كئسئ كيئك - جاقئندا بولعان قاز-قالپئنداعئ اثگئمة

ءيا، تؤرا وسئلاي دةدئ. سوسئن جابايئ ادامدار تؤرالئ نةبئر حيكايالاردئث تيةگئن اعئتتئ دةرسئث. كوزئثمةن كورمةگةن سوث، ةستئگةنگة، ارينة، كوثئلئث سةنبةيتئنئ راس. ادامنئث جاراتئلئسئ سولاي. مةن دة سةنة قويمادئم. سونئمةن، ول اثگئمة ذمئت بولا باستاعان.
جازدئث باس كةزئندة ءبئر كذنئ ةل جاقتان دالةلحان ءبئلالوأ دةگةن دوسئم تةلةفون شالئپ تذر. بالا كذنئمئزدة مةكتةپتة بئرگة وقئعانبئز. «وسئلاي دا وسئلاي. ةكولوگيا قورعاؤ سالاسئندا قئزمةت ئستةيتئنئثدئ ةستئپ-ءبئلدئم. وزئثة جولئعاتئن، ايتاتئن ماثئزدئ شارؤام بار ةدئ»، دةدئ اماندئق-ساؤلئقتان سوث.
- نة شارؤا؟
ول دا ءئنئمنئث ايتقاندارئن بذلجئتپاي قايتالادئ. وعان دا اسا قذلاي قويمادئم.
- ءوزئث كونسةرأاتوريانئ بئتئرگةن ساؤاتتئ ادامسئث. بئلدةي مذعالئمسئث. ال، ايتئپ تذرعانئث بالانئث ءسوزئ.
- ءاي! - دةدئ ول بذعان شامدانئثقئراپ. - مةن ءوز كوزئممةن كورگةندئكتةن، حابارلاسئپ تذرمئن. ايتپةسة، ماعان ةشقانداي دابئرا اثگئمةنئث، جالعان ابئرويدئث قاجةتئ جوق.
- ويباي، قويدئم-قويدئم. جارايدئ، كةل، سويلةسةيئك، دةگةم. شئنئمدئ ايتسام، بذل ةستئگةندةرئمنئث ءوزئم اينالئسئپ جذرگةن وندئرئستئك-شارؤاشئلئق ةكولوگياسئنا قاتئسئ شامالئ بولسا دا، دوستئث كوثئلئن قيمادئم.
ءسويتئپ، جازعئ كانيكؤلدئ پايدالانئپ، شئلدةنئث ورتاسئندا دالةلحان سالئپ ذرئپ الماتئعا كةلدئ. قولئندا ءبئر بؤما قاعاز. شيماي سؤرةتتةر. قار ادامئن كورگةندةردئث ازدئ-كوپتئ جازباسئ.
- وسئلاردئ «ةگةمةن قازاقستانعا» جاريالاتؤعا كومةكتةس، - دةدئ ول.
- ة، نةگة «ةگةمةن قازاقستانعا»؟ - دةدئم مةن دة شئنئمةن تاثئرقاپ. - مذنداي دذنيةلةردئ جاريالايتئن عئلئمي-كوپشئلئك باسئلئمدار بار ةمةس پة!
- بئلاي عوي، - دةدئ ول شاراسئزدئق كةيئپپةن. - وسئ اثگئمةنئث شئعؤئنا تئكةلةي مةن سةبةپكةر بولعاندئقتان، قازئر باسشئ-قوسشئلاردئث تاراپئنان قاتتئ سئنعا ذشئراپ ءجذرمئن. اؤئلداعئ ءبئراز اعايئندار دا: «قايداعئ جوق اثگئمةنئ باستاپ، بالالارئمئز شوشئنئپ ذيئقتاي المايتئن بولدئ»، دةپ مةنئ اعاش اتقا تةرئس وتئرعئزئپ تاستادئ. بار جازئعئم - ارنايئ ئزدةپ كةلگةن جةرگئلئكتئ گازةتتةردئث تئلشئلةرئنة كورگةنئمدئ ايتقانئم. كذيةسئث بة، كذيمةيسئث بة؟ سوندئقتان، بذكئل ةل وقيتئن گازةت قوي دةپ، مئنا سؤرةتتةردئ دة «ةگةمةن قازاقستاننئث» نازارئنا ذسئنعئم كةلةدئ. ءبئلدئث بة؟ بذلاردئ ةشكئمگة، ءتئپتئ كةلگةن تئلشئلةرگة دة كورسةتكةم جوق.
سويتئپ، دوستئث بةرگةن قاعازدارئن الئپ قاپ، مذقيات شولئپ شئقتئم. ذلكةنئ بار، كئشئسئ بار، ورئسئ بار، قازاعئ بار، قار ادامدارئمةن كةزدةسكةن كؤاگةرلةردئث جازعاندارئ ةداؤئر كولةمدئ ةكةن. كورگةن-بئلگةندةرئن تئزة بةرئپتئ. مازمذنئ جاعئنان دا ءوزارا ذقساس. بذلاردئث ئشئندة دالةلحاننئث جازباسئ عانا جاتئقتاؤ.
سونئمةن قولداعئ جازبالاردئ وقئپ شئقتئم دا، وتئرئپ ويعا قالدئم. وسئندا ايتئلعاندار شئنئمةن راس بولسا، وقئمئستئ-عالئمدار جاعئ نةگة سةلت ةتپةي وتئر؟ بالكئم، قذلاقتارئنا جةتپةي جاتقان بولار. ةندةشة، نةگة جازباسقا؟ دةپ ويلادئم دا، كةزةكتئ ةثبةك دةمالئسئمنان ءبئر اپتاداي ؤاقئت ئركئپ قاپ، تامئزدئث باسئندا تارباعاتاي تاؤئنا تارتئپ كةتتئم. ارينة، مةن كةلةدئ ةكةن دةپ، جابايئلاردئث اسئعا كذتئپ جذرمةگةنئن دة جاقسئ بئلةم. سوندا دا تاؤةكةل دةدئم.
