يسلام ةش ؤاقئتتا ادامداردئ بذلئككة، بذزاقئلئققا، تارتئپسئزدئككة نةمةسة بئرةؤدئث جازئقسئز قانئن توگؤگة شاقئرعان ةمةس
ءدئننئث قوعامداعئ الاتئن رولئ دة ةرةكشة. حالئقتئ بئرلئككة شاقئراتئن دا ءدئن. الايدا، ءدئني كوزقاراستاردئث سايكةس كةلمةؤئنةن قاقتئعئستار دا ورئن الاتئنئن تاريحتان كورئپ ءجذرمئز. ءاربئر مةملةكةت دئنگة قاتئستئ ماسةلةنئ زاثمةن رةتتةيدئ. ءبئزدئث ةلئمئزدة 1992 -جئلئ زاث قابئلداندئ. قوعامداعئ ءبئرقاتار ماسةلةلةردئ زاثمةن رةتتةؤ ءذشئن جاثا زاث جوباسئ دايئندالعانئ بةلگئلئ. «ءدئني قئزمةت جانة ءدئني بئرلةستئكتةر تؤرالئ» جانة «قازاقستان رةسپؤبليكاسئنئث كةيبئر زاثنامالئق اكتئلةرئنة ءدئني قئزمةت جانة ءدئني بئرلةستئكتةر ماسةلةلةرئ بويئنشا وزگةرئستةر مةن تولئقتئرؤلار ةنگئزؤ تؤرالئ» قازاقستان رةسپؤبليكاسئ زاثدارئنئث جوبالارئ قازاقستان رةسپؤبليكاسئ پارلامةنتئ ماجئلئسئندة جان-جاقتئ تالقئلاؤدان ءوتئپ، 21- قئركذيةك كذنگئ جالپئ وتئرئستا ماقذلداندئ.
وسئ زاث جوباسئ بويئنشا قذرئلعان جذمئس توبئنئث جةتةكشئسئ رامازان سارپةكوأ زاث جوباسئ ماقذلدانعاننان كةيئنگئ ءوزئنئث قورئتئندئ پئكئرئن ءبئلدئردئ. دئنگة، ونئث ئشئندة يسلامنئث قذندئلئقتارئ تؤرالئ كةلةلئ ويلارئن ورتاعا سالدئ.
- ءدئن - ادام تاريحئنئث ذلكةن تاعئلئم-تاربيةسئنئث ءبئرئ جانة سارقئلماس دانالئق كوزئ. ةگةمةن ةل بولئپ قالئپتاسؤئمئز، مةملةكةتئمئزدئث ءوسئپ، وركةندةؤئندة ءدئننئث الاتئن ورنئ زور. ويتكةنئ ءدئن - يماندئلئقتئث، ادئلدئكتئث، سئپايئلئقتئث، پاراساتتئلئقتئث، كوپشئلدئكتئث، توزئمدئلئكتئث كةپئلئ. ءدئنئ، ءتئلئ جوق حالئقتئث بولاشاعئ جوق.
ةلئمئز بةيبئتشئلئك پةن ذلتارالئق كةلئسئمنئث ذلگئسئ، بارلئق ازاماتتار، بارلئق حالئقتئث تةرةزةسئ تةث، قذقئقتارئ مةن بوستاندئقتارئ قامتاماسئز ةتئلگةن. مذنئ شةتةل مةملةكةتتةرئنئث عالئمدارئ مويئنداپ، جوعارئ باعالاپ وتئر.
ةلباسئنئث قازاقستان حالقئنا ارناعان جولداؤلارئندا ءدئنارالئق تذسئنئستئك ماسةلةسئنة باسا نازار اؤدارئلئپ، بئلاي دةلئنگةن: «قازاق توپئراعئ ارقئلئ بارلئق الةمدئك دئندةر وتكةن، سوندئقتان دا جاتئرقاؤشئلئق نةمةسة ءدئني فاناتيزم سةزئمئ بئزگة جات. وسئناؤ رؤحاني ءداستذر، جاراتؤشئنئث قانداي جولمةن بولسا دا تذسكةن سوزئنة جذرةگئمئزدئث اشئقتئعئ - قازاقستانداعئ كونفةسسيالارارالئق تاتؤلئقتئث اسا ماثئزدئ تذعئرلارئنئث ءبئرئ. ءبئز ءوزئمئزدئث جاتسئنباس تذرپاتئمئزبةن، ةتنوستارارالئق، كونفةسسيالارارالئق تاتؤلئعئمئزبةن جانة ءوزارا ذندةسؤئمئزبةن بذكئل الةمگة تانئمالمئز. ةلئمئزدئث ءوسئپ كةلة جاتقان بئتئمگةرشئلئك الةؤةتئ الداعئ ؤاقئتتا دا مذقيات ساقتالئپ، دامئتئلا بةرؤئ ءتيئس».
