نوبةل جانة شنوبةل

ول ءومئرئنئث سوثئندا وسيةت قالدئرئپ، عئلئمي جةتئستئكتةردئ ماراپاتتايتئن قور قذرؤدئ تاپسئرعان. ءسويتئپ، 1900- جئلئ قور قذرئلئپ، العاشقئ نوبةل سئيلئعئ 1901- جئلعئ 10- جةلتوقساندا تاپسئرئلدئ. بذل سئيلئق ارقئلئ نوبةلدئث ةسئمئ ةمئزؤلئ بالادان باسقالاردئث بارئنة تانئس دةسةك، ارتئق ايتقاندئق بولا قويماس. دةسة دة، ارادا تذپ-تؤرا 90 جئل وتكةندة تاعايئندالعان شنوبةل سئيلئعئنئث دا اتئ بذكئل بولماسا دا، جارتئ الةمگة بةلگئلئ بوپ قالدئ. ءبئزدئث بذگئنگئ اثگئمة - وسئ سايقئمازاق سئيلئق توثئرةگئندة...
شنوبةل سئيلئعئمةن 1991- جئلدان بةرئ ورئنداؤعا تذرمايتئن، كذلكئلئ جةتئستئكتةردئث يةگةرلةرئ ماراپاتتالئپ كةلةدئ. ونئ ءتئپتئ، انتينوبةل سئيلئعئ دةپ اتايتئندار دا تابئلادئ. ءبئر سوزبةن ايتقاندا، بذل - ايگئلئ نوبةل سئيلئعئنئث پارودياسئ ئسپةتتةس. ونئ تاعايئنداعان - «Annals of Improbable Research» ءازئل-سئقاق جؤرنالئنئث باس رةداكتورئ مارك ابراحامس. العاشقئ جئلدارئ بذل سئيلئق ماسساچؤسةتس تةحنولوگيالئق ؤنيأةرسيتةتئندة تاپسئرئلعان بولسا، كةيئن گارأارد ؤنيأةرسيتةتئنة اؤئسقان. لاؤرةاتتارعا لايئق سئي دا ةرةكشة. ادةتتة، ولارعا مةتالدان جاسالعان وتة جذقا قاثئلتئردان (فولگا) ازئرلةنگةن مةدال نة ساق-ساق ةتئپ تذرعان ادامنئث جاق تئستةرئ بةينةسئندةگئ ةستةلئك بةلگئ تابئستالادئ. ال باستئ سئي - 3 نوبةل سئيلئعئ يةگةرئنئث قولئ قويئلعان سةرتيفيكات. ايتا كةتؤ كةرةك، شنوبةل يةگةرلةرئنة ماراپاتتئ نوبةل يةگةرلةرئ تابئستايدئ.
قازاقستاندئقتار نوبةل سئيلئعئ سةكئلدئ شنوبةلدئ دة ءالئ بئردة-ءبئر مارتة الئپ كورمةگةن. ال كورشئ رةسةيدة 20 عا جؤئق نوبةل جانة 2 شنوبةل سئيلئعئنئث يةگةرئ بار. كوپ رةتتة قوس سئيلئقتئث دا لايئقتئلارئ ةؤروپا ةلدةرئنةن تابئلادئ. شنوبةلدئث تاعايئندالعانئنا 21 جئل وتسة، وسئ ؤاقئت ارالئعئندا تالاي-تالاي كذلكئلئ دة قئزئقتئ زةرتتةؤلةر جاسالعانئنا كؤا بولدئ الةم.
