فاريزا وثعارسئنوأا: مةيئرئم شؤاعئ نةمةسة مةن جامان اؤرؤدان قالاي جازئلدئم

ادامدئ جاقسئلئققا تاربيةلةيتئن، تةرئس جولعا ءتذسئپ بارا جاتقاندارئ بولسا، ولارعا وي سالئپ توقتاتاتئن، قئسئلئپ قينالعان ساتتة كوثئلئثة جذبانئش اكةلةتئن دذنيةدة ءبئر عانا ساؤلة بار - ول مةيئرئم دةپ اتالادئ.
زامانئ قانداي بولسا دا، ادام بالاسئ مةيئرئمگة مذقتاج، سةبةبئ، ءومئردئث بذرالاث جولدارئندا كةزدةسةتئن جاؤئن-شاشئنئ، بذرقاعان بورانئ، اپتابئ، قذيئنئ مةن داؤئلئ ادامنئث جانئن جارالايدئ. اسئرةسة، سئرقات ادامنئث كوثئل كئربئثئ كوبئرةك بولاتئنئ بةلگئلئ.
دارئگةردئث الدئنا بارعان سئرقات ادام وعان قذدايدئث وزئنة سةنگةندةي سةنئپ، دارئگةر ونئث ةمةس، دارئگةردئث قاس-قاباعئنا ول قاراپ، جئلئ ءسوزئن ةستئسة، جازئلئپ كةتكةندةي، ءزئل باسقان تذلا بويئ جةثئلدةنئپ، ءتئپتئ ساؤئققانداي اسةردة بولادئ.
«دارئگةردئث ءدارئسئ ةمةس - ءسوزئ ةم» دةگةندئ حالئق بةكةر ايتپايدئ.
ةرتةرةكتة ماسكةؤدةگئ ءبئر قالامداس جولداسئمنئث ايتقانئ ةسئمنةن كةتپةيدئ.
...ءسئبئر جاقتا تذراتئن ءبئر ازامات «اسقازانعا تذسكةن راك» دةگةن دياگنوزبةن ماسكةؤگة كةلئپ، اؤرؤحاناعا جاتادئ. جاپ-جاس جئگئت، ءبئراق جذدةپ قذر سذلدةرئ قالعان. وپةراسيا جاساؤعا كئرئسكةن ونكولوگ-حيرؤرگ اؤرؤدئث ءئشئن اشادئ دا، ةمگة نةمةسة الئپ تاستاؤعا كةلمةگةسئن، كةرئ جاؤئپ تئگئپ تاستايدئ. سئرقاتقا «ءبارئ دذرئس بولدئ» دةپ، سئرتقئ جاراسئ جازئلعاسئن، اؤرؤحانادان شئعارادئ. ءازئر قؤاتئ باردا وتباسئنا جةتئپ السئن دةپ ويلايدئ دارئگةر. جئل وتةدئ. ءبئر كذنئ جذمئس اياعئندا ذيئنة كةتؤگة كيئنئپ جاتقان دارئگةردئث بولمةسئنة قولئندا ذلكةن سومكةسئ بار الپامساداي جئگئت كئرئپ كةلةدئ. ول وتكةن جئلعئ سئرقات ازامات ةكةن. دارئگةر الدةقاشان دذنية سالدئ دةپ جذرگةن كئسئنئ كورئپ، تاث-تاماشا قالادئ.
- ءسئزدئث ةمئثئزدةن كةيئن قذلان تازا بولئپ جازئلئپ كةتتئم، جذمئسئمنان دا قول ذزگةنئم جوق. سئزگة العئسئمدئ ايتايئن دةپ ادةيئ كةلدئم، - دةپ ةكةؤئ مارة-سارة بولئپ تابئسادئ.
بذل وقيعا راس پا، وتئرئك پة - مةن بئلمةيمئن، ءبئراق دارئگةرگة، ونئث سوزئنة شئن نيةتئمةن قذلاي سةنگةن ادامعا ةم قوناتئنئ جايلئ ايتئلعان اثگئمة ةكةندئگئندة ءسوز جوق.
