تاؤةلسئزدئكتئث نئشانئ رةتئندة ءتول تةثگةمئزدئث بةدةلئ جئل ساناپ ءوسئپ، نئعايئپ كةلةدئ - ب. ءئزباساروأ، ب ق و

- ذلتتئق أاليؤتا - تةثگةنئث اينالئمعا ةنؤئنة وراي قازاقستان وزئندئك قارجئ-نةسية ساياساتئن دةربةس جذرگئزؤگة مذمكئندئك الدئ، دةدئ تاجئريبةلئ قارجئگةر. مذنئث ءوزئ ينفلياسيانئ اؤئزدئقتاؤعا، ءوندئرئستئث قذلدئراؤئن توقتاتؤعا، ةكونوميكانئث ءوسؤ كةزةثئنة ءوتؤگة جول اشتئ. ةلئمئزدئث ذلتتئق أاليؤتانئ قولدانئسقا ةنگئزؤئ تاريحي قاجةتتئلئكتةن تؤعان ةدئ جانة سول كةزدة بذرئنعئ كةثةستةر وداعئنئث «شةكپةنئنةن» شئققان رةسپؤبليكالاردئث كوپشئلئگئ رؤبلدةن باس تارتتئ. ساياسي جانة ةكونوميكالئق جاعدايلار ةلئمئزدئث بانكتئك زاثدئلئعئنا وزگةرئستةر ةنگئزؤدئ، سول ارقئلئ جاثادان پايدا بولعان كوممةرسيالئق بانكتةردئث قئزمةتئن رةتتةؤدئ قاجةتسئندئ. 1993- جئلئ «ق ر ذلتتئق بانك تؤرالئ» جانة «بانكتةر جانة بانكتئك جذية تؤرالئ» زاثدار جارئققا شئقتئ. وسئ زاثدار بويئنشا ةگةمةن قازاقستاندا ةكئ دةثگةيلئ بانك جذيةسئ قالئپتاستئ. ونئث ءبئرئنشئ دةثگةيئ مةملةكةتتةگئ اقشا-نةسية ساياساتئن جذرگئزةتئن ذلتتئق بانك بولسا، ال ةكئنشئ دةثگةيئ وتپةلئ كةزةثدة شامادان تئس كوبةيئپ كةتكةن كوممةرسيالئق بانكتةر دةپ انئقتالدئ.
- بوريس ءئزباسار ذلئ، تةثگة اينالئمعا ةنگةن جئلدارئ كوممةرسيالئق بانكتةر جاثبئردان كةيئنگئ ساثئراؤقذلاقتاي قاپتاپ كةتكةنئ بةلگئلئ. سولاردئ ءبئر جذيةگة كةلتئرؤ ءذردئسئ قالاي ءجذردئ؟
- ءيا، سول كةزدة وثئردة 35 بانك فيليالئ جذمئس ئستةدئ. ولار ةكونوميكانئث بيؤدجةتتةن تئس سالالارئ مةن تذرعئنداردئ نةسيةلةؤمةن، بانكتئك قئزمةت كورسةتؤمةن، دةپوزيتتةر تارتؤمةن، اقشا ايئرباستاؤ جذمئستارئمةن اينالئستئ. قازاقستان ةگةمةندئ ةل رةتئندة وزگة مةملةكةتتةرمةن تةرةزةسئ تةث ءتذسؤئ ءذشئن ساندئق كورسةتكئشتةن گورئ ساپاعا ءمان بةرئلدئ. سوندئقتان بانكتةردئث جذمئسئ حالئقارالئق ستاندارتتارعا ساي بولؤئ ءذشئن ولاردئ قايتا قذرؤ شارالارئ قولعا الئندئ. ذلتتئق بانك بانكتةردئ كاپيتالداندئرؤ ساياساتئن جذرگئزئپ، ولاردئث وتئمدئلئگئن كوتةردئ. ةكئنشئ دةثگةيدةگئ بانكتةر جذمئستارئنا تالاپ قاتايدئ، سونئث ئشئندة جارعئلئق كاپيتالدئث تومةنگئ مولشةرئ، تاؤةكةلدئ قاجةت ةتةتئن اكتيأتةرگة قاتئستئ وزئندئك كاپيتالدئث جةتكئلئكتئلئگئ، وتئمدئلئك كوةففيسيةنتئ، ءبئر نةسية الؤشئنئث تاؤةكةلئنئث شةكتئ مولشةرئ باستئ تالاپتارعا اينالدئ. وسئدان كةلئپ، تذرلئشة جاعدايلارئنا قاراي كةيبئر جةكةلةگةن بانكتةر تاراتئلئپ، ةندئ بئرةؤلةرئ ةكئنشئسئمةن بئرئكتئرئلدئ. مذنئث ءوزئ قازاقستانداعئ بانك جذيةسئنئث ساپالئ جاثا دامؤعا كوشكةندئگئن كورسةتتئ.