ايتالئق، 2006- جئلئ فرانسيانئث پةر جانة ماريا كيؤري ؤنيأةرسيتةتئنئث عالئمدارئ بازيل ودولي مةن سةباستةن نويكيرح قاراپايئم سپاگةتتيدئ قذرعاق كذيئندة سئندئرعاندا، كوپ جاعدايدا نةلئكتةن ةكئدةن كوپ بولئككة بولئنةتئنئن زةرتتةگةن. انئعئندا، سپاگةتتيدئ سئندئرعان كةزدة ونئث بةتئندة تولقئن پايدا بولئپ، ول جاثا جارئلئسقا اكةلةدئ ةكةن. ول ءوز كةزةگئندة جاثا تولقئن تؤدئرادئ. ءبئر قاراعانعا كةرةكسئز-اق دذنية، ال عئلئم ءذشئن ماثئزئ زور. ويتكةنئ بذل زةرتتةؤ ناتيجةسئن بةتون باعانالاردئ جاساؤدا ابدةن قولدانؤعا بولادئ. 2005- جئلئ ا ق ش-تئث ميسسؤري شتاتئنئث تذرعئنئ گرةگگ ميللةر بولسا، يتتةردئث جئنئستئق جذمئرتقالارئن الماستئراتئن پروتةز ويلاپ تاپقانئ ءذشئن شنوبةل سئيلئعئن يةلةندئ. 2004- جئلئ رامةش بالاسؤبرامانيام مةن مايكل تؤرأيگة بذل سئيلئق ونسئز دا بةلگئلئ جايت ءذشئن بةرئلگةن. بذل عالئمدار شةثبةردئ (وبرؤچ) جامباسپةن دة، تئزةمةن دة، سيراقپةن دة اينالدئرؤعا بولاتئنئن تاجئريبة جذزئندة دالةلدةپ بةرگةن. مذنداي قئزئقتار وتة كوپ. شنوبةل سئيلئعئنئث يةگةرلةرئ قاتارئندا قاراپايئم ءبئر كةسة شايدئ قالاي دايئنداؤ قاجةتتئگئ جايلئ 6 بةت ادئستةمة جازعان عالئمدار دا، ادامنئث سؤ مةن ءشارباتتئث قايسئسئندا تةزئرةك باتاتئنئن زةرتتةگةندةر دة، سئرانئ قذيعاندا ونئث كوبئگئنئث ءبئرئنشئ جئلدام كئشئرةيئپ، بئرتة-بئرتة جئلدامدئعئن ازايتاتئنئن انئقتاعان اقئلدئلار دا بار.
شنوبةل - 2011- بيئل دا ا ق ش-تا كةزةكتئ شنوبةل سئيلئعئنئث يةگةرلةرئ انئقتالدئ. ماراپاتتاؤ راسئمئ گارأارد ؤنيأةرسيتةتئندة ذيئمداستئرئلدئ. بيئلعئ لاؤرةاتتارعا ارنالعان سئيلئق - حيميالئق ةلةمةنتتةر جذيةسئنئث كةستةسئ بةينةلةنگةن كئشئگئرئم سئيكادة ةدئ. بيئلعئ جةثئمپازدار دا قئزئقتئ زةرتتةؤ جذمئستارئ، ارةكةتتةرئ ارقئلئ كوزگة ءتذستئ. ماسةلةن، بيئلعئ جةثئمپازداردئث ءبئرئ - ليتأا استاناسئ أيلنيؤس قالاسئنئث مةرئ ارتؤراس زؤوكاس بولئپ تانئلدئ. ونئث «ةرلئگئ» جارنامالئق روليككة اينالئپ، تالاي ؤاقئتتان بةرئ ينتةرنةت تذتئنؤشئلارئنئث كوزايئمئنا اينالئپ كةتكةن بولاتئن. كورمةگةندةر بولسا، ةسكة سالا كةتةيئك، ا.زؤوكاس جذرگئزؤشئنئث تئيئم سالئنعان جةرگة قويعان «مةرسةدةس» كولئگئن بتر-مةن تاپتاپ وتكةن-دئ. زاث بذزؤشئلاردئ وسئلاي جازالاپ، قالانئ تارتئپسئزدئكتةن تازالاماق بولعان مةردئث قئلئعئ بةينةروليك تذرئندة عالامتوردئ شارلاپ كةتكةن. بذگئنگة دةيئن بذل روليكتئ 7 ميلليوننان استام ادام تاماشالاپتئ. ول شنوبةل سئيلئعئن تاعايئنداؤشئلاردئث دا كوزئنة ئلئكسة كةرةك-تئ، ولار ءوز سئيلئقتارئنا بذل قئلئقتئث يةسئ - زؤوكاستئ لايئق دةپ تاپقان.