دارئگةردئث دة دارئگةرئ بولادئ، ءارقايسئسئنئث مئنةز-قذلقئ دا اربولةك ةكةنئ بةلگئلئ. ونئث ذستئنة، مذرنئث اؤئرسا بئرةؤئ، ءتئسئث اؤئرسا ةكئنشئسئ دةگةندةي، ابدةن كذلكئ كةلتئرةتئن ارةكةتتةر-اق ءوزئ اؤرؤ ادامدئ ونان سايئن شارشاتادئ. ال، ادام ورگانيزمئ تذتاس ءبئر الةم عوي. مئسالئ، ءذيدئث تةرةزة شئنئسئ سئنسا، جةل ذرلةپ بولمةلةر ازئناپ كةتةدئ. ةسئگئ جابئلماسا دا ءذي ئشئندة بةرةكة بولمايدئ. ادام ورگانيزمئ دة سول سياقتئ. وسئ رةتتة بذدان بئرنةشة جئل بذرئن ةلئمئزدة قولعا الئنئپ، كةيئن باسئلئپ قالعان وتباسئلئق دارئگةر ءتيئمدئ، ءارئ اؤرؤ كئسئگة دة، دارئگةرگة دة پايدالئ ءادئس سةكئلدئ ةدئ.
مةن وسئدان ةكئ جئل بذرئن كةؤدةگة تذسكةن جامان اؤرؤمةن اؤئردئم. كةؤدةمدة ءبئر تذيئنشةك بار ةكةنئن سةزئپ ءجذردئم، ءبئراق دارئگةرگة كورئنگةنئم جوق. ءبئر كذنئ كةشكة قاراي باسئم اينالئپ بارا جاتقاسئن، پرةزيدةنت ءئس باسقارماسئ اؤرؤحاناسئنئث باس دارئگةرئ راحات وسةرباي قئزئ بايقوشقاروأاعا تةلةفون شالئپ ةم، ون بةس مينؤتتا اؤرؤحانانئث جةدةل جاردةم بريگاداسئ جةتئپ كةلدئ. قان قئسئمئم ةكئ جذزگة جةتئپتئ، بئردةن اؤرؤحاناعا اپارئپ سالدئ. دارئگةرلةردئث قولدارئنا تذسپةي جذرگةن مةنئ راحات ءسئثلئم «باسئثئزدان باشپايئثئزعا شةيئن تةكسةرتةمئن، ءسئز ءوزئثئزدئث ساؤلئعئثئزعا ءتئپتئ كوثئل بولمةيدئ ةكةنسئز، وزگة زامانداستارئثئز اؤئرماسا دا جئلئنا ةكئ-ءذش رةت اؤرؤحانادا جاتئپ تةكسةرئلةدئ، ةم-دوم الادئ، ال، ءسئز شاقئرساق تا كةلمةيسئز» دةپ مامانداردئث بارئنة كورسةتئپ، اقئرئندا كةؤدةمدةگئ ئسئكتئ انئقتاپ، استانا قالاسئنداعئ مئقتئ دةگةن ونكولوگ، حيرؤرگ، نةأروپاتولوگ دارئگةرلةردئ جيناپ، كونسيليؤم جاسادئ. «كةؤدةگة تذسكةن راك» دةگةن دياگنوز قويئلدئ. راحات پرةزيدةنت ءئس باسقارماسئنا قارايتئن مةديسينالئق ورتالئققا جانة پرةزيدةنت ءئس باسقارماسئنا سويلةسئپ، ولار گةرمانيانئث فرايبؤرگ قالاسئنداعئ ؤنيأةرسيتةت كلينيكاسئنا جئبةرؤدئ ذيعارئپ قويئپتئ.
ءبئز جاستاؤ كةزئمئزدة مذنداي اؤرؤعا شالدئققان كئسئگة «ةم-دوم ئزدةپ اؤرة بولؤدئث كةرةگئ جوق، بذل قذدايدئث بذيرئعئمةن ولئمنةن كةلگةن حابار» دةگةندئ ءجيئ ةستيتئنبئز. وسئ پئكئر قانئما ءسئثئپ قالعان مةن:
- ةشقايدا دا بارمايمئن، شةت ةلگة بارئپ ولگةنشة، ءوز وتانئمدا ولگةنئم جاقسئ، - دةپ وتئرئپ الدئم.