اؤدان ورتالئعئ ءذرجاردان دالةلحان كذتئپ الدئ. استئندا ةسئك پةن توردةي كونةلةؤ دجيپ. كونةلةؤ بولعانئمةن، تاؤ قياسئنا ودان باسقا كولئكپةن شئعا المايتئنئمدئ كةيئن ءبئلدئم.
شئعئستان باتئسقا قاراي يرةكتةلة ءتذسئپ، ءجذز شاقئرئمنان اسا جةرگة سوزئلئپ جاتقان تارباعاتايعا تئكة تارتتئق. بذل تاؤدئ ةجةلگئ قازاقتار بارقئتبةل دةپ اتاعان دةسةدئ. بارقئت دةسة بارقئت. جاپ-جاسئل. اقشاؤلئ، قوثئرشاؤلئ دةپ اتالاتئن ةكئ بيئك شئثئ بار. ءبئز سونئث اقشاؤلئسئنة قاراي بةتتةپ كةلةمئز.
- قارابذيراتقا دةيئن 52 شاقئرئم جذرةمئز، - دةپ جئميئپ قويادئ دالةلحان. ونئث جئميئسئن بئلاي شئعا ءتذسئندئم. شامامةن ون شاقئرئمدئ ارتقا تاستاعان سوث، اسفالت ءبئتئپ، كةدئر-بذدئر تاستاق جول باستالدئ. سةلكئلدةپ موثكئگةن ماشينة بئرةسة وثعا، بئرةسة سولعا قيسايادئ. سونداي ساتتة ئشةگئث ءذزئلئپ كةتةردةي، بذكئل دةنةث بئرگة سولقئلدايدئ. تاؤدئث مئنةزئ دةگةنئمئز، مئنة وسئ. ويپاث-تويپاث. قويناؤئنا ةنگةن جانداردئ وسئلايشا اياماي سئنايدئ.
- ايتپاقشئ، سةن وسئ كونسةرأاتوريانئ بئتئرگةن ةدئث عوي. دةنة شئنئقتئرؤدا نة عئپ ءجذرسئث؟ - دةدئم مةن كلاستاسئما جول قئسقارسئن دةگةن ويمةن ءسوز باستاپ.
- ة، باياعئ كذنكورئس قامئ عوي، - دةدئ دالةلحان. - ءان-كذيدةن ساعات از. سونان سوث، قولايئمئزعا كةلگةن دارئستةردئ قوسا بةرؤگة داعدئلانئپ الدئق قوي. ءوزئم «فيزكؤلتؤرنئيدا» سئرتتاي وقئپ ءجذرمئن.
وسئ سوزدةردئ ايتقان دالةلحان اثگئمةنئ قار ادامئنا قاراي بذردئ.
- بيئلعئ جئلدئث 16 - ساؤئرئ، سةنبئ كذنئ بولاتئن. 4-سئنئپتا وقيتئن شاكئرتتةرئمدئ كذن جئلئ بولعان سوث، اؤئل سئرتئنداعئ قئراتقا الئپ شئعئپ، جذگئرتئپ، ويناتپاق بولدئم. ذل-قئزدارئم بذعان قاتتئ قؤاندئ. بالالارعا ةث پايدالئسئ تازا اؤاداعئ سپورت جاتتئعؤلارئ ةمةس پة؟! كوكتةمگئ جاسئل القاپتا ارئ-بةرئ جذگئرئپ، اسئر سالعان ولار ءماز-مايرام بولئپ، سةرگئپ قالدئ.ء بئر كةزدة ءتورت-بةس قئز: «اعاي، ءبئز بايشةشةك تةرئپ الايئقشئ»، دةپ قيئلدئ. «جارايدئ، الئسقا ذزاماثدار»، دةپ رذقسات بةردئم.
ءبئر كةزدة ويئمدا ةشتةثة جوق، ذلدارعا اكروباتيكانئث جةثئل تذرلةرئن ذيرةتئپ، ءذيئرئلئپ تذرعانئمئزدا، تومةن جاقتاعئ قئزداردئث جانذشئرعان ايقايئ ةستئلدئ. ومئرئمدة مذنداي قورئقپاعان شئعارمئن. ءوزئم ءذشئن ةمةس، ارينة. ساي بةتكةيئنة قالاي جةتكةنئمدئ بئلمةيمئن. قاراسام، كئشكةنتاي قئزدارئم ءسذرئنئپ، قابئنئپ، بئتئراي قاشئپ كةلةدئ ةكةن.
- اندا، اندا،نةگرلةر ءجذر.
- مايمئلدار ءجذر، - دةي بةرةدئ.
- انئقتاپ ايتئثدارشئ. نة كوردئثدةر؟
ئشئندةگئ زةردة بةردئقان دةگةن وجةتتةؤ قئز نة بولعانئن ذقتئردئ-اؤ، ايتةؤئر. سويتسةم، ولار مايمئلدارعا ذقساس بةس جابايئ ادامدئ كورئپتئ. ذشةؤئ وراسان زور ةكةن. ولار قالئث تالدان بةرئ شئعئپ، گذل تةرئپ جذرگةن اسةم مةن مةرؤةرتكة قاراي بةتتةگةندة، بذلار شئثعئرئپ، كةرئ قاشقان.
