قازاق بةسئگئنةن بةزئنةدئ... ال ا ق ش دارئگةرئ ونئث قاجةتتئلئگئن سةزئنةدئ

مذندا ول اكة-انالارعا جئلاعان بالانئ جةدةل جذباتئپ، ونئ تئنئش تا ءتاتتئ ذيقئسئنا قايتا بولةؤدئث تاسئلدةرئن زةرتتةگةن ذزاق جئلدئق ةثبةگئنئث ناتيجةسئن جازعان. قئزئعئ باتئس پةن شئعئستئث بالانئ جذباتؤ ونةرئن زةرتتةگةن عالئم ةكونوميكاسئ قارئشتاپ دامئعان باتئس الةمئنئث بذل نازئك تاربية ئسئنة كةلگةندة، شئعئستان كوش بويئ كةيئن قالعانئن مويئندايدئ. ونئث زةرتتةؤئنشة، قازاقتئث بةسئك تاربيةسئ - بالا تاربيةسئنئث تورةسئ!.. القيسسا، اثگئمةنئ ارئدةن باستايئق. دارئگةر كةيئپكةرئمئز حارأي كارپتئ بذل ةثبةكتئ جازؤعا قئزئق ويلار جةتةلةپتئ. «نةگة جان-جانؤار ئشئندة ادام بالاسئ عانا تئم ءالسئز، قورعانسئز كةلةدئ؟ باسقا جانؤار ءتولئنئث قاي-قايسئسئ دا دذنيةگة كةلة سالئسئمةن، تذرؤعا، جذرؤگة ذمتئلادئ. سول كذنئ-اق اياققا تذرئپ، ءجذرئپ-جذگئرئپ كةتةدئ، جئلاپ داؤئس شئعارمايدئ. تةك ادامنئث پةرزةنتئ عانا ومئرگة جئلاپ كةلةدئ، كةمئ 3 ايعا شةيئن مازاسئز، قورعانسئز، كوپ نارسةگة قابئلةتسئز كةلةدئ. ولار جذرة المايدئ، جذگئرة المايدئ، ءتئپتئ بذيئرئنة قاراي اؤناي دا المايدئ» دةپ تاثدانادئ عالئم. زةرتتةي كةلة، كارپتئث باسئندا قئزئق وي تؤادئ: «شاماسئ، بالانئث تولئق قالئپتاسؤئ ءذشئن 9 اي جةتكئلئكسئز بولسا كةرةك، ول ءذشئن تولئق ءبئر جئل ؤاقئت قاجةت شئعار». مذنداي بولجامئن عالئم وزئنشة وپ-وثاي دالةلدةپ تة بةرگةن. بالانئث، دالئرةك ايتقاندا، ذرئقتئث انا جاتئرئندا قالئپتاسؤ ؤاقئتئن، ياعني 9 ايدئ 3 ايدان - 3 تريمةسترگة بولةتئن بولساق، ودان بولةك بالانئث جةتئلؤئ ءذشئن تاعئ 3 اي - ءتورتئنشئ تريمةستر قاجةت ةكةن. «دذنيةگة جاثا كةلگةن بالا 3 ايعا دةيئن ءالئ ذرئق قالپئندا بولادئ. جانؤارلاردان ادام بالاسئنئث ايئرماشئلئعئ - ونئث ميئنئث ذلكةندئگئندة. ةگةر بالا انا جاتئرئندا تاعئ 3 ايعا قالاتئن بولسا، وندا باسئ بالا بوسانؤ جولئندا قئستئرئلئپ قاپ، ونئث دذنيةگة كةلؤئ مذمكئن بولماي قالادئ. سول ءذشئن دة ذرئقتئث جاتئرئشئلئك دامؤئ 9 ايمةن اياقتالئپ، كةيئنگئ دامؤ پروسةسئ جارئق الةمدة جالعاسادئ» دةپ جازادئ حارأي كارپ. دةگةنمةن 3 ايعا دةيئن ونئ بالا دةپ اتاؤعا كةلمةيدئ ةكةن، ويتكةنئ ول - ءالئ قالئپتاسؤ كةزةثئندةگئ ذرئق قانا...