مئسالعا، 1997- جئلئ «تذران بانك» «الةم بانك قازاقستان» بانكئمةن بئرئگئپ، «تذران الةم بانك» ج ا ق بولئپ، ودان كةيئن «سةنتركرةديت بانك» بذرئنعئ كةثةستئك ةكئ بانكپةن قوسئلدئ. ءسويتئپ، وسئنداي جان-جاقتئ جذمئستاردئث ناتيجةسئندة وبلئسئمئزدا بذرئنعئ 35 بانك فيليالئنئث ورنئنا تةك 21 فيليال قالدئ. بذگئندة وثئردة 16 بانك فيليالئ مةن ةدب-نئث ءبئر وكئلدئگئ جذمئس ئستةؤدة.
ءاپ دةگةننةن-اق ذلتتئق بانك وزئنة جذكتةلگةن مئندةتكة سايكةس، ذلتتئق أاليؤتانئث تذراقتئلئعئن قامتاماسئز ةتؤگة جانة ينفلياسيانئ تومةندةتؤگة كذش سالدئ. بئرتئندةپ بذل ماقساتقا قول جةتكئزدئ. 1995- جئلئ جةدةل وسكةن ينفلياسيانئ تومةندةتؤ 60 پايئزدئ قذرادئ. ذلتتئق بانكتئث دامؤئ مةن أاليؤتامئزدئث قالئپتاسؤ كةزةثئ 1998-1999- جئلدارئ بولدئ. بذل كورشئ رةسةيدة قارجئ داعدارئسئ ورئن العان جانة مذنايدئث الةمدئك باعاسئنئث قذلدئراعان تذس. ءتول تةثگةمئز سئناقتان وسئلايشا ءوتتئ. مذنداي جاعدايدان شئعؤ ءذشئن 1999- جئلئ ساؤئردة تةثگةنئث ايئرباس باعاسئ ةركئن ئرئققا جئبةرئلدئ. وسئنئث ءوزئ قازاقستاندئق وندئرئسشئلةردئث باسةكةگة قابئلةتتئلئگئن قالپئنا كةلتئرؤگة جاردةمدةستئ. 1998- جئلئ ذلتتئق بانككة ساقتاندئرؤدئ قاداعالاؤ ورگانئنئث قذزئرئ مةن قئزمةتئ، ودان كةيئنگئ جئلدارئ باعالئ قاعازدار كوميسسياسئنئث ، زةينةتاقئ جيناقتاؤ قورلارئنئث قئزمةتئن رةتتةؤ كوميتةتئنئث قئزمةتتةرئ قوسئلدئ.
2004- جئلئ ذلتتئق بانك ةلئمئزدةگئ قارجئ نارئعئن رةتتةؤدة باستئ ذستانئمعا ية بولدئ. الايدا كوپ كةشئكپةي باس قارجئ ينستيتؤتئنان مذنداي كوپ جذكتةمة الئنئپ تاستالدئ. سونئث ئشئندة رةتتةؤشئ جانة قاداعالاؤ قئزمةتتةرئ ارنايئ ورگاندارعا، قارجئلئق نارئقتئ رةتتةؤ جانة قاداعالاؤ جونئندةگئ اگةنتتئككة بةرئلدئ. باس بانك ءوزئنئث نازارئن نةگئزگئ مئندةتتةرگة اؤدارؤعا مذمكئندئك الدئ. سودان 2011- جئلعئ ساؤئردة ق ر پرةزيدةنتئ «ق ر ذلتتئق بانكتئث كةيبئر ماسةلةلةرئ تؤرالئ» جارلئعئنا قول قويدئ. وسئنئث نةگئزئندة ذلتتئق بانك سالاسئندا قارجئلئق ذيئمدار مةن قارجئ نارئعئن جانة الماتئ قالاسئنداعئ ايماقتئق قارجئ ورتالئعئن دامئتؤدئ باقئلاؤ جانة قاداعالاؤ بويئنشا ةكئ كوميتةت قذرئلدئ. قارجئ سالاسئنداعئ بارلئق قاداعالاؤ جانة باقئلاؤ فؤنكسياسئنئث تةك مةملةكةت باسشئسئنا عانا تئكةلةي باعئنئشتئ ءبئر مةملةكةتتئك ورگاندا، ياعني ذلتتئق بانكتة شوعئرلانؤئ بذگئنگئ تالابئنان تؤئنداعان، قارجئ سالاسئنئث ذزاق مةرزئمدئك دامؤئن كوزدةگةندئكتةن جاسالئپ وتئرعان شةشئم.