مةن وسئدان سوث، ذل-قئزداردئث بارئن جيئپ الدئم. وزدةرئ ون بةس ةدئ، تذگةندةپ بولئپ: «وسئ جةردةن قوزعالماثدار، قازئر كةلةمئن»، دةپ قولئما تاياق الئپ، تومةنگة ءتذستئم. ساي تابانئ ساز بالشئق ةدئ. سوندا دا باتئثكةمدئ شةشپةي سؤدان كةشئپ ءوتئپ، ارعئ جاعاعا شئقتئم. قالئث تالدئث شةتئنة كةلئپ، تئث تئثدادئم. ةشتةثة بايقالمايدئ. ءبئر كةزدة قاپ-قارا بئردةثة جالپ ةتئپ، بذركئت ذشقانداي بولدئ. وق بويئ جةردة الئپ ءبئر ماقذلئق كوز ئلةسپةس جئلدامدئقپةن زئتئپ بارادئ. قيمئلئ شاثعئشئعا كةلئثكئرةيدئ، ةكئ قولئن قذلاشتاي سةرمةيدئ. جوتا جاعئ ايؤعا ذقسايدئ. قوثئرقاي ءجذندئ. باسئ سوپاق. ءبئراق، ايؤ ةمةس. ايؤدئ بئلةم عوي، قورباثداپ جذرةدئ ةمةس پة. ال اناداي جئلدامدئقپةن ولار ةشؤاقئتتا جذگئرة المايدئ. ةندةشة نة بولؤئ مذمكئن؟ سةلت ةتئپ، ةسئمدئ جيعانئمشا، الگئ ماقذلئق تالدئث ئشئنة ءسئثئپ، عايئپ بولدئ. نة دة بولسا نارتاؤةكةل دةپ، قالئث جئنئستئ كةسئپ ءوتئپ، ارعئ بةتكة مةن دة شئقتئم. قئرقاعا كوتةرئلة بةرگةنئم سول ةدئ، ارت جاعئمداعئ بالالاردئث شؤ ةتة تذسكةن داؤئسئ تاعئ ةستئلدئ. ةندئ ولاردئث تاعدئرئن ويلاپ، كةرئ قاراي جذگئردئم. اق تةر، كوك تةر بولئپ جةتسةم، بيئكتة تذرعان ذل-قئزدارئم الگئ مةن بارعان جاققا قولدارئن سوزئپ، شذرقئراسئپ تذر ةكةن.
- ويباي، جاثا عانا ةكئ ءداؤ ءسئزدئث سوثئثئزدان قاتتئ اثدئدئ عوي، - دةي بةرةدئ كةزةك-كةزةك. داؤئستارئندا ذرةيدةن گورئ تاثدانئس، قئزئعؤشئلئق باسئم.
ويپئرماي دةسةثئزشئ. مةن ارعئ قئرعا بةتتةگةندة، سوثئمنان شئنئمةن ةكئ جابايئ شئعئپ، مئسئق تابانداپ باسپالاپ وتئرئپ، ءبئراز جةرگة دةيئن اثدئپتئ. مةن ولاردئث كوزگة كورئنبةيتئن سونشالئقتئ ةپتئلئگئنة، شالت قيمئلدايتئن جئلدامدئعئنا قايران قالدئم. ةتپةتئنةن ءتذسئپ، قالئث شالعئننئث اراسئنا جاتا قالعاندا، قايدا كةتكةنئن اثعارماي دا قالاسئث.
ةندئ بذل ارادا ذزاق تذرا بةرؤدئث قاؤئپتئ ةكةنئن سةزئپ، بالالاردئ جيئستئرئپ، قايتا تذگةندةپ، مةكتةپكة الئپ كةلدئم. «كوردئثدةر مة؟ بذدان بئلاي جالعئز-جارئم بةيساؤات جذرمةثدةر»، دةپ، جولاي ةسكةرتؤمةن بولدئم.
توسئن اثگئمة جةردة جاتا ما؟ ئلةزدة-اق، كورگةن-بئلگةنئمئز كئشكةنتاي اؤئلعا تاراپ كةتتئ. ةث قئزئعئ سول كذنئ بئرةؤئ 5- ، ةكئنشئسئ 7- سئنئپتا وقيتئن اعايئندئ قؤات، قؤانئش امانگةلديةأتةر الگئ اثگئمةنئ ةستي سالا، ساي جاققا قاراي جذگئرگةن عوي. ولارعا ءمادي دةگةن بالا ئلةسكةن. ولاردئث ويتةتئنئن بئلگةندة، توسقاؤئل قوياتئن ةدئك. ءبئراق، ذلكةندةرگة ايتپاي كةتئپ قالئپتئ. ونئ ةندئ ولاردئث وزدةرئنئث اؤزئنان ةستيسئث.
اثگئمةمةن الدانئپ وتئرئپ، قارابذيراتقا قالاي جةتكةنئمئزدئ دة بئلمةي قالدئق. جولدئث ةكئ قاپتالئندا ورنالاسقان شاعئن اؤئل ةكةن. اعاشئ قالئث. كوشةدة توگئلئپ جاتقان الما مةن قارا ورئك. سئثسئعان جيدة، قاراقات پةن بذلدئرگةن. قئپ-قئزئل مارجانداي بولئپ، وزگة وثئردة كوپ كةزدةسپةيتئن شاثكئش دةيتئن جةمئس تة كوزدئث جاؤئن الارداي ؤئلجئپ تذر. بذل ةندئ جةلتوقساننئث ايازئ ءبئر-ةكئ قئسقاننان كةيئن بارئپ قانا جةؤگة جارايتئن، ةرتةرةكتة «لةنينشئل جاستا» بةلگئلئ جؤرناليست اعامئز جازؤشئ جانبولات اؤپبايةأ تامسانا جازاتئن ءتاتتئ شئرئندئ، ةرةكشة جةمئس. قان قئسئمئ بار جاندارعا جاقسئ كومةكتةسةدئ. اؤئلدئث ءئشئ-سئرتئندا ءورئپ جذرگةن ءتورت تذلئكتئث قاراسئ دا مول. دةمةك، تذرعئندار تئرشئلئگئ جاقسئ دةگةن ءسوز.