البةتتة امةريكالئق عالئمنئث بذل بولجامدئ تةورةماسئ - باسقا عالئمدار تاراپئنان دالةلدةنئپ، قوشتالا ما، قوشتالماي ما - بذل جاعئ بولةك اثگئمة. ءبئزدئ باستئ قئزئقتئرعانئ - عالئمنئث وسئدان كةيئنگئ تؤعان ويلارئ بولدئ. ا ق ش-تا بالا تاربيةسئندة كةزئگةتئن ةث باستئ ماسةلة - جئلاعان بالانئ جذباتؤ ةكةن. بذل - دارئگةرلةر اراسئنداعئ كوپ زةرتتةلگةن دة، تالقئلانعان دا، ءبئراق جاؤابئ اسا تابئلا قويماعان تاقئرئپ ةكةن. سودان دا حارأيدئث جازؤئنشا، امةريكالئقتار نارةستة دذنيةگة كةلگةننةن كةيئنگئ 3 ايدئ «شئداپ» قانا وتكئزؤگة تئرئساتئن كورئنةدئ. ال حارأي بولسا، بذل سذراققا وزئنشة جاؤاپ ئزدةي كةلئپ، جوعارئداعئ تةورةماسئن ذستانادئ دا، بالانئ جذباتؤدئث باستئ جولئ - وعان انا جاتئرئندا ءوزئ 9 اي بويئ ذيرةنگةن جاعدايدئ جاساؤ قاجةت دةپ تابادئ. عالئمنئث زةرتتةؤئنشة، انا جاتئرئنداعئ جاعدايدئ جاساؤ ءذشئن 5 تالاپتئ ورئنداؤ كةرةك ةكةن. ولار - بالانئ قئمتاپ وراؤ، تةربةؤ، ءالسئز شؤ جاساؤ، بئردةثةنئ سورعئزؤ جانة بالانئ قئرئمةن جاتقئزؤ ةكةن. بذل جاعئنان كةلگةندة، عالئم شئعئستئث، ونئث ئشئندة ءبئزدئث حالئقتئث بةسئك تاربيةسئنة ءتانتئ بولادئ. ويتكةنئ ءبئزدئث تاربيةدة - عالئم قاجةت دةپ تاپقان تالاپتاردئث ءبارئ ساقتالادئ. بةسئككة بولةؤ مادةنيةتئ - دانا حالقئمئزدئث ةجةلدةن قالئپتاسقان ءداستذرئ. بةسئككة بولةنگةن بالا - انا قذرساعئندا جاتقانداي، جئلئ دا جايلئ كذي كةشةدئ. ويتكةنئ مذندا، حارأي ايتقانداي، بالا قئمتالئپ ورالادئ دا، تةربةلةدئ دة. ال اناسئ وعان «شؤ جاساپ»، بةسئك جئرئن اندةتةدئ. راس، دارئگةر عالئم بةسئككة بولةؤ مادةنيةتئنة ءتانتئ بولعانئمةن، ءوز جةرلةستةرئنة ارنالعان ادئستةمةدة بةسئكتئ قولدانباعان. ويتكةنئ ونئث ادئستةمةسئ جةرگئلئكتئ جةردئث مةنتاليتةتئنة لايئقتالعان.
