جةمةنةيدة تؤعان نذرحان قازاق پوةزياسئنا وزگةشة اؤةن-ذنمةن كةلئپ قوسئلدئ

اؤزئمئزدئ جيناپ ذلگةرمةي، كابينةتكة قالئث قارا شاشئ يئعئنا تذسكةن، ءبئر قاراعاندا اتاقتئ ءانشئ فارؤح زاكيروأقا ذقسايتئن قاراتورئ، كوركةم، قئرمذرئندئ جئگئت اعاسئ كئرئپ كةلدئ دة: - اسسالاؤماعالةيكؤم! - دةپ سول جةردة وتئرعان بارئمئزگة جاعالاي امانداسئپ شئقتئ.
اشئق-جارقئن، ورمان-بةرمةن مئنةزدئ اقئن جئگئتتئث ارقاسئ بارئن اثدادئم. اؤئزدئعئمةن الئسقان اساؤ اتتاي بايئزدار ةمةس.
- كوكةم، - دةدئ دؤلات مةنئث اتئ-ءجونئمدئ ايتئپ.
- حوش كةلئپسئز، اعا! - جاثا كوردئم-اؤ دةپ جاتئرقاماي، توسئرقاماي ءئش تارتئپ، اثگئمة تئزگئنئن اعئتتئ نذرحان. - جاقسئ بولدئ-اؤ!.. جابئرقاپ، جالعئزسئراپ ءجذر ةدئم... الدئثدا ءسوز باستايتئن، ءئز تاستايتئن اقةدئل اعانئث بارئ قانداي تاماشا؟! تذندة بئرنةشة ولةث جازدئم، وقئسام بولا ما؟ - قوناق قويدان جؤاس دةگةندئ ةسكة الئپ، دؤلاتقا قارادئم مةن... ول دا، ونئث قاسئنداعئ تةلةديداردئث ةكئ-ءذش جؤرناليسئ دة كةلئسكةندةي سئثاي تانئتتئ.
- ءسئزدئ سئرتتاي ءبئلؤشئ ةدئم... قالامگةر بولعان سوث، ءوزئمسئنئپ جاتقانئم دا... سوكپةثئز، اعا! - اقئن جئگئت ةموسياعا بةرئلئپ ايتؤئن ايتئپ قالعانئمةن، ازداپ قئسئلعانداي...
- وقئ، وقي عوي، - دةدئم مةن مةيماندئعئمدئ جانة جاسئمنئث از دا بولسا ذلكةندئگئن پايدالانئپ.
نذرحان يئعئنا تذسكةن قارا شاشئن سالالئ ساؤساقتارئمةن قايئرئپ، جوتكئرئنئپ، وتكئر قوثئر كوزدةرئن جارق ةتكئزة، جئميا كذلئپ، جانقالتاسئنان بئرنةشة پاراق قاعاز شئعارئپ، وقي جونةلدئ.
دالا تاثئن سذيةمئن، دالا ءتذنئن،
ءديدارئنان دالانئث جاراتئلدئم.
ساعئنئپ ارةث جةتكةن ايدئنئنا،
اققؤلاردئث قاؤئرسئن، قاناتئمئن.
دالا بةرگةن دالاداي بار اقئلئم،
الئپتاردئث ارمانئ - قاناتئمئن.
بوزداقتاردئث قانئمةن بوزداپ اققان،
قارا ةرتئستةن اقئن بوپ جاراتئلدئم...
