قئتاي ةلئ قازاقتئث ذلتتئق مةديسيناسئن زةرتتةپ جاتئر - شيپاگةر سةرئك ماعاؤيا ذلئ

قئتايدا قازاقتئث ءداستذرلئ ةمئن پايدالاناتئن ةمحانا جذمئس ئستةپ، مةديسينا ؤنيأةرسيتةتئندة ارنايئ ماماندار دايارلانؤدا. بذل تؤرالئ ءذرئمجئ قالاسئنداعئ №1 ةمحانانئث گاستروةندوكرينولوگيا ءبولئمئنئث مةثگةرؤشئسئ، اعا شيپاگةر سةرئك ماعاؤيا ذلئمةن اثگئمة بارئسئندا ءمالئم بولدئ. سةرئك ماعاؤيا ذلئ - جاپونيادا ءبئلئم العان عالئم، شئنجاث ذيعئر اأتونوميالئ ولكةسئنة تانئمال حيرؤرگ.
None
None

- ةكئ مةملةكةتتئث اراسئ اشئلعالئ وسئندا قازاقستاندئقتار كوپ كةلة باستادئ، - دةيدئ سةرئك ماعاؤيا ذلئ، - ةندئ ولاردئث كةلؤئن جةثئلدةتئپ، قولايلئ جاعداي جاساعان ءلازئم. ناؤقاس ادام تةك ءتانئ عانا ةمةس، رؤحاني جاعئنان دا اؤئرئپ كةلةدئ. ولارعا بارلئق جاعئنان كومةك پةن قامقورلئق قاجةت. ماسةلةن، ولار ءتئل جاعئنان قينالادئ. كةلگةن كةزدة قايدا باراتئندارئن بئلمةيدئ. ءبئراق ءبئزدئث ةمحانادا قازاق ءتئلدئ مةدبيكةلةر بار. ولار ناؤقاسقا نة كةرةگئن سذراپ، قول ذشئن بةرؤگة ءازئر. ءوزئمئز دة ءار ناؤقاسقا بارئنشا ءئلتيپات كورسةتئپ، قولداؤ جاساؤعا تئرئسامئز.

- جاثا عانا الدئثئزدان بئرنةشة قازاقستاندئق ناؤقاس ءوتتئ. قازاقستاندئقتاردئ كذندةلئكتئ قابئلدايسئز با؟

- ءبئر كذنئ ولاردئث سانئ ونشاقتئ بولئپ كةتةدئ. كةيدة ودان از. قازاقستاندا تؤئسئم كوپ قوي، سولاردان ةستيدئ. وعان قوسا، مةن وتا جاساپ، ةمدةلئپ قايتقاندار ءبئر-بئرئنة ايتسا كةرةك.

- قئتايعا ةمدةلؤشئلةر كوپ كةلگةنئنة قاراعاندا، ولار قازاقستانداعئ ةمگة ريزا ةمةس شئعار؟

- ولاي باعا بةرؤگة بولمايدئ. قازاقستانمةن بايلانئس بولعانئمةن، تئعئز ارالاسئپ جاتقان جوقپئز. ماسةلةن، عئلئمي كونفةرةنسيالاردا ولار كوبئرةك ورئسشا سويلةپ، ءبئز تذسئنبةي قالامئز. وسئنداعئ جيئندار قئتايشا نةمةسة اعئلشئن تئلدةرئندة وتةدئ. سوندئقتان تئلگة قاتئستئ بايلانئسئمئز ازئراق بولئپ تذر. ءبئز دة بالاباقشادان ؤنيأةرسيتةتكة دةيئن قئتاي تئلئندة وقئدئق. ءبئراق كوپ نارسة ذيدةگئ تاربيةگة بايلانئستئ عوي. ذيدة قاي تئلدة سويلةسةث، ءتئلئث سول تئلدة شئعادئ. ءبئز ذيدة تةك قانا قازاقشا سويلةسةمئز. وسئندا ءجذز شاقتئ مةديسينا مامانئ - قازاقتار جذمئس ئستةيدئ. ءبئر-بئرئمئزبةن ارالاسئپ، جئل سايئن ناؤرئز مةرةكةسئندة باس قوسامئز. شذكئر، وسئندا قازاعئما جةتةتئن دارئگةرئمئز بار!