شاي ءئشئپ، ةس جيناعاننان كةيئن، اؤئلدئث ادامدارئمةن كةزدةسؤگة اتتاندئق. كانيكؤل كةزئ، ءشوپ شابؤ ناؤقانئ. ئزدةگةن كئسئلةرئمئزدئث كةيبئرئ جوق بولئپ شئقتئ. ةث الدئمةن، ميحايل أةنزةل دةگةن قاريانئث ذيئنة باردئق. بالالارئ قوي كةزةگئندة ءجذر دةگةن سوث، ؤاقئتتئ كةتئرمةيئك دةپ، اؤئل شةتئنة ئزدةپ شئقتئق. جةتپئسكة يةك ارتقان شيكئل سارئ شال بةتكةيدة الدئنداعئ قويلارئن جؤساتئپ قويئپ، ذلكةن ساندئقتاستئث ذستئندة بئزدةي شانشئلئپ وتئر ةكةن. بويئ تئپ-تئك. تئث. «ئزدراستي»، دةگةن سالةمئمئزگة وسقئرا ءبئر قاراپ الئپ: «امانسئثدار ما؟» دةدئ دة، قازاقشا سارناپ قويا بةردئ. ءوزئم ئثعايسئزدانئپ قالدئم.
- دالةلحان، ءسذيئنشئثدئ دايئندا. الگئ جوعالعان بايتالئثدئ بذگئن تذستة كوردئم عوي. ذيئرئنة كةلئپ قوسئلئپتئ. اناؤ قئرقادا ءجذر.
- وي، جاقسئ بولدئ عوي، ءوزئم دة بئرة-مئرةؤ قولدئ ةتتئ مة دةپ ؤايئمداپ ءجذر ةدئم. قازئر ذلئمدئ جئبةرةيئن، ايداپ كةلسئن. ايتپاقشئ، مئنا كئسئ - مةنئث دوسئم. جؤرناليست. جابايئ «اعايئندار» تؤرالئ ماتةريالدار جيناقتاؤعا ارنايئ كةلئپتئ. ءوزئثئز انا ءبئر جولئ باستان كةشئرگةن وقيعانئ ايتئپ بةرسةثئز.
- جارايدئ، ايتسام ايتايئن. بذل وقيعا مئنا قوي اسؤدا وتكةن قارا كذزدة بولعان ةدئ. - ميحايل اقساقال كذنباتئس بةتتةگئ كوز ذشئندا قاراؤئتئپ تذرعان بيئك اسؤدئ يةگئمةن نذسقاپ كورسةتتئ. - بئردة سةمةيدة تذراتئن ءئنئم قوناققا كةلدئ. سونئ ايةلئمةن ةكةؤئن وسئ قيئن اسؤدان اسئرئپ جئبةرةيئن دةپ، گاز-53 ماشينةممةن قوسا شئقتئم. كذن كةشكئرئپ قالعان ؤاقئت. تاؤدئث ءئشئ قاراكولةثكة. كارتوپ تيةگةن «موسكأيچتئ» اسؤدئث ذستئنة تئركةپ شئعارئپ، كابينادان ءتذستئم. ءئنئم دة ماشينةسئنةن ءتذسئپ، تئركةمةنئ اعئتا باستادئ. قالتامنان تةمةكئمدئ الئپ، تذتاتقانئم سول ةدئ، بئرةؤ تؤ جةلكةمنةن قاراپ تذرعانداي سةزئندئم. ارتئما جالت قاراسام، ةكئ مةتردةي جةردة ءذستئ-باسئ ءجذن-ءجذن ءبئر جابايئ ادام مةنةن كوزئن الماي تذر ةكةن. ءوزئ وتة بويشاث. بالةكةتتئث ءتذرئ مذنداي سؤئق بولار ما! دةنةم مذزداپ كةتتئ. ساسقانئمنان، ورئسشا: «ساعان نة كةرةك؟» دةپ اقئرئپ جئبةرئپپئن. ول اقئرئن بذرئلدئ دا، بالپاثداي باسئپ، تومةن ءتذسئپ كةتتئ. سول كةزدة ةسئمدئ جيئپ، كابيناداعئ بالتانئ سؤئرئپ الدئم. الگئنئ سوثئنان تذرا قؤدئم. ول كوپ ذزاماپتئ. ون بةس مةتردةي جةردة مةنئ كذتكةندةي جذرةلةپ وتئر. مةن جاقئنداعاندا ورنئنان تذردئ دا، تاعئ ءبئر ون قادام ءجذرئپ بارئپ، مةن جاققا قاراپ، قايتا وتئردئ. الدارقاتئپ، ذزاتئپ اكةتئپ بارا جاتقانداي. شئنئمدئ ايتسام، ودان ارئ قؤا بةرؤگة جذرةگئم داؤالامادئ. ءارئ ماعان ول تيئسكةن جوق قوي. قايتئپ كةلسةم، كابينادا جالعئز قالعان كةلئنئم ولگا باقئرئپ جئلاپ وتئر ةكةن. ءوزئ قورئققانئنان قالش-قالش ةتةدئ. ارت جاقتاعئ ءئنئم دة كةلئپ: «نة بولدئ سةندةرگة؟ نة شؤ؟ تذستةرئث قاشئپ كةتئپتئ عوي»، دةيدئ تاثئرقاپ. وعان بولعان جاعدايدئ ايتتئق. «بالكئم، ايؤ شئعار»، دةدئ ول سةنئثكئرةمةي. «نةدة بولسا، وسئ ارادان تةزئرةك اتتانئپ كةتكةندةرئث ءجون. سايدئث تابانئنا تذسكةن سوث، جارئقتئ ءبئر ءوشئرئپ، ءبئر جاعئپ، ماعان بةلگئ بةرئثدةر. وعان دةيئن مةن وسئ ارادا تذرا تذرايئن»، دةدئم ئنئمة. ولار تؤرا سولاي ئستةدئ. مةن دة ولاردئ امان-ةسةن شئعارئپ سالئپ، ذيئمة قايتتئم. ءبئراق، سول كورگةنئم ذزاق ؤاقئت بويئ ةسئمنةن شئقپاي قويدئ. بئلةسئث بة، الگئ جابايئ ادام بئرةؤدئ ئزدةپ جذرگةندةي اسةر قالدئردئ.