كونسيليؤمعا جينالعان جوعارئ دارةجةلئ مامان دارئگةرلةر جةر-جةردةن ماعان ذرسا باستادئ:
- بذل نة دةگةن ءسوز؟ ءوزئثئز كوزئ اشئق، حالئققا بةلگئلئ ادامسئز، سويتة تذرا وسئنداي پئكئر ايتاسئز! ءدال وسئنداي سئرقاتتان قانشا ادام جازئلئپ، ءومئر ءسذرئپ جذرگةنئن بئلمةيسئز بة؟!
فرايبؤرگ قالاسئندا توعئز اي جاتئپ، ةكئ وپةراسيادان ءوتتئم جانة حيميا، ساؤلة ةمدةرئن الئپ، ءتاؤئر بولعاسئن ةلگة ورالدئم. وبالدارئ نة كةرةك، نةمئس دارئگةرلةرئ العاشقئ كذننةن باستاپ-اق شئنايئ كوثئلمةن قاراپ، قامقورلاي باستادئ. وعان ءبئر جاعئنان ءبئزدئث پارلامةنت سةناتئ شةت ةلدةرمةن بايلانئس كوميتةتئنئث ءتوراعاسئ قؤانئش سذلتانوأ باستاعان باؤئرلارئمئز بةرليندةگئ قازاقستان ةلشئسئ نذرلان وثجانوأقا تةلةفون شالئپ، مةن جاتقان كلينيكانئث باس دارئگةرئمةن سويلةسؤگة وتئنگةنئ، ةلشئ ءئنئمئزدئث مئث شاقئرئمنان استام جةردةن كةلئپ، پروفةسسورمةن مةن جايلئ سويلةسكةنئ دة اسةر ةتكةن بولؤئ كةرةك. ايةلدةردئث ونكولوگيالئق اؤرؤلارئ بويئنشا ةؤروپا ةلدةرئنة ورتاق كوميسسيا بار ةكةن، مةنئ سول كوميسسيانئث ءتوراعاسئ، پروفةسسور گةرولد گيچ قارادئ، وپةراسيالاردئ دا ءوزئ جاسادئ. ارينة، شةت ةلدة، ونئث ئشئندة گةرمانيادا ةمدةلؤ وتة قئمباتقا تذسةدئ ةكةن، ءبئراق ازامات باؤئرلارئمئزدئث كومةگئنئث ارقاسئندا ساؤئعئپ كةتكةن سياقتئمئن. ايتةؤئر، ازئرشة امان ءجذرمئن.
مةن بذل حيكاياتتئ جازعانداعئ ماقساتئم - ماعان، ةث الدئمةن، مةيئرئم ساؤلةسئن ءتذسئرئپ، مةنئث بارمايمئن، ةمدةلمةيمئن دةگةنئمة قاراماي، ءبارئن ءوزئ رةتتةپ، تؤعان اناسئنداي جاقسئلئق جاساعان راحات وسةرباي قئزئ بايقوشقاروأانئث ةثبةگئن، ادامگةرشئلئگئن ايتقئم كةلئپ ةدئ.
ءبئز استانا قالاسئنئث تذرعئنئ بولعالئ دا ون ءذش-ون ءتورت جئل بولئپ قالئپتئ. سودان بةرئ وسئ اؤرؤحانادا ةسةپتة تذراتئنئم بولماسا، راحات وسةرباي قئزئمةن پالةندةي الئس-بةرئس ارالاسئم نةمةسة جةرلةستئك، تؤئستئق دةگةندةي جاقئندئعئم جوق ةدئ.
گةرمانيادان كةلگةلئ دة ةكئ جئلعا جؤئق ؤاقئت ءوتتئ، سودان بةرئ دة راحات وسةرباي قئزئ مةزگئل-مةزگئل مةنئ تةكسةرئپ تذرؤدئ داستذرگة اينالدئرئپ الدئ. قازئر ونئث ءار ءسوزئ، ءار پئكئرئ - مةن ءذشئن زاثمةن بئردةي دةسةم، ارتئق ايتقانئم ةمةس. ينستيتؤتتا وقئپ جذرگةنئمئزدة الةكساندر وستروأسكيدئث «نايزاعايئ» تؤرالئ نيكولاي دوبروليؤبوأتئث «قاراثعئ پاتشالئقتاعئ جارئق ساؤلة» دةگةن ماقالاسئن وقئپ، كةرةمةتتةي ذناتقانئم بار ةدئ.