- قازاقستاننان كةلگةن سئرقاتتاردئ قابئلداعان كةزدة، وزدةرئثئزدة بةلگئلئ ءبئر قيئندئقتار تؤئنداماي ما؟

- حالئقارالئق تاجئريبة بويئنشا سئرقاتتاردئ تةكسةرؤ ناتيجةلةرئ اعئلشئنشا نةمةسة لاتئنشا بةرئلةدئ. ال قازاقستان كةثةس ؤاقئتئنداعئ جولمةن جذرگةندئكتةن، ناؤقاستاردئث بارلئق اناليزدةرئ تةك ورئسشا جازئلادئ. سوندئقتان ولاردئ تانئماي، قينالامئز، ناؤقاستاردئ قايتادان تةكسةرؤگة تؤرا كةلةدئ. ارينة، قازاقستاندا ادام از. ولاردئث وزدةرئ: «دارئگةرلةرئمئز رةسةيگة، گةرمانياعا، يزرايلگة كةتئپ قالدئ» دةپ ايتادئ. ءبئراق وزدةرئنئث تاربيةلةگةن دارئگةرلةرئ دة كوپ ةكةن. دارئگةرلئك، ةث باستئسئ - تاجئريبةدةن تذرادئ. ءبئر ءئستئ كوپ جاساسا، ادام ذستا بولئپ كةتپةي مة؟! تاجئريبةسئ نةعذرلئم مولايعان سايئن، سوعذرلئم جاقسئ دارئگةر بولادئ. جاقئندا ءبئر ايةل قازاقستاننان قاتةرلئ ئسئك اؤرؤئ دياگنوزئمةن كةلدئ. ءبئراق وسئندا تةكسةرئلگةن كةزدة، مذلدة باسقا اؤرؤ بولئپ شئقتئ.

- ةگةر ناؤقاستار كوپ كةلةتئن بولسا، وسئنداي ةمحانالاردئث ءبئرئن نةگة قازاقستاندا اشپاسقا؟

- سونئ ويلاستئرئپ جاتئرمئز. ةگةر قازاقستان ذيرةنةمئز دةسة، بئزگة ادامدارئن جئبةرة الادئ. ماسةلةن، بئزدةن كةتكةن ءبئر بالا الماتئدا قئتايشا، ينةمةن ةمدةلؤدئ ذيرةتئپ جاتئر.

- وزدةرئثئز باتئس ةمئنةن بولةك، باسقا ةم تذرلةرئن، ماسةلةن، ءداستذرلئ قازاق ةمشئلئگئن پايدالاناسئزدار ما؟

- قازاق ءداستذرلئ مةديسيناسئنئث تامئرئ - تةرةثدة. وسئندا «شيپاگةرلئك بايان» اتتئ تاريحي كئتاپ ساقتالعان. سوندا قازاق شيپاگةرلئگئ تؤرالئ ءبئلئم، قازاقتئث ءشوپ ءدارئسئن پايدالانؤ جولدارئ، قازاق ةمشئلئگئنئث تاريحئ جيناقتالعان. مئسالئ، قئتاي ةمشئلئگئندة ادام ءئش قذرئلئسئن ون بئرگة بولسة، قازاق ةمشئلئگئندة جيئرما تورتكة بولةدئ ةكةن. قازئر قئتايدا شئققان قازاق مةديسيناسئنا قاتئستئ ون سةگئز ءتذرلئ وقؤلئق بار. التايدا قازاق ةمئن پايدالاناتئن قازاق ةمحاناسئ جذمئس ئستةيدئ. وعان قوسا، بيئلدان باستاپ، مةديسينا ؤنيأةرسيتةتئنة جئل سايئن 30 بالا قابئلداناتئن بولدئ. سولاردئ ةندئ قازاق ةمشئلئگئنة تاربيةلةمةكشئ. ياعني قازاق ةمحاناسئ دامي تذسپةك. بذل - الةمدة، اتامةكةنئمئز قازاقستاندا پايدالانئلماعان تاجئريبة. بئرنةشة جئل بويئ بةيجئثدةگئ مينيسترلئك زةرتتةؤ جذرگئزدئ: قازاق شيپاگةرلئگئن مةديسينانئث ءبئر تارماعئ دةپ تانؤعا بولا ما؟ وعان مامانداردئ ذيرةتؤ كةرةك پة؟ بالالاردئ وقئتساق، وعان وقؤلئقتار جةتكئلئكتئ مة؟ وسئ ماسةلةلةر بويئنشا زةرتتةؤ قورئتئندئسئ شئعئپ، بئلتئر شةشئم قابئلداندئ. سوعان ءبئز قؤانئپ وتئرمئز. قازاقستاندا دا حالئق شيپاگةرلئگئنئث تاريحئن زةرتتةپ، ئزدةپ، ونئ ذلعايتئپ، جذزةگة اسئرسا، قذبا-قذپ. سةبةبئ ءوز ذلتتئق مةديسيناسئنا ءوز ةلئ قامقور بولماسا، باسقالار ونئ قانشالئقتئ دامئتپاق؟!