- سوثعئ ؤاقئتتا حالئقتئث بانكتةرگة سةنئمئ نئعايئپ، دةپوزيتتةردةگئ سالئمداردئث ءوسؤئ بايقالؤدا. وسئ جاعئنا توقتالا كةتسةثئز؟
- بانكتةرگة دةگةن سةنئمنئث نئعايؤئنا 1999- جئلعئ ةكئنشئ دةثگةيدةگئ بانكتةردةگئ جةكة تذلعالاردئث سالئمدارئن ذجئمدئق مئندةتتئ ساقتاندئرؤ قورئنئث قذرئلؤئمةن بايلانئستئرعان ءجون. وسئنئث ناتيجةسئندة تذرعئنداردئث سالئمدارئنئث كولةمئ ذلعايا باستادئ. 2003- جئلئ ول 11622،5 تةثگة، ال 2010- جئلئ 63876،74 تةثگةگة جةتتئ. دةپوزيتتئك سالئمدار ذلتتئق جانة شةتةل أاليؤتاسئ تذرئندةگئ سالئمداردئث ةسةبئنةن ءوستئ. 1993- جئلدان 2002- جئلدئ قوسا العاندا تةثگة تذرئندةگئ دةپوزيتتةر 85 پايئزعا ءوستئ، ودان كةيئن 50 پايئزعا دةيئن ازايدئ، دةگةنمةن سوثعئ جئلدارئ تذرعئندار دا، زاثدئ تذلعالار دا قارجئنئ ذلتتئق أاليؤتا كذيئندة ساقتايتئن بولدئ. بذعان ارينة، ذلتتئق أاليؤتامئزدئث نئعايؤئ دا اسةر ةتتئ. مةملةكةت جةكة تذرعئنداردئث دةپوزيتتةردةگئ كةپئلدئ سالئمدارئنئث مولشةرئن 700 مئث تةثگةدةن 5 ميلليون تةثگةگة دةيئن كوتةردئ. بذل ةلئمئزدةگئ ةكونوميكالئق بةلسةندئلئكتئث تومةندةگةن كةزةثئندة سالئمشئلار اراسئنداعئ دذربةلةثنةن ساقتادئ. بذگئندة وبلئستاعئ دةپوزيتتةردة تذرعئنداردئث سالئمئ 88،7 پايئزدئ قذرايدئ. جئل باسئنداعئ كورسةتكئشپةن سالئستئرعاندا ول 12،8 پايئزعا ءوستئ. بيئلعئ 1- قئركذيةكتةگئ مالئمةتكة سذيةنسةك، تذرعئنداردئث جيناعئ 43،8 ميلليارد تةثگة شاماسئندا. سالئم قاراجاتئنئث ءوسؤئ ءبئرقاتار فاكتورلارعا، سونئث ئشئندة ةكونوميكانئث دامؤ مةن تذرعئندار تابئسئنئث وسؤئنة بايلانئستئ.