- كئمدئ ئزدةؤئ مذمكئن دةپ ويلايسئز؟
- ول ةندئ ذزاق اثگئمة. اسئقپاساث تئثدا، قئسقارتئپ ايتايئن. وسئ تاؤدئث قويناؤئندا مةنئث لةنيا اتتئ ءبئر تانئسئم مةكةندةدئ. ءوزئ كةرةمةت شةبةر، اثشئ ةدئ. كئشكةنتاي قورجئنتام سالئپ الدئ. ءبئر-ةكئ سيئرئ، ونشاقتئ قويئ بولدئ. اؤئلعا نان، شاي، تةمةكئ الؤ ءذشئن عانا كةلةتئن. سول بئردة قئزئثقئراپ وتئرئپ، ماعان توسئنداؤ سئرئن ايتتئ: «تذندة اؤئز بولمةدةگئ شةلةكتةگئ ءسذتئمدئ بئرةؤ كةلئپ، ءئشئپ كةتةتئن بولئپ ءجذر. ةسئكتئ سئقئرلاتئپ اشقانئن، ئشكة كئرگةنئن ءبارئن ةستئپ، سةزئپ جاتامئن. ءبئراق، شئعايئن دةسةم، باتئلئم بارمايدئ. سودان ءبئر كذنئ كورؤگة بةل بايلادئم. ادةتتةگئدةي 10 ليترلئك شةلةككة شذپئلدةتة ءسذت قذيدئم. سوسئن ذيرةنشئكتئ ورنئنا قويئپ، ئشكئ ةسئكتئ جارتئلاي اشئق قالدئردئم. ءتذن ورتاسئ اؤا سئرتقئ ةسئك سئقئر ةتة ءتذستئ. مةن دة لئپ ةتئپ كوتةرئلئپ، دئبئسسئز باسئپ كةلئپ، ةسئك جاقتاؤئنا جابئسا قالدئم. ساعان وتئرئك، ماعان شئن، بويئ ةكئ مةتردةن اساتئن الئپ ادام ذيگة بذكتةتئلة كئردئ. باسئ ذشكئر. دةنةسئ قالئث ءجذن. ول تئث تئثداعانداي جان-جاعئن شولئپ شئعئپ، شةلةكتئ قوس قولداپ الدئ دا، دةم الماستان باسئنا ءبئراق كوتةردئ. سونان كةيئن، اقئرئن باسئپ، شئعئپ كةتتئ. بذدان كةيئن دة ءجيئ كةلةتئن بولدئ. ةث باستئسئ، قورقئنئشئم باسئلدئ. بذل نة دةپ ويلايسئث؟». «ءيت بئلئپ پة، قار ادامئ دةگةنئمئز سول شئعار!» دةدئم مةن. شئنئندا دا، ةشتةثةنئث بايئبئنا بارماي تذرئپ، نة ايتا قوياسئث؟ كةيئنئرةك سول لةنيانئ ءبئر قاراقشئلار قاپئدا جازئم ةتئپتئ. ونئمةن قويماي، بار مالئن ايداپ كةتئپتئ. اسؤ ذستئندة تذرعانئمدا، نةگة ةكةنئن بئلمةيمئن، وسئ وقيعا ويئما ورالدئ. مةنئثشة، جابايئ ادام لةنياعا ءجابئر كورسةتؤشئلةردئ ئزدةپ جذرگةن سياقتئ.
- ويپئرماي، ءسئز ءتئپتئ، ءسوزدئ قويؤلاندئرئپ جئبةردئثئز عوي. مئناؤئثئز قئپ-قئزئل دةتةكتيأ سياقتئ.
- باؤئرئم، قذي سةن، قذي سةنبة. بذل ةندئ بولعان وقيعا. ونئ مئنا دالةلحان دا جاقسئ بئلةدئ. ويلاپ كةتسةم، ءالئ كذنگة دةيئن جذرةگئم سئزدايدئ. تئپ-تئنئش، ءوز بةتئمةن تئرلئك جاساپ جذرگةن مومئن جانعا جاؤئزدئق جاساؤعا قانداي قانئپةزةردئث ءداتئ باردئ ةكةن؟..