كةلةسئ لاؤرةاتتاردئث توبئ - اأستراليالئق بيولوگتار دارريل گأينن مةن دةأيد رةنتس. بذل عالئمدار 23 جئل بذرئن قوثئزداردئث كةي توبئ سئرا بوتةلكةسئمةن شاعئلئسؤعا قذمار ةكةنئن انئقتاپتئ. جاندئكتةر ماحابباتئنداعئ توسئن قذپيانئ اشقان بذلار شنوبةل سئيلئعئ بةلگئلةنگةننةن بةرئ جةثئستةن ءذمئت ذزبةي كةلئپتئ. مئنة، سئيلئقتئث 21 جئلئ دةگةندة، بيولوگتارتئث باقتارئ جاندئ. ال براؤن ؤنيأةرسيتةتئنئث نةأرولوگ پروفةسسورئ پيتةر سنايدةر بولسا، حالئققا دارةت قئسئپ تذرسا، وزگة جذمئستئ ئسئرئپ تاستاي تذرؤعا كةثةس بةرةدئ. مذنداي قورئتئندئعا ول وزئندئك زةرتتةؤئ ناتيجةسئندة كةلئپتئ. تاجئريبة بارئسئندا ادامدارعا بةلگئلئ ءبئر ؤاقئت ارالئعئندا 250 ميلليليتردةن سؤ ئشكئزة وتئرئپ، كومپيؤتةرلئك تةست شةشؤدئ تاپسئرعان پروفةسسور، ادامداردئ دارةت قئسقان ؤاقئتتا ولاردئث ميلارئ دا قالئپتئ جذمئسئنان اؤئتقيتئنئن بايقاعان. عالئمنئث ايتؤئنشا، ةگةر ادامدئ قاتتئ دارةت قئسسا، ونئث ةستة ساقتاؤ قابئلةتئ 24 ساعات بويئ كوز شئرئمئن الماعان ادامنئث جاعدايئمةن تةثةسةدئ ةكةن. سوندئقتان جذمئسئثئز ءساتتئ، ءئسئثئز ءونئمدئ بولسئن دةسةثئز، دارةت بولمةسئنة ءجيئ-ءجيئ باس سذعئپ تذرعان ءجون.
2011- جئلعئ شنوبةل ذزدئكتةرئنئث قاتارئندا - جاپون ونةرتاپقئشتارئ دا بار. ولار جاثاشا دابئلقاققئش ويلاپ تاؤئپتئ. الايدا ول ادةتتةگئدةي دئبئسقا نةگئزدةلمةگةن، ادامعا ءيئسئ ارقئلئ بةلگئ بةرةدئ ةكةن. دابئلقاققئشقا جاپوندار أاسابي اتالاتئن دامدةؤئشتئ قوسقان. ال ونئث ءتئپتئ ذيقئداعئ ادامدئ دا وياتاتئنئ بةلگئلئ. مئنة، أاسابيدئث وسئ قاسيةتئن پايدالانؤ ارقئلئ جاپون حالقئنئث وكئلئ ماكوتو يماي شنوبةل سئيلئعئنئث يةگةرئ اتاندئ. تاسباقاعا ءتئل بئتئرمةسة دة، ةسئنةؤدئ ذيرةتكةن لينكولن ؤنيأةرسيتةتئنئث فيزيولوگئ اننا ؤيلكينسون دا شنوبةلدئ جةثئپ الدئ. ول الةكساندرا ةسئمدئ تاسباقانئ باقانداي التئ اي بويئ كوماندا بويئنشا ةسئنةؤگة جاتتئقتئرعان. كةيئن «ادامداردئث ءبئرئ ةسئنةگةندة، ونئ كورگةن باسقالارئ دا قايتالاؤشئ ةدئ عوي» دةپ ويعا قالعان اننا الةكساندرانئ وزگة تاسباقالاردئث ورتاسئنا اپارئپ ةسئنةتكةندة، ولار بذعان پئسقئرئپ تا قاراماپتئ. دةمةك، ادامدار كورشئسئنئث ةسئنةؤئن قايتالاعان كةزدة، ونئث ةموسيونالدئق كذيئن سةزئنگةندئگئ بولسا، مذنداي قاسيةت تاسباقادا بولماعانئ. اننانئث 6 ايعئ ةثبةگئنئث بار ناتيجةسئ - وسئ عانا. ةسةسئنة، قورجئنئندا - شنوبةل.