«نةگئزئ، ءبئزدئث ارعئ اتالارئمئز دا بالانئ قئمتاپ وراپ وسئرگةن. ءبئراق عئلئم ةكئ قاتةلئك جئبةردئ. 1700 - جئلدارئ عالئمدار ورالماعان بالالار دا قولئن شئعارئپ، نة بارماعئن كوزئنة تئعئپ المايتئنئن دالةلدةپ بةردئ. وسئدان كةيئن اتا-انالار بالانئ وراپ تاستاؤدئ قذر بةكةرشئلئك دةپ ويلاؤعا كوشتئ. ةكئنشئ قاتةلئك - دةموكراتيانئث قاتةسئ. ءبئزدئث حالئق بالانئ قئمتاپ وراؤدئ - ولاردئ «بالالار تذرمةسئنة» جاتقئزؤمةن بئردةي دةپ ةسةپتةپ، ولارعا ةركئندئك سئيلاؤدئ ذيعاردئ. ءبئراق جاثا تؤعان بالاعا ةركئندئك قاجةت ةمةس، وعان قاؤئپسئزدئك كةرةك» دةپ جازادئ ح.كارپ. مذنئ ايتؤئمئز، بةسئككة بولةؤدةن كةمشئلئك ئزدةؤ - ءبئزدئث تاريحئمئزدا دا بولعان اقتاثداق. كةثةستئك داؤئردة عالئمدار ءدال امةريكالئقتارشا بةسئككة بولةؤ - بالا قذقئعئن شةكتةؤمةن بئردةي ةكةنئن، بولةنگةن بالانئث اياعئ تالتاق بوپ، ول كةيئن ومئرگة قابئلةتسئز بوپ وسةتئنئن دالةلدةؤگة تئرئستئ. الايدا مذنئث ءبارئ بوس ءسوز بولعانئن سول عئلئمنئث ءوزئ كورسةتئپ وتئر. دانا حالقئمئزدئث ءداستذرئن - مذحيتتئث ارعئ بةتئندةگئ مةملةكةتتةر دة مويئنداؤدا. حارأي كارپتئث ءوزئ بةسئك مادةنيةتئنئث سئرتقئ پئشئنئنة، ياعني ونئث بالانئ جذباتؤدئث مئقتئ قذرالئ ةكةندئگئنة قاراپ-اق وعان زور باعا بةردئ. ال قازاق حالقئ ءذشئن بةسئككة بولةؤ - ونئ تاربيةلةؤمةن دة تئعئز بايلانئستئ. بةسئككة بولةؤ - ذلكةن ونةر. ول - بالانئث ذيقئسئن عانا كذزةتئپ قويمايدئ، ونئ حالئق سةنئمئ بويئنشا، جئن-شايتاننان دا قورعايدئ. سول ءذشئن دة حالقئمئز بةسئكتئ 7 زاتپةن جابدئقتاعان. ولار - كورپة، قامشئ، جذگةن، شاپان، تون، كةبةنةك، شةكپةن. قامشئ - جئن-شايتاندئ قؤاتئنئ بةلگئلئ. سونداي-اق حارأي شؤ جاساؤ ءذشئن شاثسورعئشتئث داؤئسئنان ءسال جؤان ةتئپ «ششش» دةپ دئبئستاؤدئ ذسئنادئ. ال بئزدة ونئث ورنئنا كيةلئ بةسئك جئرئ بار. ةسةسئنة، بةسئك جئرئ - بالانئث دذنية تانئمئنئث ةرتة كةثةيؤئنة جول اشادئ. قازاق حالقئ بالالارئنئث ءتئلئ ةرتة شئعئپ، جاتئق سويلةؤئنئث كئلتئ - وسئ بةسئك جئرئندا جاتئر. ويتكةنئ باياؤ ئرعاقپةن ايتئلعان اناسئنئث الديئ تؤعاننان بالانئث قذلاعئنا سئثةدئ. انا بالانئ ءاننئث ئرعاعئمةن تةربةتةدئ.
وكئنئشتئسئ، بذگئندة بةسئك جئرئن اندةتةتئن انا از. ارداگةر ذستاز-عالئم رامازان جاشيةأتئث ايتؤئنشا، بةسئك جئرئندا ءتذرلئ فونةتيكالئق دئبئس كةزدةسةدئ. اشئق-قئساثئ دا، جؤان-جئثئشكةسئ دة، قاتاث-ذياث، ءذندئسئ دة بار. «الدي-الدي، اق بوپةم، اق بةسئككة جات بوپةم...» ءبارئ بار. ونئث ذستئنة سازدئ، اؤةندئ بولئپ كةلةدئ. مئنة، بةسئك تاربيةسئنئث مذنداي دا قذپياسئ بار. سئرا، حارأي كارپ قازاقتئث بةسئك تاربيةسئنئث ئشكئ مازمذنئن، ونداعئ سةنئم مةن تاربيةمةن تانئسا قويماعان بولار. ويتكةنئ ونئث ةثبةگئنئث باستئ نئسانئ - بالانئ تئنئشتاندئرؤ بولاتئن. دةگةنمةن امةريكالئق عالئم بذل جاعئن دا زةرتتةي باستاسا، قازاق حالقئنئث دانالئعئنا تاعئ ءبئر مارتة باس يةرئنة ءشذبامئز جوق.
نذربولات امانجول
دةرةككوزئ:«ايقئن» گازةتئ