قاريا قامئعا كذرسئنئپ، ذندةمةي قالدئ. مةن فوتواپپاراتئمدئ ذيدة قالدئرئپ كةتكةنئمة وكئندئم. ةرتةث جولئعئپ، سؤرةتكة تذسئرؤگة ؤادةلةستئك. ءبئراق، ةرتةثئندة ءساتئ تذسپةدئ. ول كئسئ جاسامئستئعئنا قاراماستان، تاؤعا ءشوپ شابؤعا اتتانئپ كةتئپتئ.
ءبئز ةسةسئنة ةكئنشئ كؤا، سؤرةت ءپانئنئث مذعالئمئ، 1958- جئلئ تؤعان قؤانئشبةك يگةنباةأتئ تاؤئپ الئپ، قوي اسؤعا تارتتئق. الئستان كورگةندة جايداق كورئنگةنئمةن، بذل اسؤ وتكةل بةرمةستئث ناعئز ءوزئ ةكةن. «اسئرةسة، قئستا قيئن»، دةپ قويادئ جول باستاؤشئنئث ءبئرئ. دالةلحاننئث تةمئر تذلپارئنا وسئ جولئ ةرةكشة ريزا بولدئق. ارئلداپ، دارئلداپ، ءيئر-قيئر جولمةن اسؤدئث ذشار باسئنا الئپ شئقتئ.
جةتةر جةرئمئزگة جةتئپ، كوثئلئمئز دةمدةلگةن سوث مةن قؤةكةثدئ سوزگة تارتتئم.
- ءسئزدئ دة ءشوپ شاؤئپ جذرگةندة قار ادامئن كورئپتئ دةسةدئ. سول راس پا؟
- راس. انا تذستا. وسئدان جيئرما-وتئز شاقئرئمداي جةردة التئن شوقئ دةگةن جايئلئم بار. سول جاقتان كوردئم. جازدئث كذنئ ةدئ. ال، جازدئ كذنئ ولاردئ «قار ادامئ» دةپ ايتؤ كذلكئلئ ةستئلةدئ ةكةن. ودان دا «كئسئ كيئك» دةپ، قازاقشا ءوز اتاؤئمةن اتامايسئزدار ما؟
شئنئندا دا، قاراپايئم، ءارئ قذلاققا جاعئمدئ ةستئلةتئن «كئسئ كيئك» دةگةن ءسوز اؤزئمئزعا بذرئن نةعئپ تذسپةگةن؟ بالا كذنئمئزدة اكة-شةشةلةرئمئزدئث اؤزئنان تالاي ةستئسةك تة، زةردةدةن وشة باستاعان اتاؤدئ اؤئل ازاماتئنئث ةسئمئزگة سالعانئنا رازئ بولدئق.
- ءبئر جولئ سول التئن شوقئنئث باؤرايئنداعئ كوبةلةكتئ القابئنا ايةلئم فاريدانئ ءشوپ شابؤعا قوسا الا كةتتئم. شالعئنئ اتتئث باؤئرئنان كةلةتئن شذيگئندئ جةر ةدئ. تاثعئ سالقئنمةن بارعان ءبئز ةكئندئگة تاياؤ بةس-التئ شومةلةنئ ءذيئپ تاستادئق. مةن شابامئن، ول جينايدئ. ءسويتئپ، شارشاثقئراپ بارئپ، شايعا وتئردئق. اينالا ءولئ تئنئشتئق. پئر-پئر ذشقان شةگئرتكةنئث شئرئلئ عانا ةستئلةدئ. موسئعا قايناتئلعان كذرةث ءشايدئ تةرلةپ-تةپشئپ تارتئپ وتئرمئز. اراسئندا اثگئمةمئزدئ ايتئپ، شذثكئلدةسئپ قويامئز. كةنةت، داستارقاننئث قارسئ بةتئندةگئ ايةلئمنئث ءتذسئ بذزئلئپ كةتتئ. ساؤساعئمةن مةنئث جةلكة تذسئمدئ نذسقايدئ. ءتئل جوق. «بذعان نة كورئندئ؟» دةپ، ارتئما بذرئلسام، استاپئراللا، ةثگةزةردةي ءبئر نةگر ءبئز ذيگةن شومةلةلةردئث قاسئندا تذر. ارامئز كوپ بولسا، ون قادامداي-اق. بيئكتئگئ ةكئ مةترلئك شومةلة ونئث كةؤدةسئنةن عانا كةلةدئ. ءذستئ باسئ قالئث ءجذن. اسئرةسة، بئلةك تذسئنداعئ شاشاقتارئ شؤدالانا سالبئراپ تذر. باسئ بذركئتتئث توماعاسئ سياقتئ سوپاق. نةگر ةمةس ةكةنئن سوندا بايقادئم. كئسئ كيئك! بئزگة قاراپ، ةكئ قولئن سؤدا جذزگةندةي قذلاشتاي سةرمةپ، ءتئسئن ئرسيتادئ. ةرئندةرئ قيمئلداعانئمةن، ءسوزئ انئق ةمةس. «ئهئ، ئهئ» دةگةن دئبئس قانا شئعارئپ، ةكئ اياعئمةن جةر تارپيدئ. ءبئراق، بئزگة جاقئندامايدئ. نة ايتقئسئ كةلگةنئن تذسئنبةدئك.