اؤرؤ جانئنا باتقان ادامعا، ونئث ئشئندة ةمئ جوق دةپ جذرگةن جانعا دذنيةنئث ءبارئ تذنةك پاتشالئعئ بولئپ كةتةتئنئن ءوزئم باسئمنان كةشئردئم. مئنة، سودان بةرئ راحات وسةرباي قئزئن مةن دة «تذنةك پاتشالئعئنداعئ جارئق ساؤلة» دةپ اتايتئن بولدئم.
ول تةك ماعان عانا ةمةس، سئرقات ادامنئث بارئنة بئردةي شئنايئ جاناشئرلئقپةن قارايدئ. قاشان كورسةث دة، ونئث جايباراقات جذرگةنئن كةزدةستئرمةيسئث: جان ذشئرئپ «اناؤ كليةنتتئ م ر ت-عا ءتذسئرؤ كةرةك، جةتئنشئ پالاتاداعئ سئرقاتتئ كورسةتؤ ءذشئن اكادةميك-ورتوپةدتئ شاقئرئثدار» دةگةن سةكئلدئ اؤئزةكئ قئسقا بذيرئقتار بةرئپ، جذگئرةدئ دة جذرةدئ.
اؤرؤحانادا، كلينيكادا قانشاما دارئگةر، قانشا مةدبيكة جانة سانيتارلئق جذمئس اتقاراتئن قئزمةتكةرلةر بار. ولاردئث ءارقايسئسئنئث تذرمئس-جاعدايئن ءبئلئپ وتئرؤدئ دا باس دارئگةر ةستةن شئعارماؤعا ءتيئس. باسقالاردئ بئلاي قويعاندا دارئگةرلةردئث بارئندة بئردةي باسپانا جوق، ءارقايسئسئن ءار وبلئستان تاثداپ شاقئرتئپ العاندئقتان قيئندئعئ بار. ارينة، استانادا تذرعئن ءذي ماسةلةسئ وثاي ةمةس، تومةنگئ ساتئداعئ قئزمةتكةرلةرگة ؤاقئتشا تذراتئن جاتاقحانا بولسا دا جاقسئ بولار ةدئ...
- ءبئزدئث سالامئزدا ةث باستئسئ دارئگةردئث ءبئلئمدئ، تاجئريبةلئ بولؤئ. سودان كةيئن ءاربئر سئرقات ادامعا جاناشئرلئقپةن قاراؤ. كةشكئ ساعات 18.00. بولئسئمةن ذيئنة اسئعاتئندار سئرقات ادامعا جانئ اشيتئن دارئگةرلةر ةمةس، - دةيدئ راحات وسةرباي قئزئ. - دارئگةر-تةراپةأتةردئث اراسئندا ءبئر دة ءبئر جاس عئلئم دوكتورئ جوق ةكةن، بذكئل وبلئستارعا سذراؤ سالئپ تابا المادئم.
باس دارئگةردئث جذمئسئ باستان اسئپ جاتاتئنئن راحات وسةرباي قئزئنئث تاثعئ ساعات سةگئزدةن كةشكئ ساعات جيئرمادان اسقانشا باس الا الماي جاتاتئن جذمئسئنان كورؤگة بولادئ.
راحات كوپبالالئ جانذيادا وسكةن، اناسئ ءساليما بذل ونئنشئ كلاستئ بئتئرةتئن جئلئ 46 جاسئندا قايتئس بولئپتئ. جارقئلداعان سذلؤ اناسئنئث جاپ-جاس كةزئندة دذنيةدةن وزعانئنا قاتتئ قينالعان قئز بالا «مةن قالايدا دارئگةر بولئپ ادام ومئرئنة اراشاشئ بولام» دةپ ئشتةي بةكئنسة كةرةك.
سةلينوگراد قالاسئنداعئ مةديسينا ينستيتؤتئندا كذندئز وقئپ، تذندة سانيتاركا بولئپ جذمئس ئستةيدئ. بذرئن سوأحوز باسقارئپ، بالالارئنئث عانا ةمةس، بذكئل ةلدئث الدئندا ايباتتئ دا قايراتتئ ازامات بولئپ كورئنةتئن اكة سذيئكتئ جذبايئنئث قازاسئنان كةيئن وزئنة ءوزئ كةلة الماي قاجي باستاعان سةكئلدئ. بالالار شيةتتةي جاس، اكةنئث زةينةتاقئسئ بئرئنة جةتسة، ةكئنشئسئنة جةتپةيدئ. وزدةرئ قاراعاندئ وبلئسئنئث وساكاروأكا اؤدانئندا اؤئلدا تذرادئ.
