئن دة جذرت بئلةدئ، ءبارئمئز كؤا بولعانبئز. ول ةلدئ ءجيئ ارالايتئن. كولحوز-سوأحوزداردا بولاتئن، كاسئپورئندار مةن قذرئلئستاردئ كورةتئن. ونئث سونداي كةزدةردة جذرتپةن ارالاسقانئ، ذلكةن-كئشئمةن سويلةسكةنئ جايئندا اثئزعا اينالعان اثگئمةلةر دة كوپ. جذرت ةشقاشاندا ونئث قاباق شئتئپ جذرگةنئن كورمةيتئن. كةمشئلئكتئ كورسة دة، ونئ جاساعانداردئ تذقئرتئپ، ذرسئپ جاتپايتئن. كةثةسئن ايتئپ، سول كةمشئلئكتةردئ جويؤدئث جولئن نذسقار ةدئ. وسئنداي ساپارلاردا ديمةكةثمةن بئرگة جذرگةن، ونئث جذرتپةن ارالاسؤئنا كؤا بولعان تالاي سةرئكتةرئنئث اثگئمةسئن تئثداپ، ةستةلئكتةرئن وقئعانئم بار. ونئ ءوزئم دة كوردئم. ول شئن مانئندة حالئق ادامئ بولعانئ، ولاردئث مذث-مذقتاجئن تئثداعانئ، ونئ ورئنداؤعا كوپ كذش-جئگةر جذمساعانئ جذرتتئث ةسئندة.
وسئ جةردة تاعئ ءبئر اتاپ ايتاتئن ءبئر جاي بار. ول وزئنة جاقسئ سةرئكتةردئ، ئسكةر باسشئلاردئ تاثداي بئلگةن ادام ةدئ. سول تذستا قانشاما ئسكة مةملةكةتتئك مذددة تذرعئسئنان قارايتئن قايراتكةرلةر، بئلئكتئ ذيئمداستئرؤشئلار ءوسئپ جةتئلدئ دةسةثئزشئ! بذل رةتتة تالاي جئل ديمةكةثمةن تئزة قوسئپ، ةثبةك ةتكةن ب.اشئموأتةن باستاپ، ج.تاشةنوأتئث، ن. وثداسئنوأتئث، م.بةيسةبايةأتئث، س.نيازبةكوأتئث، س.يماشةأتئث، ا.اسقاروأتئث، تاعئ باسقا تالاي قايراتكةرلةردئث اتئن اتاؤئمئزعا بولار ةدئ. ال سولاردئث قاتارئندا تاؤةلسئز قازاقستان رةسپؤبليكاسئنئث تذثعئش پرةزيدةنتئ، ذلت كوشباسشئسئ نذرسذلتان ءابئش ذلئ نازاربايةأتئث دا بولعانئ ءبارئمئز ءذشئن ماقتانئش. نذرةكةثنئث باسشئلئعئمةن رةسپؤبليكامئزداعئ جاقسئ ئستةر ةسةلةنة ءتذستئ، قازاقستان الةم تانئعان بةدةلدئ مةملةكةتتةردئث بئرئنة اينالدئ.
جالپئ، ديمةكةث ءوز زامانئندا تالاي ادامعا قامقورلئق كورسةتتئ. شاماسئ كةلگةنشة تالايلارعا ارا ءتذستئ. سوناؤ وتكةن عاسئردئث ورتاسئندا ءوزئ عئلئم اكادةمياسئنئث پرةزيدةنتئ بولئپ تذرعان كةزدة ق.ساتبايةأ، م.اؤةزوأتئ رةسپؤبليكادا قورعاؤعا مذمكئندئك شةكتةلگةندة، ولاردئث ماسكةؤگة كةتؤئنة جاعداي جاسادئ. ولجاس سذلةيمةنوأ سةكئلدئ تالانتتئ اقئندئ ءوزئنئث قئزمةتتئك بةدةلئن العا توسئپ، قورعاپ قالعانئ جذرتقا بةلگئلئ.