ايدار، 27 جاستا، قئزئلوردا وبلئسئ، ذرئمجئدةگئ 1 ةمحانانادا ةمدةلئپ جاتقان ناؤقاستئث اعاسئ:

- ءبئز وسئندا ءئنئمئزدئ الئپ كةلدئك. قازاقستاندا وعان وتا جاساؤدان باس تارتتئ. شئمكةنتتة ومئرتقا ةمدةيتئن دارئگةرگة كورسةتتئك. ولاردئث ءبارئ ونئث ةمدةلمةيتئنئن ايتتئ. اتتةث، ةكئ جئلئمئزدئ تةككة وتكئزئپ الدئق! وعان دياگنوزئن باسقاشا قويدئ ةمةس پة؟! وسئندا اكةلئپ ةدئك، قازاق دارئگةرئ وتانئ تابئستئ جاساپ شئقتئ. ةگةر دذرئس دياگنوزئن ةرتةرةك بئلگةندة، وسئندا بئردةن كةلةر ةدئك قوي. باؤئرئم اياققا تذرسئن دةپ، قولئمئزداعئ بار قارجئنئ جينادئق. كولئگئمئزدئ ساتتئق، ءذي سالامئز دةگةن اقشانئ سالدئق. وسئندا بولعان ون كذننئث ئشئندة تةك ةمنئث وزئنة 5 مئث دوللارداي قارجئ كةتتئ. كةشة وتا جاساتئپ ةدئك، كوپ ادامدار تةلةفون شالئپ، سذراپ جاتئر. قئتايدا ةمدةلؤ تؤرالئ بئزدة اقپارات جةتئسپةيدئ. سوندئقتان شةتةلدة ةمدةلؤدئث جولدارئ باياندالاتئن ارنايئ سايت قاجةت. ويتكةنئ ءبئز دارئگةردئ ةكئ جئل بويئ شارق ذرئپ، ئزدةستئردئك. وسئندا ايتةؤئر الماتئ ارقئلئ جةتتئك. سوسئن مذندا قئتايشا ءبئر نارسةلةر ايتادئ، ونئ تذسئنبةي قالامئز. ةمحانالاردا: «اؤدارماشئلار بار» دةپ حابارلاندئرؤ جازئپ قويؤ كةرةك سياقتئ.

گذلسئم، 52 جاستا، الماتئ قالاسئ، ناؤقاس:

- مةن ءبئر-اق نارسة ايتقئم كةلةدئ: قازاقستانداعئ جانة قئتايداعئ ةمدةلؤدئث ايئرماشئلئعئ جةر مةن كوكتةي!

قالياكبار ذسةمقان ذلئ، «شئنجاث گازةتئ» قازاق رةداكسياسئنئث ءتئلشئسئ:

- قئتايداعئ قازاق شيپاگةرلئگئن زةرتتةؤ جذمئسئ سوثعئ كةزدةرئ قارقئن الدئ دةؤگة بولادئ. بذعان قئتاي ذكئمةتئ دة ةرةكشة كوثئل ءبولئپ وتئر. مئسالئ، قازاق شيپاگةرلئگئن وركةندةتؤگة ةسةلئ ةثبةك سئثئرگةن «التاي ايماقتئق قازاق شيپاحاناسئنئث» اتئن ايرئقشا اؤئزعا الئپ، جةتئستئكتةرئن ايتا كةتكةن ءجون. بذل قازاق شيپاحاناسئ 1985- جئلئ قذرئلئپ، 1988- جئلئ 22 - تامئز كذنئ رةسمي جذمئسئن باستاعان. مةملةكةت تاراپئنان بةرئلگةن 1 ميلليون 110 مئث يؤان مةن وزدةرئ قذيعان قاراجاتتئ پايدالانئپ، ولار اؤقئمئ 2500 شارشئ مةتر اؤرؤحانا عيماراتئن جاثادان سالدئ. ال ةؤروپا دامؤ بانكئ ارقئلئ بةرئلگةن 6 ميلليون يؤان قارئزدئ پايدالانئپ، 10 نان استام جوعارئ دةثگةيدةگئ ةمدةؤ اسپاپتارئن اكةلئپ، شيپاحانانئ زامان تالابئنا ساي جاثا قذرال-جابدئقتارمةن قامتاماسئز ةتكةن. سونئمةن بئرگة قازاق دارئلةرئن اشؤ، زةرتتةؤ، پايدالانؤ قئزمةتئنئث تيئمدئلئگئن ارتتئرؤ ءذشئن ءداستذرلئ ءدارئ جاساؤ تاسئلئنة وزگةرئس ةنگئزئپ، 1 ميلليون 200 مئث يؤان قارجئ قوسئپ، ءبئرشاما كةمةلدةنگةن قازاقئ ءدارئ جاساؤ ءبولئمئن قذرعان. سول ارقئلئ قازاق ءدارئ ماتةريالدارئنئث قذرامئن ايئرؤ، تالقانداؤ، تذيئرشئكتةپ جاساؤ، قوراپتاؤ ءوندئرئس جذيةسئن ئسكة قوسئپتئ.