نذرحان ولةثدئ ادةمئ وقيدئ ةكةن. ونئث اؤةزدئ، قوثئر داؤسئ پوةزيانئث تئلسئم تةرةثئنة تارتئپ، ويلانتئپ، مذثايتئپ، ارمانداتئپ، اسقاقتاتئپ باؤراپ الدئ ءبئزدئ. قايران دا، قايران اقكوثئل، ادال، ةثبةكقور ءهام بةينةتقور، كونبئس، بئردة دانا، بئردة بالا مئنةزدئ بابالارئمئز كوز الدئما كةلدئ كولبةثدةپ. دارحان دالا - سئر كئتابئ، جئر كئتابئ ةكةن-اؤ! مئنگةسئپ-ذشقاسئپ، ءتئزئلئپ-تئزبةكتةلئپ، سئناپتايئن سؤسئپ اققان، استة توقتامايتئن قئزئق پةن شئجئققا تولئ، قانشا قاشساثئز دا شئلبئر ءذزئپ شئعا المايتئن، اينالئپ سوعا بةرةتئن ءتاتتئ ءهام اششئ تئرشئلئكتةن جالقئ ساتكة قول ءذزئپ ذزاثئزشئ ءتذتئن ئستاعان، الاساپئران، اسئعئس ئزؤ-قيقئ شاهاردان... قئر اسئثئز، توبةگة جةتئثئز، سئلكئنئپ-سةرپئلئپ، سةرگةك سانامةن قاراثئز اناؤ-ؤ كة-ةث ءجازيرا دالاعا! سوندا-سوندا ذعاسئز دالا اؤةنئن، دالا جئرئن، دالا سئرئن...
ءبئز اقئن وقئعان «دالا» ولةثئنةن وسئنئ ذقتئق.
نذرحان اقئن دالانئ سذيةدئ، دالاعا عاشئق! ال دالاعا، تؤعان جةرگة دةگةن ئثكارلئك - مئناؤ اپپاق الةمگة، تئرشئلئك اتاؤلئعا قذشتارلئقتان، كوكتةم كوثئلدةن، اقجارئلقاپ ارماننان، ءمولدئر ماحابباتتان باستاؤ الادئ!
اقئن نذرحاننئث ولةثئ وسئلاي دةيدئ!
بذل، شئن مانئندة كئندئك قانئ تامعان تؤعان جةرگة، تؤعان ةلئنة دةگةن ماحاببات! بذلاي تولعانباسا، بذلايشا اقتارئلماسا اقئن، اقئن بولا ما؟!
پوةزيا - جذرةكتئث ءسوزئ. جذرةكتةن شئققان شئمئر ءسوز جذرةككة جةتئپ، بذعئپ جاتقان بذلا سةزئمنئث بذلئقسئپ باس كوتةرؤئنة سةبةپشئ بولادئ. «ذيئقتاپ جاتقان جذرةكتئ ءان وياتار» دةگةن ءتامسئلدئث ءورشئل ولةثگة دة قاتئسئ بار. ال جذرةكتةگئ سةزئمدئ وياتئپ، ادام جانئن ءدذر سئلكئندئرگةن، تذلةتكةن، كذرسئنتكةن، ءتاتتئ مذثعا شومئلدئرعان ولةث تةگئن ونةر ةمةس.
نذرحاننئث كوپشئلئگئمئزدةن تاعئ ءبئر ارتئقشئلئعئ، حاكئم ابايدئث «اللانئث ءوزئ دة راس، ءسوزئ دة راس» دةگةن ولةث جولدارئن بويتذمارداي بةرئك تذتقاندئعئ، سونئث دالةلئ - بةس ؤاقئت نامازئن قازا جئبةرمةيتئندئگئن كوزئم كوردئ. پوةزيا، مؤزا جايلئ اثگئمةلةپ كةلة جاتادئ دا، اللاهتئث حاقتئعئ حاقئندا ءسوز قوزعالسا، كوزدةرئ جايناپ، ءجذزئ نذرلانئپ، شابئتتانئپ، قاناتتانئپ شئعا كةلةدئ. بذل تذرعئدا نذرحان اقئننئث يماندئلئق تاقئرئبئنا ارناعان جئرلارئ مول.
نذرحان سذلتانباي ذلئ «پةندةلةر، و پةندةلةر» دةپ باستالاتئن ولةثئندة:
اللاه اتئمةن سامعايمئز قانات قاعئپ،
اللاهسئز قوسئلا السئن ساناتقا كئم؟
اؤليةگة باس ذرعان اؤلةكئلةر،
بئلسة ةدئ -
اؤليةنئ اللاهتئث جاراتقانئن، -
دةيدئ.