راحات وسةرباي قئزئنئث اثگئمةسئن ةستئگةندة، وزدةرئ وقيتئن جوعارئ وقؤ ورنئنئث جانئنان ماشينالارئن قوياتئن ورئن تابا الماي جذرگةن قازئرگئ ستؤدةنتتةر جانة كذندئزگئ وقؤئنان كةيئن اؤرؤحانا بولمةلةرئن جؤئپ-شايئپ تازالاپ، قاراثعئ كوشةلةرمةن قورقئپ باسئپ، كئتاپ-داپتةر تولئ سومكةسئن ارقالاعان كذيئ قالانئث شةتئندةگئ «سلوبودكادا» تذراتئن ذيگة كةلة جاتاتئن تالدئرماش كئشكةنة قئز كوز الدئما كةلةدئ.
اناسئ بذعان اياعئ اؤئر كةزئندة اكة-شةشةسئ ذل بولادئ دةپ دامة ةتئپ، راحات تؤعاسئن اكةسئ ونئ ةر بالاشا كيئندئرئپ، جانئنا ةرتئپ ةركةلةتئپ وسئرگةن ةكةن، سونئث ءبارئ ءبئر كذنگئدةي بولماي وتة شئعئپ، دذنيةنئث قاپةلئمدة وزگةرة كةتكةنئ ونئث ةرتة ةسةيؤئنة قاتتئ اسةر ةتكةن سةكئلدئ.
ءبئر كذنئ بئرگة وقيتئن قئزدار قوياردا-قويماي اؤئل شارؤاشئلئعئ ينستيتؤتئندا وتةتئن كةشكة بارايئق دةپ قولقالادئ. سول كةشتة جذزئنةن مةيئرئم نذرئ توگئلگةن اققذباشا سذلؤ جئگئتتئث راحاتقا كوزئ ءتذسئپ، اينالسوقتاپ جانئنان كةتپةي قويعانئ. ءوزئ باياناؤئلدئث تؤماسئ ةكةن، اقئرئ راحات ءذشئنشئ كؤرسقا كةلگةندة مذباراك ةكةؤئ قوسئلئپ تئندئ. ودان تذثعئشئ تالعات دذنيةگة كةلدئ. جارتئ جئل كئشكةنتايئمةن مذباراك جذمئس ئستةيتئن پاألودار وبلئسئنا قاراستئ باياناؤئلداعئ سوأحوزدا ةنةسئ ماپئشپةن بئرگة تذردئ. ةنةسئ وتة اقئلدئ ادام ةكةن:
- قاراعئم، وقؤئثدئ تاستاما، تالعاتئثدئ ءوزئم باعئپ بةرةم، - دةپ كةلئنئن وقؤعا اتتاندئردئ. جاس كةلئنشةك كئشكةنتاي ذلئن ساعئنئپ، كةيدة لةكسيانئث ذستئندة كونسپةكت جازئپ وتئرعان داپتةرئنة كوزئنئث جاسئ تامعانئن كورگةن كؤرستاستارئ بذعان جالت-جالت ةتئپ قاراپ قوياتئن. وسئ جاعدايدئ تذسئنگةن ةنةسئ كوپ ذزاماي مذباراكتئ دا كةلئنشةگئنئث سوثئنان جئبةرئپ:
- جاسسئثدار، اش بولساثدار دا، توق بولساثدار دا، بئرگة بولئثدار! سول جاقتان دا جذمئس تابئلار، - دةپ ذلئن اتتاندئردئ.
تاربيةلئ قازاق ءذشئن انانئث ءار ءسوزئ - زاث.
وقؤدئ بئتئرگةسئن ةثبةك جولئن قالاداعئ «سةلينةنةرگو» مةكةمةسئندة ؤچاسكةلئك دارئگةر بولئپ باستاعان راحات العاشقئ كذندةردةن-اق قاراپايئم ادامداردئث العئس-راحمةتئنة ية بولا باستادئ.