1992- جئلئ «ئلة قازاق اأتونوميالئ وبلئستئق قازاق شيپاگةرلئك، دارئگةرلئك قوعامئ» قذرئلدئ. بذل قوعامنئث قذرئلؤئ قازاق شيپاگةرلئگئن زةرتتةؤمةن شذعئلدانئپ جذرگةن مامانداردئث ءوزارا پئكئر الماسؤئنا وثتايلئ ورتا ازئرلةدئ. 1993- جئلئ قذرئلعان «التاي ايماقتئق قازاق شيپاگةرلئگئن زةرتتةؤ كوميتةتئ» مةن 2008 - جئلئ قذرئلعان «التاي ايماقتئق قازاق ءدارئسئن زةرتتةؤ ورنئ» قازاق ءدارئسئن زةرتتةؤگة، اشؤعا، بازارعا سالؤعا جانة ونئ كلينيكالئق ةمدةؤدة جاپپاي قولدانؤعا جاثا جول اشتئ. وعان قوسا، «قازاق شيپاگةرلئگئنئث نةگئزدئك نازارياسئ»، «قازاق شيپاگةرلئگئنئث اناتومياسئ»، «قازاق شيپاگةرلئگئنئث رةسةپت جيناعئ»، «قازاق شيپاگةرلئگئنئث ءدارئ ماتةريالدارئ»، «قازاق شيپاگةرلئگئنئث دياگنوز قويؤ ءبئلئمئ» جانة تاعئ باسقا مةديسينالئق ةثبةكتةر باسپادان جارئق كوردئ. بذگئنگئ كذنگة دةيئن بذل شيپاحانا قازاقتئث 30 شاقتئ ءدارئسئن بازارعا شئعاردئ. وعان قئتايداعئ حالئقارالئق تانئمال ءدارئ جاساؤ توپتارئ ئقئلاس تانئتئپ، ئنتئماقتاستئق جاساسؤعا نيةت ءبئلدئرئپتئ. قازاق شيپاحاناسئ الداعئ 3-5 جئل ئشئندة قازاق ءدارئسئنئث 100 گة جؤئعئنئث ساپالئق ولشةمئن تذراقتاندئرئپ، بازارعا شئعارماق ويلارئ بار. «قازاق شيپاگةرلئگئ» دةسةث، «قازاقتا قايداعئ ذلتتئق شيپاگةرلئك؟» دةپ مذرنئن شذيئرةتئن قازاقستاندئقتئ تالاي كةزدةستئردئم. بئلة بئلسةك، تةرةثئنة ءذثئلئپ، تةگئنة جةتة زةرتتةسةك، قازاق شيپاگةرلئگئنئث قادئم زاماندا دا ةرةكشة دامئعاندئعئن تاريحي دةرةكتةر دالةلدةپ جاتقان جوق پا؟!

مئسالئ: « VI عاسئرداعئ قارابية قورعانئنان ءبئر ادامنئث قاثقاسئ تابئلعان. ونئث باس سذيةگئنئث ويئعئ بار ةكةن، مذنئ زةرتتةي كةلة، عالئمدار كةزئندة بذل ادامنئث شةكةسئنة وتا جاسالعاندئعئن، وپةراسيادان كةيئن دة ونئث تالاي جئل ءومئر سذرگةندئگئن انئقتاعان» («ءبئلئم جانة ةثبةك» جؤرنالئ، 1985-جئلعئ 7-سان). وسئ جؤرنالدا: « VII عاسئرعا قاتئستئ ءبئر قورعاننان تابئلعان قاثقانئث ءبئر اياعئ تئزةدةن تومةن كةسئلگةنئ، تالاي جئل اعاش اياق پايدالانعانئ انئق بولعان. بذعان قاراپ، حالئق ةمشئلةرئ كةلتة كةسؤ وتاسئن دا شةبةر ورئنداعان دةپ تذجئرئم جاساؤعا بولاتئندئعئ» جازئلعان. وسئنداي دايةكتئ دةرةكتةرگة نةگئزدةلسةك، ءبئزدئث اتا-بابالارئمئز وسئدان XIV-XV عاسئر بذرئن كةيبئر سئرقاتتارعا وتا جاساي بئلگةنئن ايقئن اثعارامئز. ةندئگئ ماسةلة - بابادان بالاعا جالعاسقان وسئ ذلتتئق ونةردئ قازئرگئ زاماننئث كادةسئنة جاراتؤدا. قازئر ةكئ ةلدئث دوستئق بايلانئسئ دا جاقسئ، ةندةشة، نةگة قولدا بار مذمكئنشئلئكتةردئ پايدالانباسقا؟!

ايجان كوشكةنوأا

دةرةككوزئ:«ايقئن» گازةتئ

سوڭعى جاڭالىقتار