قوس اياق موتوسيكلئم بار ةدئ. سوعان قالاي مئنگةنئمدئ بئلمةيمئن. ءدذر ةتكئزدئم دة، فاريداعا: «وتئر» - دةدئم. ول دا سذرئنة-قابئنا ارتئما مئنگةستئ. ةندئ مئنا قئزئقتئ قاراثئز! ول ءبئزدئ گيپنوزدادئ ما ةكةن؟ بئلمةيمئن. ويتكةنئ، ارتقا، اؤئلعا قاشؤدئث ورنئنا، گازدئ بارئنشا باسقان كذيئ موتوسيكلدئ دارئلداتئپ، تذپ-تؤرا كئسئكيئكتئث وزئنة قاراي زاؤلادئق. ول مذندايدئ كذتپةسة كةرةك، جالت بذرئلئپ، زئتا جونةلدئ. سيراقتارئ مذنداي ذزئن بولار ما؟ ورتةكةدةي ورعئپ، جذيتكئپ بارادئ. ءبئز قؤئپ كةلةمئز. ءجذز مةتردةي قاشئقتئقتئ ول كوز ئلةسپةس جئلدامدئقپةن جذگئرئپ ءوتتئ دة، سايدئث تابانئنا ءتذسئپ، كورئنبةي كةتتئ. سول ارالئقتا ءتورت-بةس-اق سةكؤند قانا ؤاقئت ءوتتئ. ساي ةرنةؤئنة كةلئپ، ءبئز دة توقتادئق. قاراساق، ول سايدئث ةكئنشئ بةتئندةگئ قئرقادا زئتئپ بارادئ ةكةن. مذنداي عاجايئپتئ بذرئن كورمةگةم. موتوسيكلگة جةتكئزبةؤ دةگةن نة سذمدئق؟ سودان قورئققانئمئزدان ءال-دارمةنئ قذرئعان ايةلئمدئ الئپ، جاقئن ماثداعئ ناعيمولدا دةگةن مالشئنئث ذيئنة كةلئپ، ةس جينادئق. شاي ئشتئك. كورگةنئمئزدئ ايتئپ بةرئپ ةدئك، ول كئسئلةر: «ة، بولسا بولار، بذل جاقتئ ونداي الباستئلاردئث بذرئننان مةكةندةيتئنئن اتالارئمئز ايتئپ وتئرؤشئ ةدئ»، دةپ جايباراقات وتئر. ءتئپتئ، زارةدةي سةسكةنؤ جوق. ال، ءبئز بولساق، جيناعان ءشوبئمئزدئ بةس-التئ ادام توپتالئپ بارئپ، تراكتورمةن زورعا اكةلدئك. بولعان-بئتكةنئ سول. كوپ ةشكئمگة ايتقان سئرئم ةمةس. مئنا دالةلحان باستاعان وقؤشئ بالالاردئث وقيعاسئنان كةيئن ةسكة ءتذسئپ وتئر عوي. ايتپةسة، ذمئتئلا باستاعان ةدئ.
- سةنبةيتئندةر دة كوپ شئعار؟
- ارينة، كوپ.
وسئ كةزدة مانادان ءذنسئز تذرعان دالةلحان سوزگة ارالاستئ.
- سةنؤ-سةنبةؤ دةگةن نارسة اركئمنئث ءوز شارؤاسئ عوي. ةشكئمدئ كذشتةپ، مويئنداتا المايسئث. بئزدة دة سةنبةيتئندةر از ةمةس. بئردة قئزئق بولدئ. اؤئلدا ةسةناي دةگةن اقساقال بار. زةينةتكةر. بئراق، تئث، ازداعان مال ذستايدئ. سول كئسئ جوعارئداعئ وقيعادان بئرنةشة كذن وتكةن سوث، ماعان شاؤئپ كةلئپتئ. بةتئ تئم ئزعارلئ. «نةمةرةم تذنئمةن ساندئراقتاپ، دةنةسئ قئزئپ شئقتئ. نة بولسا سونئ ايتئپ، ابدةن ذرةيئن العانسئث»، دةپ مةنئ ءبئراز قؤئرئپ الدئ. كةشئرئم سذراپ، زورعا قذتئلدئم. سودان ءبئراز كذن وتكةن سوث، كةشقذرئم ؤاقئتتا سالئ سؤعا كةتئپ، تاعئ كةلئپ تذر. «جايشئلئق پا، اقساقال؟» دةدئم، بالاعا بئردةثة بوپ قالدئ ما ةكةن دةپ، زارةم ذشئپ. سويتسةم، بالا امان ةكةن. گاپ باسقادا.
- ءئنئم، وتكةن جولعئ قاتتئراق كةتكةنئمة رةنجئمةگةيسئث، - دةيدئ اقساقالئم. - مةن الگئ ايتئپ جذرگةندةرئثدئ ءوز كوزئممةن كوردئم.
جابايئلارمةن جولئققانئن تذسئنة قويدئم.
- ءيا، قايدان كوردئثئز؟
- ايتارئث بار ما؟ ءبئر ءئرئ قارام ورئستةن قايتپاعان سوث، كذن كةشتةتة ئزدةپ شئقپايمئن با؟ قئزئل ئثئردة اقشاؤئلئنئ بةتكة الئپ، ماثايداعئ ساي-سالانئ ءبئراز شولئپ شئقتئم. اينالام قويؤلانا باستاعان ساتتة، اتتان ءتذسئپ اعاشتاردئث اراسئن تذرتپةكتةدئم. ءبئر ءتذپ قالئث جيدةنئث تذسئنا جاقئنداعانئمدا، قارسئ الدئمنان ةثگةزةردةي قارا ءداؤ شئعا كةلدئ. ويپئرئم-اي، ءتذسئ تئم سذستئ ةكةن. ءجذنئ جالبئراعان ناعئز الباستئنئث ءوزئ. «بئسئمئللا! بئسئمئللا!» دةي بةرئپپئن. جان شئركئن ءتاتتئ عوي. جالت بذرئلئپ، ارتئمداعئ اتقا جاس جئگئتشة سةكئرئپ، قالاي قونعانئمدئ بئلمةيمئن. سودان وزئثة كةلئپ تذرعانئم وسئ.