ياعني اقئننئث ءدئني-تانئمدئق كوزقاراسئ، ذستانئمئ نئق.
عيباداتتان قينالما،
جانناتتئث كئلتئ - يماندا.
قابئرئثة مذمكئن سئيمايسئث،
كةث دذنيةگة سئيعاندا ، -
دةپ اقئن ءبئزدئ احئرةت دذنيةسئنة قذر الاقان بارا بةرمةي، وعان قاجةت دارةجةدة ازئرلةنؤگة ءتيئس ةكةنئمئزدئ ةسئمئزگة سالادئ، وي تاستايدئ. بذ دذنيةگة مالدانئپ، بئرةؤلةرگة دذنية ءذشئن قوشةمةت كورسةتئپ جذرگةندةرگة:
قارايسئث وعان قيئلئپ،
ول قارايدئ ءتذيئلئپ.
بارلئعئن ودان سذرايسئث،
اللاهتان بةتةر سئيئنئپ.
ءبئر-ءبئرئثدئ الداپ جذرگةندة،
اجال جةتةر ءشذيئلئپ،
دذنية-بوعئث قالادئ،
ارتئثدا بوسقا ءذيئلئپ، -
دةيدئ.
اسپانتاؤدئث ار جاعئنان اتا-مةكةنئن اثساپ، ساعئنئپ جةتكةن اقئن جئلئ سويلةپ، باؤئرئنا تارتقان اعاسئنا دةگةن نازئن، مذنئمةن قوسا بذل كذندة قازاقتئث مذثئنا، جئرئنا اينالعان انا تئلئنة دةگةن جان ايقايئن «اداسقاق» دةگةن ولةثئندة قالاي-قالاي اقتارعان:
ءسوز توركئنئن تانيتذعئن جاندارعا،
كةزدةسكةندة شئققانداي-اق زاثعارعا.
ؤا! عاجاپ ءماز بولاسئث سول كذنئ،
جةتكةندةي-اق قول جةتپةيتئن ارمانعا.
تذمان بذركةپ وي-سانامنئث جان-جاعئن،
سول تذماندا اداسئپ ءجذر ارمانئم.
اداسقانئ سول ةمةس پة؟
قازاقتئ اكةپ...
قازاققا... ءتئلماشتئققا سالعانئم...
اقئننئث تاعئ ءبئر شئعارماسئن، «ارالداعئ جالعئز جان...» ولةثئن وقئپ كورةلئك:
... قذلاققا ذرعان تاناداي تئپ-تئنئش،
قاباعئ - قارلئ ءتذن قامئققان.
قايعئسئ كةم ةمةس تامذقتان،
تابيعات دئلئمةن تازارئپ،
ءوزئنئث «تئلئنةن» جالئققان.
تابيعات تئلئمةن سويلةؤگة زارئققان،
عذمئرئ - قذم دالا جابئققان.
ادام بوپ بةزئنئپ بارئنةن،
قذس بولئپ ذشقئسئ كةلةدئ قالئقتاپ...
ارالداعئ جالعئز جان...
تةثئزدئث ءدامئ تامشئسئنان بئلئنبةي مة؟! ذزاق ولةثدةگئ جالعئز شؤماقتئث وزئنةن عاسئر قاسئرةتئ - ارال تاعدئرئن كورةمئز. ال ارال تاعدئرئ - ادام تاعدئرئ، قازاق تاعدئرئ ةمةس پة؟! كورةمئز دة جذدئرئقتاي جذرةگئمئز الابوتةن سوعئپ، قان قئسئمئمئز كوتةرئلةر... ارال اپاتئنئث ادام قولئمةن جاسالعاندئعئن باعامدايمئز!.. بوداندئق قامئتئن كيگةن ول زاماندا اقيقاتتئ اشئپ ايتا الدئق پا؟! جئگةرئمئز - قذم، تالابئمئز تاسقا تيمةدئ مة؟!