نةسيةلةؤ نارئعئنئث دامؤ ديناميكاسئنا كةلسةك، ول دا ةكونوميكانئث دامؤ سيپاتئنئث كورئنئسئ ءتارئزدئ. 1993 - جئلدان باستاپ 1999- جئلدئ قوسا العان كةزةثدة نةسيةنئث نةگئزگئ بولئگئ، 59 پايئزعا دةيئن اؤئل شارؤاشئلئعئ سالاسئنا تيةسئلئ. ال، 2000- جئلدان بةرئ ءوندئرئستئ، قذرئلئستئ، كولئك سالاسئن نةسيةلةؤ قارقئندئ. سونئمةن قاتار بيزنةستئ، شاعئن كاسئپكةرلئك سؤبةكتئلةرئن نةسيةلةؤ دامي باستادئ. 2007- جئلئ 1998- جئلمةن سالئستئرعاندا نةسيةلةؤ 56 ةسةگة ءوستئ. تةك وتكةن جئلدئث وزئندة وبلئستاعئ ورتا جانة شاعئن بيزنةس سالاسئنا 19129،1 ميلليون تةثگة نةسية بةرئلگةن. بيئلعئ سةگئز ايدا بذل سالانئ نةسيةلةؤ 10،2 ميلليارد تةثگةگة جةتكةن. ول دةگةنئثئز وتكةن جئلعئ وسئ مةرزئمدةگئ كورسةتكئشتةن 18،3 پايئزعا ارتئق. «بيزنةستئث جول كارتاسئ-2020» باعدارلاماسئ شةثبةرئندة رةسپؤبليكالئق بيؤدجةتتةن وبلئستئث ينفراقذرئلئمئن دامئتؤعا 606،3 ميلليون تةثگة ترانفةرتتةر جانة جةكة كاسئپكةرلئكتئ قولداؤعا 1168،1 ميلليون تةثگة ءبولئندئ. «جذمئسپةن قامتؤ-2020» باعدارلاماسئ بويئنشا اؤئلدارداعئ كاسئپكةرلئكتئ دامئتؤعا 200،0 ميلليون تةثگة، وسئ باعدارلاما نةگئزئندة كاسئپكةرلةردئ وقئتؤعا 87 ميلليون تةثگة بةرئلگةن.
بانكتةردئث نةسيةسئنة سذرانئستئث وسة تذسكةنئ بايقالئپ وتئر. كاسئپورئنداردئث جذمئسئ جاندانؤدا. ةكونوميكا ورگة تارتتئ. سوعان سايكةس تذرعئنداردئث باقؤاتتئلئعئ ارتتئ. بيئلعئ ءبئرئنشئ قئركذيةكتةگئ مالئمةت بويئنشا وبلئستاعئ بانكتةر 101،5 ميلليارد تةثگة شاماسئندا نةسية بةرگةن. ءوسئم وتكةن جئلعئمةن سالئستئرعاندا 18،5 پايئزدئ قذرادئ. جةكة تذلعالارعا بةرئلگةن نةسية مولشةرئ 56،8 ميلليارد تةثگة، زاثدئ تذلعالارعا بةرئلگةنئ 44،7 ميلليارد تةثگة بولدئ. نةگئزگئ نةسية الؤشئلار كاسئپورئندار مةن ذيئمدار. نةسية الؤشئلاردئث ئشئندة تذتئنؤشئلئق، اينالئم قاراجاتئن تولئقتئرؤ ماقساتئنداعئ نةسيةلةر باسئم. كوممةرسيالئق بانكتةرگة سالئنعان قارجئ قورلارئ ةكونوميكانئث ناقتئ سةكتورئنئنئث قارقئنئنئث وسؤئنة، الةؤمةتتئك سالانئث دامؤئنا اسةر ةتؤدة.
«تاؤةلسئزدئك العان 20 جئل ئشئندة قازاقستانداعئ بانك جذيةسئ قالئپتاسئپ، دامئدئ. ةلئمئزدئث قارجئ جذيةسئنئث بذرئنعئ كةثةستةر وداعئنا قاراعان رةسپؤبليكالاردئث ئشئندةگئ وزئق دامئعانئن الةمدةگئ مئقتئ ساراپشئلاردئث وزدةرئ مويئنداعان. ةلئمئزدئث ةكونوميكالئق تذراقتئلئعئ، الةؤمةتتئك ماسةلةلةردئث شةشئلؤئ، تذرعئنداردئث ءومئر ساپاسئنئث جاقسارؤئ كوپ جاعدايلاردا قارجئگةرلةردئث ةثبةگئنة، ولاردئث كاسئبي شةبةرلئگئنة، ءوز مئندةتتةرئنة جاؤاپكةرشئلئكپةن قاراؤئنا تئكةلةي قاتئسئ بار. بانكتةر ةكونوميكانئث تارام-تارام سالالارئنا قان جذگئرتةدئ. سوندئقتان قارجئ جذيةسئندةگئ قئزمةتكةرلةردئث ةگةمةن ةلئمئزدئث قارقئندئ دامؤئ جولئندا ةرئنبةي تةر توگة بةرةتئنئنة كذمان جوق»، دةپ تذيئندةدئ ويئن ب. ءئزباساروأ.