- ة، ة، اقساقال، كوردئثئز بة، وتكةن جولئ بئزدئ جازئقسئز جازعئرئپ ةدئثئز. قذداي ءوزئ جولئقتئردئ سئزگة.
- ءسويتئپ تذر عوي، شئراعئم. ايئپ ةتپة.
ةسةناي اقساقالدئث اثگئمةسئن ةستئپ، مةن ونئمةن كةزدةسكئم كةلدئ. وكئنئشكة قاراي، ول كئسئ ءبئز ئزدةپ بارعان كةزدة، كورشئ اؤئلعا اسقا كةتئپ قالئپتئ. «وندا وقؤشئلاردئ تاؤئپ الايئق»، دةدئ دالةلحان. ءسويتئپ، اعايئندئ قؤات پةن قؤانئش امانكةلديةأتةردئث ذيئنة كةلدئك. ولاردئث بالئق اؤلاؤدان جاثا عانا ورالعان بةتئ ةكةن. مذرئندارئ تةرشئپ، قارش-قارش شايناپ، الما جةپ وتئر. قاپ-قارا بوپ كذنگة كذيئپ، ابدةن توتئققان.
ةستيارئ قؤانئش بولعان سوث، سونئ سوزگة تارتتئق.
- ذساق بالالاردئث ايتقانئنا سةنبةي، مةن، قؤات، ءمادي ذشةؤمئز قارابذيراتتئث باتئس جاعئنداعئ وزةككة باردئق، - دةپ ةسكة الدئ سول كذندئ ول. - سؤ جيةگئنة 20 مةتردةي قالعاندا، سازدئ جاعالاؤدان تاسقا ذقساس قاپ-قارا بئردةثة كوردئك. انئقتاپ قاراعاندا، قوزعالاقتاپ جاتقان باس ةكةنئن بايقادئق. دةنةسئ كورئنبةيدئ. سويتسةك، ارئ قاراي سؤ ئشئندة سوزئلئپ جاتئر ةكةن. مةن جةردةن تورعايدئث ذلكةندئگئندةي قاتقئل كةسةكتئ ءئلئپ الدئم دا، لاقتئرئپ كةپ جئبةردئم. تيةدئ دةپ ويلاعان جوقپئن. توق ةتة ءتذستئ. ءدال ماثدايئنا تيئپتئ. جابايئ ادام ورنئنان اتئپ تذردئ دا، كوزئن ؤقالاي باستادئ. بويئ ةكئ مةترگة جؤئق ةكةن. ودان دا بيئك قوي دةيمئن. ءذستئ-باسئ قالئث ءجذن. باسئ قاؤئنداي سوپاق. ول وزئمةن-ءوزئ اؤرة بولئپ تذرعاندا، ءبئز كةيئن قاشتئق. ارتئمئزعا كوز سالساق، ول دا زئتئپ بارادئ ةكةن. جذگئرگةنئنة ءتئپتئ، تازئ يتتةر دة ئلةسة المايتئن شئعار. قالئث اعاشقا كئرئپ، جوق بولدئ.
- ءوي، سةن الگئ ءبئر نةسئن ايتپادئث عوي. ذلكةن، ءداؤ، سالبئراپ تذر، - دةپ، وسئ ءسات كئشئسئ قؤات اثگئمةگة كيلئگئپ، وسپادارلاؤ ءبئر ءسوزدئ قويئپ قالدئ. ءبارئمئز كذلئپ جئبةردئك.
- ايتپا ونداي جامان ءسوزدئ. ذيات بولادئ، - دةپ دالةلحان مذعالئم دة شةكةسئنةن جايلاپ شةرتئپ قالدئ.
- ة، كورگةنئمدئ ايتئپ تذرمئن عوي. «باسئثدئ كةسئپ السا دا، شئندئقتئ ايت» دةيتئن ءوزئثئز ةمةس پة؟ - دةپ، ول دا بةرئسةر ةمةس.
اؤئلدئث قئرشاثقئ مئنةزدئ بالالارئنا نة ايتسا دا جاراسئپ-اق تذر. ءبئز ةكةؤئن ماشينةگة سالئپ الئپ، قارابذيراتتئث سئرتئنا شئقتئق. ولاردئث جابايئمةن كةزدةسكةن جةرئنة كةلئپ، سول ماثايدئ تذگةل سؤرةتكة تذسئردئك. كوپ ءجذردئك. ءبئراق كئسئ كيئككة جولئعا المادئق. جولئقپاسام دا، ولاردئث وسئ تاؤدا بار ةكةنئنة، جاقئن جةردة جذرگةنئنة سةنئپ قايتتئم.
ءسوز سوثئندا، جاي قئزئعؤشئلئقپةن ةمةس، شئن نيةتئمةن عئلئمي-ةكسپةديسيالئق ساپارعا شئققئسئ كةلةتئن ئزدةنؤشئلةر بولسا، كذتئپ الؤعا ءارقاشان دايئن ةكةندئگئن دالةلحان ايتئپ قالدئ. كئشكةنتاي اؤئلدئث ذلكةن جذرةكتئ ازاماتئ تاپسئرعان وسئ اماناتتئ قالئث وقئرمانعا بذلجئتپاي جةتكئزؤدئ موينئمئزعا الئپ، ءبئز دة اتتاندئق. قالعانئ ؤاقئتتئث ةنشئسئندة.
قايئم-مذنار تابةيةأ، جؤرناليست.
شئعئس قازاقستان وبلئسئ، ءذرجار اؤدانئ.
دةرةككوزئ:«ةگةمةن قازاقستان» گازةتئ