دةگةنمةن دة، سان عاسئردان بةرئ بةيبئتشئل باعئتتئ اؤئتقؤسئز ءناسيحاتتاپ كةلگةن اسئل ءدئنئمئزدئ سوثعئ جئلدارئ لاثكةستئك، ةكسترةميستئك سةكئلدئ نةبئر جاعئمسئز ذيئمدارمةن بايلانئستئراتئن جاناما جالعان پئكئرلةر پايدا بولئپ ءجذر. نةگئزئندة، يسلام ةش ؤاقئتتا ادامداردئ بذلئككة، بذزاقئلئققا، تارتئپسئزدئككة نةمةسة بئرةؤدئث جازئقسئز قانئن توگؤگة شاقئرعان ةمةس. كةرئسئنشة، ول وزگةنئث اقئسئنا قئلداي قيانات جاساماؤعا ذيرةتةتئن ذلكةن تاربية قاينارئ.
قازئر يسلام ءدئنئنئث ئشئندةگئ تاؤةلسئزدئگئمئزگة مويئن ذسئنبايتئن، مةملةكةتتئگئمئزگة ءشذبا كةلتئرةتئن، بالاقتارئن توبئقتان جوعارئ كةسئپ، قئسقا شالبار كيگةن، يةكتةرئنة بةيبةرةكةت ساقال وسئرگةن ؤاحابشئلار توبئ «ذزاق جئلدار بويئنا سانالارئ كوممؤنيستئك يدةيامةن ؤلانعاندار ةندئ باتئستئث بذزاقئ دوگمالارئمةن بذزئلا باستادئ» دةپ، وزدةرئنئث «مذسئلماننئث ءومئر سالتئ قذران قاعيدالارئنان قذرئلؤ كةرةك» دةگةن اثگئمةلةرئن ايتئپ ءجذر. ءسويتئپ، ؤاحابشئلار قازاق حالقئ ذستاناتئن ءداستذرلئ يسلام دئنئندةگئلئردئث ءبارئن «كاپئرلةر» قاتارئنا قوسئپ، ولارمةن كذرةسؤگة شاقئرادئ. وكئنئشكة وراي اقتوبةدةگئ 11 ادامنئث ءومئرئن قيعان «شذبارشي وقيعاسئندا» ؤاحابشئلاردئث ءئزئ كةزئگةدئ. شئندئعئنا كةلسةك، ءدئني ةكسترةميزمدئ قوزدئرؤشئلار ناعئز مذسئلمان ةمةس. بذلار - ادةيئ يسلام ءدئنئن جات پيعئلدئلار قئلئپ كورسةتؤ ءذشئن ءارتذرلئ امالعا بارؤشئلاردئث ءئسئ.
ءدئني ةكسترةميستةر مةن دةسترؤكتيأتئ توپتار مذشةلةرئنئث شئنايئ يسلاممةن قيئسپايتئن جةرئ - ولار يسلام تئيئم سالعان كوپتةگةن ارةكةتتةرگة بارادئ. ماسةلةن، بةيبئت ادامداردئث اراسئنا بارئپ، وزدةرئن ءوزئ جارئپ جئبةرؤ، وزئمةن قوسا بةيبئت تذرعئنداردئ دا ولئمگة الا كةتؤ وسئ توپتارعا ءتان بولئپ وتئر. بذقارالئق اقپارات قذرالدارئنان وقئپ، كورئپ جذرگةنئمئزدةي، كةيبئر ةلدةردة بذل كةلةثسئز جاعدايلار ةتةك الئپ كةتكةن. يسلامدا ءوزئن-ءوزئ ءولتئرؤ - زور كذنا. سوندا بذلار ءوزئن-ءوزئ ءولتئرئپ كذناعا ءبئر باتسا، وزگة بةيبئت جذرتشئلئقتئ قئرؤ ارقئلئ كذناعا ةكئ باتؤدا. يسلام ءسوزئن قازاقشاعا اؤدارعاندا «بةيبئتشئلئك» دةگةن ذعئمدئ بئلدئرسة، الگئ توپتاردئث ارةكةتئ بةيبئتشئلئكپةن ةش قيئلئسپايدئ.