ماتةماتيكا سالاسئ بويئنشا شنوبةل سئيلئعئنا اقئرزاماندئ بولجاعان تالاي عالئمدار ية بولدئ. الايدا ولاردئث ةشبئرئ ماراپاتتاؤ راسئمئنة كةلمةدئ، ويتكةنئ اقئرزامان الةمگة ةمةس، ولاردئث تةك وزدةرئنة عانا كةلگةن بولاتئن. ءتذرلئ بولجام بويئنشا، اقئرزامان 1954، 1982، 1990، 1992، 1997 جانة 2011- جئلداردا كةلؤ كةرةك بولسا، ولاردئث ةشبئرئ اقتالمادئ. «Annals of Improbable Research» ءازئل-سئقاق جؤرنالئنئث باس رةداكتورئ مارك ابراحامستئث ايتؤئنشا، ولار الةم عالئمدارئن ماتةماتيكالئق ةسةپتةؤلةردة ةندئگارئ قاتةلئك جئبةرمةؤگة ذيرةتئپتئ-مئس.
تاعئ ءبئر قئزئق زةرتتةؤ - وسلو ؤنيأةرسيتةتئنئث پروفةسسورئ كارل تةيگةنئث ذلةسئندة. ونئث زةرتتةؤ نئسانئنا - ادامداردئث كذرسئنؤئ ئلئگئپتئ. ادةتتة، ادامدار قايعئ نة كوثئل قالؤشئلئقتان كذرسئنةدئ. دةگةنمةن كارل شئندئعئندا، كذرسئنؤ - ادامنئث كوندئگؤئنئث بةلگئسئ دةپ وتئر. اشقان جاثالئعئ - وسئ عانا.
2011- جئلئ ماراپاتتالعاندار ئشئندةگئ ةث تاريحي زةرتتةؤ - تورونتو ؤنيأةرسيتةتئنئث پروفةسسورئ دجون سةندةرستئث 60-جئلدارداعئ ةثبةگئ بولسا كةرةك. سول جئلدارئ كوشةدةگئ كولئك از بولعانئ بةلگئلئ. مئنة، عالئم بئرنةشة كولئك جذرگئزؤشئنئث باسئنا دؤلئعا كيگئزئپ، كولئك جذرگئزؤگة تاپسئرما بةرةدئ. دؤلئعانئث كوزدئ جاؤئپ تذراتئن قالقانئ بولادئ، جذرگئزؤشئ قاجةت كةزدة عانا ونئ كوتةرئپ اشئپ، ال قالعان ؤاقئتتا كولئكتئ «سؤ قاراثعئدا» جذرگئزؤگة مئندةتتئ. جذرگئزؤشئلةردئث قالقاندئ اشقان جانة جاپقان ؤاقئتتارئن ةسةپكة العان دج. سةندةرس مئنانداي قورئتئندئعا كةلةدئ: جولدا قوزعالئس، ياعني كولئك كوبئرةك بولسا، جذرگئزؤشئلةر كوبئرةك ساقتانادئ ةكةن. ءبئر قاراعاندا، بذل مذنداي تاجئريبة جذرگئزبةسة دة ايان نارسة عوي. دةگةنمةن سونئ تاجئريبة جذزئندة دالةلدةگةن سةندةرس ارادا 50 جئل وتكةندة شنوبةل سئيلئعئن جةثئپ الدئ.
نذربولات امانجول
دةرةككوز: «ايقئن» گازةتئ