اقئن - جالعئز جاراتؤشئنئث جةردةگئ كوزئ. اقئنسئز - بذل دذنية تئم-تئم كوثئلسئز، سذرعئلت بولئپ كورئنةر ةدئ.
تولةگةن ايبةرگةنوأ اتئنداعئ سئيلئقتئث يةگةرئ، قازاقستان جازؤشئلار وداعئنئث مذشةسئ، قئتاي ةلئندةگئ التاي ايماعئنئث جةمةنةي اؤدانئ، قارجاؤ اؤئلئندا دذنيةگة كةلگةن نذرحان سذلتانباي ذلئ توپانبدئث اتا-مةكةنگة ورالعانئنا ون جئلدان استئ. سودان بةرگئ ؤاقئتتا شئمكةنت قالاسئندا تذرئپ كةلةدئ.
نذرحان وثتذستئك قازاقستان وبلئسئندا وتكئزئلگةن جئر ءمذشايرالارئندا بئرنةشة رةت جذلدةلئ ورئندئ يةلةنگةن. قئتايدا شئنجاث ولكةلئك، ئلة-قازاق وبلئستئق جازؤشئلار وداعئنئث جانة ولكةلئك قازاق ءتئل مادةنيةتئ عئلئمي قوعامئنئث مذشةسئ بولعان. ول جاقتا دا سئنشئلاردان، قالئث جئر سذيةر قاؤئمنان ءوز باعاسئن العان. سارتاپ ساعئنئشتئث، كول-كوسئر قؤانئشتئث، سةلدةگةن سةزئمنئث اسةرئنةن قازاق دالاسئنا تابانئ تيگةننةن بةرئ، ةكئنشئ تئنئس-دارئنئ ءدذر سئلكئنئپ، تذلةپ، ارقالانئپ، ايباتتانئپ، قايراتتانئپ ولةث توپتامالارئن تذيدةك-تذيدةگئمةن اق قاعازعا تذسئرؤدة. ول سوزئمئزگة اقئننئث «بابالاردان جالعاسقان...»، «ارالداعئ جالعئز جان...»، «سئر»، «سارئ ارقا»، «كوكشةتاؤ»، «ءبئز»، «اقئن داؤسئ»، «يدةياممةن دالدالاپ...»، «اقئن انئقتاماسئ»، «ءبئزدئث مارحابات»، «قذلداي بولئپ دةدةكتةپ»، «ماراپات»، «ولةث نازارياسئنئث بةتاشارئ»، «ساپار»، «اداسقاق» سئندئ جانة ت.ب ولةث-جئرلارئ كؤا-ايعاق!
قئتايدا جذرگةندة «ذكئلئ ئرعاي» ذجئمدئق كئتابئندا ولةثدةرئ جارئق كورگةن، مذنئمةن قوسا مةرزئمدئ باسپاسوزدة ولةثدةرئ ءجيئ جاريالاناتئن نذرحان سذلتانباي ذلئنئث «ءبئز»، «اقئن داؤسئ» دةگةن ولةثدةر جيناعئ مةن «قاسئرةت» دةگةن حيكاياتئ «عاسئر-ش» باسپاسئنان جؤئقتا جارئق كورمةك.
ءسوزئمئز دالةلدئ بولؤئ ءذشئن نذرحان جايلئ ونئ جاقسئ تانيتئن وثتذستئك قازاقستاندئق اقئن-جازؤشئلاردئث پئكئرئن دة كةلتئرة كةتكةنئمئز ارتئق بولماس.