سونئمةن قاتار 1992- جئلئ تاؤةلسئزدئگئمئزدئث العاشقئ جئلدارئندا قابئلدانعان «ءدئني سةنئم بوستاندئعئ جانة ءدئني بئرلةستئكتةر تؤرالئ» زاثداعئ ةركئندئكتئ ءوز پايداسئنا كوزدةگةن، سونداي-اق ءدئني بئرلةستئكتةر سالاسئندا ءالئ جةتئلة قويماعان ذيئمداستئرؤداعئ كةمشئلئكتةردئ پايدالانعان شةتةلدئك قالتالئ ميسسيونةرلةردئث جذمئسئ دا ءدئني احؤالدئ شيةلةنئستئرؤدة كةرئ ئقپالئن تيگئزؤدة. زاثنامامئزدئث ءالسئز تذستارئن باسقا ءدئني اعئمدار مةن سةكتالار وسئلاي پايدالانؤعا كذش سالا بةرسة، قازاق جةرئندةگئ ايرانداي ذيئعان بئرلئك، ئنتئماعئمئزدئث بولاشاعئ نة بولماق؟ ولاردئث ءئس-ارةكةتتةرئنة دةر كةزئندة توسقاؤئل قويماساق، ارتئنان شةشئمئن تابؤ قيئن تذيئندةرگة كةزئگؤئمئز ابدةن مذمكئن. سوندئقتان قولدانئستاعئ زاثدئ جاثارتئپ قاتاث نورمالاردئ ةنگئزؤ وزئنةن-ءوزئ سذرانئپ تذرعانئن كوپشئلئك ايتئپ وتئر.
ةلباسئ سوناؤ 2002 - جئلدئث قازانئندا كيةلئ تذركئستان قالاسئندا وتكةن دذنية ءجذزئ قازاقتارئنئث ІІ قذرئلتايئندا سويلةگةن سوزئندة ءدئننئث قوعامداعئ الار ورنئ مةن ئقپالئ تؤرالئ تةرةثنةن سئر تولعادئ. «ةل بئرلئگئ تؤرالئ ءسوز بولعاندا، ءبئز، ءوز ءدئنئمئز يسلامعا توقتالماي كةتة المايمئز. ارينة، يسلامنئث رؤحاني ءالةمئ ءوز الدئنا جةكة اثگئمة. ءبئز، بذل ارادا يسلامنئث تاريحي تذرعئدا قازاق حالقئ عانا ةمةس، بذكئل تذركئ جذرتئنئث قالئپتاسؤئنا يگئ ئقپال جاساعانئن تئلگة تيةك ةتپةكپئز. ءدئننئث تذتاستئعئ قاشاندا ةلدئث تذتاستئعئ. ءدئني الاؤئزدئق ذلتتئق الاؤئزدئققا سوقتئراتئنئ بارشامئزعا بةلگئلئ. بئرنةشة ءدئن وكئلدةرئنةن تذراتئن حالئقتاردئث مذسئلمان، حريستيان بولئپ، ال ءبئر ءدئندئ ذستانئپ وتئرئپ-اق ونئث تارماق-تارماعئنا ءبولئنئپ، ءوزارا الاكوز بولعان ةلدةردئث باستان كةشئپ وتئرعان تاؤقئمةتتةرئن كورئپ تة، ءبئلئپ تة وتئرمئز. سوندئقتان قالئپتاسقان دئنگة وزگةرئس ةنگئزبةك بولئپ، وزدةرئنشة جاثاشئلئق تاپپاقشئ بولئپ جذرگةندةرگة وتپةن ويناؤعا بولمايدئ دةگةن ةسكةرتؤ جاساعئمئز كةلةدئ» - دةپ كوپشئلئكتئث ويئن بئلدئرگةن ةدئ.
قازئرگئ تاثدا ةل ئشئندة «ورتامئزعا جات كةلةتئن ءدئني اعئمدار مةن ءداستذرلئ ةمةس ءدئني اعئمداردان قذتقارؤ كةرةك!» دةگةن جان ايقايلارئ از ةمةس. بذعان ءبئز ءدئنئمئزدئث قذندئلئقتارئن كوزدئث قاراشئعئنداي ساقتايتئن، قورعايتئن ؤاقئت جةتتئ دةپ قوسئلؤئمئز قاجةت. ءدئني ةرةكشةلئگئمئزدئث جوعالؤئ قوعامعا كةرئ اسةرئن تيگئزةدئ. سةبةبئ مةملةكةتئمئزدئث نةگئزئ بولئپ تابئلاتئن حالئقتئث اتا زاماننان بةرئ جيناعان رؤحاني بايلئعئمئزدئ، ةتنو-مادةني بئرلئگئمئزدئ ءداستذرلئ ةمةس ءدئني اعئمدار تالان-تاراجعا سالؤعا جانتالاسؤدا. ذلتتئ ذيئستئراتئن دا، بايلانئستئراتئن دا ورتاق ءبئر ءدئن ةكةنئ بةلگئلئ. ءار ءتذرلئ دئنگة بولئنگةن ذلت تذتاس حالئق بولئپ دامؤئ ةكئ تالاي دذنية.