ديمةكةث باستاماشئ بولعان ئستةر كوپ. ءوزئم الماتئلئق بولعان سوث دا ءبئر جايدئ اتتاپ كةتة المايمئن. ول - الماتئنئث كوركةيؤئنة ديماش احمةت ذلئنئث قوسقان ذلةسئ. ةل استاناسئنئث كوركةيؤئنة جذرتتئث ءبارئ مذددةلئ دةسةك تة، سول كةزدة ونئ جذزةگة اسئرؤ قيئن ةدئ. ذلكةن قذرئلئستئ سالؤ ءذشئن ماسكةؤدئث رذقساتئ كةرةك. ال ونداعئلار باسقا جاقتا، اسئرةسة مادةني-ذلتتئق نئسانداردئث بوي كوتةرگةنئنة ونشا قذلئقتئ ةمةس. الماتئدا ءبئراز نئسانداردئث بوي كوتةرؤئنة ديمةكةثنئث بةدةلئ، ءتئپتئ تاپقئرلئعئ كومةكتةستئ دةر ةدئك. ايتالئق، لةنيننئث 100 جئلدئق مةرةكةسئن اتاپ ءوتؤ ءذشئن كوپ ادام سئياتئن اسةم عيمارات كةرةك دةگةن سةبةپتئ العا توسئپ، رةسپؤبليكا سارايئن سالدئردئ. سول ذلئ كوسةم اتئنداعئ داثعئلدئ كوركةيتةمئز دةپ، ونئث بويئنان ءبئراز مادةني-تذرمئستئق نئساندار تذرعئزدئ. سونداي-اق، 25 قاباتتئ «قازاقستان» قوناق ءذيئ، م.اؤةزوأ اتئنداعئ اكادةميالئق دراما تةاترئ، م.لةرمونتوأ اتئنداعئ ورئس دراما تةاترئ، قازاق سيركئ، جاستاردئث نةكة سارايئ، ذلتتئق كئتاپحانا، «اراسان» مونشاسئ، جابئق كوكبازار كةشةنئ، توعئز قاباتتئ باسپاسوز ءذيئ، الماتئ تةمئر جول أوكزالدارئ، ءاؤةجاي عيماراتئ، رةسپؤبليكالئق پيونةرلةر سارايئ مةن مةدةؤ سپورت كةشةنئ، تاعئ باسقالار ديمةكةثنئث باستاماشئلئعئ ارقاسئندا دذنيةگة كةلگةن. راس، كةيئن بذل ءذشئن ونئث ءسوز ةستؤئنة دة تؤرا كةلدئ. ءبئراق ؤاقئت ديمةكةثنئث قولعا العان جذمئستارئنئث دذرئستئعئن دالةلدةدئ.
استانا - ةلدئث كوركئ، سئرتتان كةلگةندةر سوعان قاراپ ةلئثدئ تانيدئ دةيتئن ديماش احمةت ذلئ. وسئ ءبئر ومئرشةث يدةيانئث بذگئندة جالعاسئن كورئپ سذيسئنةمئز. ونئث كةرةمةت كورئنئسئ -جاثا ةلوردامئز - استانا قالاسئ، ونداعئ الةمدئ تاثداندئرعان عيماراتتار. قازئر سونئ ديمةكةث كورگةن بولسا، قالاي سذيسئنةر ةدئ-اؤ دةپ ويلايسئث.
زامانئمئزدئث زاثعار تذلعاسئ ديماش احمةت ذلئ قونايةأتئث حالئق ءذشئث، ةلئمئز ءذشئن جاساعان ةثبةگئ كةزئندة جوعارئ باعالاندئ. وعان ك س ر و-داي الئپ دةرجاأانئث ةث جوعارئ - سوسياليستئك ةثبةك ةرئ اتاعئ ءذش رةت بةرئلدئ، ةث جوعارئ وردةنئ - لةنين وردةنئمةن 8 رةت ماراپاتتالدئ. ونئ بذرئنعئ توتاليتارلئق ةلدئث ناگرادالارئ دةپ كةمسئتؤدئث ةش قاجةتئ جوق. بذل - ذلئ تذلعانئث ةثبةگئن باعالاعاندئق قانا ةمةس، ونئ مويئنداؤ دةپ تة قابئلداعان ءجون.