قازاقستان رةسپؤبليكاسئنا ةثبةگئ سئثگةن قئزمةتكةر، اقئن حانبيبئ ةسةنعاراقئزئ: «نذرحان، ءبئزدئث قازاق پوةزياسئنا باسقالاي اؤةن-ذنمةن، تاؤ بذلاعئنداي تازا قالپئندا كةلئپ قوسئلدئ» دةسة، اقئن ساتئبالدئ دؤلاتي: «نذرحان پوةزياسئ بئزدةگئ كةيبئر اقئنداردئث ورئسشادان اؤدارعان، ياعني ورئس ولةثئنئث ذلگئسئ ةمةس. تازا قازاق ولةثئ» دةپ جذرةكجاردئ پئكئرلةرئن ارنادئ. ال جازؤشئ زاحاردين قئستاؤبايةأ: «اقئندئ اقئن ةتةتئن ونئث وزگةشة، قيلئ، كذردةلئ تاعدئرئ بولسا كةرةك. نذرحان باؤئرئمئزدئث ولةث جازباؤعا شاراسئ جوق. ول ءبئر عذمئرئندا بئرنةشة پةندةنئث ءومئرئن كةشئپ، بئرنةشة قوعامدئق فورماسيانئ باسئنان وتكةرئپ جذرگةن زامانداسئمئز. ول ءوز جان دذنيةسئندةگئ تةلةگةي-تةثئز، استاث-كةستةث سةزئمدةردئ، ميداي ارالاسئپ كةتكةن وقيعالار مةن ورئندارئ اؤئسقان ؤاقئتتاردئث ورنةكتةرئن قارا سوزبةن قاعازعا تذسئرة الماس ةدئ. وعان ون ادامنئث ءومئرئ ازدئق ةتةر، ءسئرا. سوندئقتان ولةثگة جذگئنةدئ. ال، ولةثگة ءبارئ دة سيادئ، ول ءبارئن دة جةتكئزة الادئ. ولةث - قؤاتتئ قارؤ. نذرحان سونئ شةبةرلئكپةن پايدالانا بئلةدئ».
ءيا، وتپةلئ كةزةثنةن وكپةمئزدئ قولئمئزعا الئپ، وتكةنئمئزگة سالاؤات ايتئپ، ةرتةثئمئزگة ةثسةمئزدئ تئكتةي باستادئق. ةلئمئزدئث رؤحاني-مادةني سالاسئ جاندانؤ ذستئندة. ازداپ توقئراپ، ازداپ كئبئرتئكتةپ قالعان ادةبيةتئمئز گذلدةپ، قاناتئن جايئپ كةلةدئ. ويلئ وقئرمان اقئن-جازؤشئلارئن ساعئنئپ، جاقسئ كئتاپتاردئ ئزدةپ وقيتئن دارةجةگة جةتتئك. البةتتة، ءار قالامگةر ءوز الئنشة ةثبةك ةتةرئ حاق. بذل عاسئر قازاق ادةبيةتئ ايدئنئنا شةتةلدةگئ وتانداستارئمئزدئث شئعارماشئلئق ءمولدئر بذلاعئن قوستئ. ءبئر-ءبئرئن تولئقتئرئپ، كذشةيتئپ، شؤاقتاندئرئپ، ساؤلةلةندئرئپ، دامئتئپ وتئراتئن ادةبي ءداستذر تاؤةلسئزدئكتئث بئزگة سئيلاعان اسئل قازئناسئ، ءئنجؤ مارجانئ! وشكةنئمئز جاندئ، ولگةنئمئز ءتئرئلدئ دةگةن وسئ!
قانداس، قالامداس باؤئرئمئز نذرحان سذلتانباي ذلئ ةر جاسئ - ةلؤگة كةلئپ وتئر.
كيةلئ، قاسيةتتئ اقئندئق ولكةسئندةگئ اق جةلكةنئث دايئم جذردةك بولسئن، باؤئرئم! ولةث سذيةر وقئرمانئثدئ اؤةزدئ، ادةمئ، سذلؤ جئرلارئثمةن قؤانتا بةر!
تولئمبةك ءابدئرايئم، جازؤشئ، ق ر مادةنيةت قايراتكةرئ.
دةرةككوز: «قازاق ادةبيةتئ» گازةتئ