«سةلينةنةرگو» ول كةزدة وبلئستاعئ ةث ذلكةن مةكةمة، ونئث اؤرؤحانا، ةمحاناسئندا جذزدةگةن ادامدار جذمئس ئستةيتئن. سولاردئث اراسئندا قازاق ذلتئنان جالعئز راحات بايقوشقاروأا ةدئ.
ةلئمئز تاؤةلسئزدئك تؤئن قاداعاننان كةيئن پرةزيدةنت اكئمشئلئگئ، ذكئمةت، پارلامةنت - اقمولاعا كوشئپ كةلگةسئن، مةديسينالئق ورتالئققا قارايتئن اؤرؤحانا اشئلئپ، ونئث باس دارئگةرلئگئنة گةنناديي گرودةر تاعايئندالدئ. ول بذرئن «سةلينةنةرگونئث» ةمحاناسئندا باسشئ، ال راحات ءبولئم مةثگةرؤشئسئ بولعان. راحاتتئ وزئنة ةمدةؤ جونئندةگئ ورئنباسار ةتئپ تاعايئنداعان دا سول كئسئ. وتة ئسكةر، تالاپتئ وتة قاتتئ قوياتئن مارقذم گةنناديي گةرمانوأيچتةن باسقارؤ جذيةسئنة بايلانئستئ بذل كوپ نارسةنئ ذيرةندئ.
قازئر ول پرةزيدةنت اكئمشئلئگئنئث ءئس باسقارماسئنا قاراستئ اؤرؤحانانئث باس دارئگةرئ. الةمدئك مةديسينا جةتئستئكتةرئ 2006- جئلدان مذندا دا پايدالانئلا باستادئ. جوعارئ دارةجةلئ مةدبيكةلةر مةن دارئگةرلةر ئستةيدئ. دةنةنئ كةسپةي وپةراسيا جاساؤ دا وسئ اؤرؤحانادا ئسكة اسا باستادئ.
تةحنيكا عئلئمدارئنئث دوكتورئ، اكادةميك مذباراك ادؤوأتئث سذيئكتئ جارئ، تالعات پةن نذرلاننئث ارداقتئ اناسئ، الديار مةن ايليننئث دذنيةدةگئ ةث ادةمئ، ةث مةيئرئمدئ، ةث جاقسئ اجةسئ، ال، مةن سةكئلدئ تةثئز سؤئنا باتئپ كةتة جازداعانداردئث قذتقارؤشئ شةثبةرئ - وسئ ورتا بويلئ، ءبيداي ءوثدئ ادةمئ كةلئنشةك.
قذراندا، ءئنجئلدة ايتئلعانداي، ادامنئث باسقالارعا جاساعان جاقسئلئعئ تابيعاتتئث زاثئ بويئنشا وزئنة نة بالا-شاعاسئنا، ءتئپتئ ءذرئم-بذتاعئنا ةكئ ةسة جاقسئلئق بولئپ ورالادئ دةگةن قاعيدا راس بولسا، راحات وسةرباي قئزئنئث بارلئق ذرپاعئ مةيئرئم نذرئنا بولةنةتئن شئعار.
دارئگةردئث جذمئسئ سونشالئقتئ قيئن دا كذردةلئ ةكةنئن جذرتتئث ءبارئ بئردةي بئلة بةرمةيدئ. ادةتتة، ادام جانئنا سئرقات ابدةن باتقاندا عانا دارئگةردئ تاؤئپ، ول قالايدا قذتقارؤعا ءتيئستئ كئسئدةي مئندةتسي قارايدئ. ذيئنة بارئپ ذيقئعا كةتةر ؤاقئتتا دا سئرقات ادامدئ ويلاپ دارئگةردئث مازاسئ كةتةتئنئن اركئم بئلسة عوي...
ةلئمئزدة وسئنداي جانئ جايساث ادامداردئث بار ةكةنئن كورگةندة، ءوزئثدئ ماثگئ جاسايتئن ادامداي سةزئنئپ، قانات بئتكةندةي قؤاتتاناتئن ساتتةردئث جان راحاتئنا نة جةتسئن، شئركئن!.. شذكئرشئلئك ةتؤ دةگةن وسئ شئعار.
فاريزا وثعارسئنوأا
دةرةككوز: «ةگةمةن قازاقستان» گازةتئ