ال ونئث ةثبةگئن شئن باعالاؤ دةپ وعان دةگةن حالئقتئث سذيئسپةنشئلئگئن ايتساق ورئندئ بولار. ونئ قئزمةتئنةن العان كةزدة قازاق جاستارئنئث كوتةرئلؤئ دة سونئث ءبئر كورئنئسئ. باسقا بئرةؤ ءذشئن وندايعا بارماؤئ دا مذمكئن-اؤ دةيسئث. ول قئزمةتئنةن الئنعان سوث، وعان كذية جاققان كةزدة دة، حالئق ءوزئنئث ادال پةرزةنتئنة دةگةن ئقئلاس-پةيئلئنةن اينئعان جوق. ال، 1993 - جئلدئث 22 - تامئزئندا ول دذنيةدةن وتكةندة، ونئمةن قوشتاسؤعا كةلگةن حالئقتا ةسةپ بولمادئ. وپةرا تةاترئنان كةثساي زيراتئنا دةيئن جولدئث ةكئ جاعئ ادامعا تولئپ، سذيئكتئ پةرزةنتئن اقئرعئ ساپارعا شئعارئپ سالدئ.
ءسئرا، دئنمذحامةد احمةت ذلئ قونايةأ سياقتئ ادامداردئ استة دة ءولدئ دةؤگة بولمايدئ. ول ارتئندا ولمةيتذعئن ءئس قالدئرعان تذلعا. ول ءارقاشان حالئقپةن بئرگة جاسايدئ. ولاردئث جادئندا ءومئر سذرةدئ.
وعان دةگةن قذرمةتتئ قازئر دة كورئپ وتئرمئز. ديمةكةث ومئردةن وتكةن سوث، 1994 - جئلئ د.ا.قونايةأتئ ةستة قالدئرؤ جونئندة پرةزيدةنت ن.ا.نازاربايةأ قول قويعان جارلئق شئقتئ. سوعان وراي ول جذمئس ئستةگةن مةكةمةگة، ينستيتؤتقا ونئث اتئ بةرئلدئ. تةك الماتئدا عانا ةمةس، رةسپؤبليكانئث جةر-جةرئندة، ةلدئ مةكةندةردة دة قونايةأ اتئنداعئ كوشةلةر بار. ءتئپتئ جةر-جةرلةردة وعان ةسكةرتكئش تة قويئلئپ جاتئر. ال، الماتئداعئ ونئث ةسكةرتكئشئ مةن قاسئنداعئ اللةيا حالئق كوپ باراتئن، جذرت قذرمةت كورسةتةتئن جةرگة اينالدئ.
ديمةكةثنئث كوزئ تئرئسئندة 1992 - جئلئ د.ا.قونايةأ اتئنداعئ حالئقارالئق قور قذرئلعان بولاتئن. ونئث ماقساتئ - قازاقستان رةسپؤبليكاسئنئث مةملةكةتتئگئن نئعايتؤ، ةلئمئزدة جذرگئزئلئپ جاتقان ساياسي جانة ةكونوميكالئق رةفورمالارعا قولداؤ كورسةتؤ، قازاق حالقئنئث تاريحي، مادةني جانة رؤحاني مذراسئن يگةرئپ، ونئث وركةندةؤئنة سةپتئگئن تيگئزؤ. قازئر قور جذزةگة اسئرعان ءبئرشاما ءئستةر بار.
ذلئ تذلعانئث ءومئرئ حالئققا ونةگة دةيمئز. بذل رةتتة، ونئث اتئنداعئ مؤزةيدئث ورنئ بولةك. وندا ديمةكةثنئث كوزئندةي بولعان جادئگةرلةر جيناقتالعان. مئنة، ديماش احمةت ذلئنئث 100 جئلدئعئنا وراي ول تذرعان ءذي دة مؤزةي-ذيگة اينالئپ، ةسئگئن حالئققا ايقارا اشقالئ وتئر. حالئق قاشان دا ءوزئنئث سذيئكتئ پةرزةنتئمةن بئرگة بولادئ.
سذلتان جيةنبايةأ، حالئقارالئق د.ا.قونايةأ قورئنئث قذرمةتتئ پرةزيدةنتئ.
1. د.ا.قونايةإ
2. مارتةبةلئ جينالئس ءتورالقاسئندا
3. د.ا.قونايةأتئ اؤةجايدا قارسئ الؤ
دةرةككوزئ: «ةگةمةن قازاقستان» گازةتئ