ءدئني سةنئمدةر ءارتذرلئ، ال زاث بارشاعا بئردةي
ةلئمئزدةگئ ءدئني ورتادا قالئپتاسقان ارتةكتئ احؤال ءدئن سالاسئنداعئ ساياساتتئ بةلسةندئ تذردة ساقتاپ قالاتئن مةملةكةتتئث نازارئنان تئس قالا المايدئ. وسئ ماقساتتا ءدئني بئرلةستئكتةرمةن ءوزارا ءئس-قيمئل جاساؤعا جانة حالئق اراسئندا ءتذسئندئرؤ جذمئستارئن جذزةگة اسئرؤعا ؤاكئلةتتئ ءدئن ئستةرئ اگةنتتئگئ قذرئلعان. «ءدئني قئزمةت جانة ءدئني بئرلةستئكتةر تؤرالئ» جاثا زاث جوباسئنئث قابئلدانؤئ قازئرگئ ؤاقئتتا وتة ماثئزدئ ةث باستئسئ ءوز ؤاقئتئمةن. ايتا كةتؤ كةرةك، جاثا زاث جوباسئنئث ازئرلةؤشئسئ ءدئن ئستةرئ اگةنتتئگئ بولئپ تابئلادئ. ق ر ءدئن ئستةرئ اگةنتتئگئنئث ءتوراعاسئ قايرات لاما شاريف «ةگةمةن قازاقستان» گازةتئنة بةرگةن سذحباتئندا زاث جوباسئندا قاراستئرئلعان جاثا ةنگئزئلمة تؤرالئ ايتتئ.
- بذگئنگئ الةمدةگئ ءدئن - قوعامداعئ تئرشئلئك ةتؤدئث بارلئق سالالارئن قامتيتئن، الةؤمةتتئك قاتئناستئردئث اسةر ةتؤشئ فاكتورئ بولئپ تابئلادئ. وسئعان بايلانئستئ قانداي ماثئزدئ مئندةتتةر قويئلادئ؟
- قويئلاتئن ماثئزدئ مئندةت ول كونفةسسياارالئق تولةرانتتئلئق پةن كةلئسئم - قازاقستاندئق ذلگئنئ ساقتاؤ مئندةتئ. قازاقستان باتئس قذندئلئقتارئ مةن شئعئس داستذرلةرئن ذشتاستئرا ءبئلدئ، ءدئني مادةنيةتتئث دئثگةكتةرئن بةكئتتئ. وعان دالةل رةتئندة قذربان ايت جانة روجدةستأو مةرةكةلةرئن ايتؤعا بولادئ. ءبئز ةلئمئزدةگئ قازئرگئ ءدئني احؤالدئ قاراستئرا وتئرئپ، قازاقستاننئث ازاماتئ ءوزئن يسلامعا نةمةسة باسقا دا ءداستذرلئ كونفةسسيالارعا جاتقئزا وتئرئپ، تةك ءوز دذنيةتانئمدئق كوزقاراسئن ةمةس سونئمةن بئرگة ذلتتئق سانا-سةزئمئن بئلدئرةتئنئن ايتا الامئز. تاجئريبةگة سذيةنسةك، سوثعئ جئلداردا قازاقستان ءذشئن ءداستذرلئ بولئپ سانالاتئن كونفةسسيالاردئث ذستانؤشئلار سانئ ءدئندار ادامدارعا قاراعاندا كوبئرةك. سوندئقتان، ادام دئنگة قاتتئ بةرئلمةسة دة ءوزئن تاريحي-مادةني داستذرلةردئث ئقپالئمةن بةلگئلئ ءبئر كونفةسسيانئ ذستانؤئ ابدةن مذمكئن. بئزگة ءدئني فاكتور ءاربئر قازاقستاندئق ازاماتتئث ةتنيكالئق ءوزئن-ءوزئ تةثةستئرؤئنئث ةلةمةنتئ بولعانئن ءتذسئنؤ قاجةت. ماسةلةن، «ءسئز قانداي ءدئندئ ذستاناسئز؟» دةگةن سذراققا كوپ جاعدايدا بةرئلةتئن جاؤاپتار: «مةن ورئس ذلتئمئن، دةمةك پراأوسلاأ ءدئنئن ذستانامئن»، «مةن قازاق ذلتئمئن، دةمةك مذسئلمانمئن» دةيدئ. ءدئن كوبئنةسة تةك دذنيةتانئم ذعئمئندا ةمةس، سونئمةن بئرگة مادةني مذرانئث جانة ادامنئث تذرمئس قالپئنئث ءبئر بولئگئ رةتئندة تذسئندئرئلةدئ. بذعان قوسا، مادةني قذراستئرؤشئ دئندةر زايئرلئ قوعامدا تؤئپ-وسكةن ادامدارعا جاقئنئراق كةلةدئ.
- قانداي دا ءبئر ءدئندئ ذستانؤشئ قازاقستاندئقتاردئث پايئزدئق كورسةتكئشئن ءبئلؤ قئزئعؤشئلئق تانئتادئ. وسئ جايئندا تولئق ايتئپ كةتسةثئز.
- قازاقستاندا قازئرگئ ؤاقئتتا 4551 ءدئني بئرلةستئك ارةكةت ةتةدئ، ونئث 2815 ئ يسلامدئق، 306 ئ پراأوسلاأتئق، 1283 ئ پروتةستانتتئق، 118 ئ كاتوليكتئك، 25 ئ يؤدةيلئك جانة 4 ئ بؤدديستئك. دةربةس اناليتيكالئق ورتالئق بولئپ تابئلاتئن ساياسي شةشئمدةر ينستيتؤتئمةن جذرگئزئلگةن زةرتتةؤلةردئث دةرةكتةرئ بويئنشا قازاقستاندئقتاردئث % 93 دان استامئ قانداي دا ءبئر ءدئندئ ذستانادئ ةكةن. بذل رةتتة يسلامدئ قازاقستاندئقتاردئث% 64 ذستانسا، حريستيان دئنئن ذستاناتئنداردئث پايئزئ 29، ال% 6 قالا تذرعئندارئ وزدةرئن اتةيست سانايدئ.
ءوزئن مذسئلمانمئن دةپ تانيتئنداردئث باسئم بولئگئ قازاقتار (94 %). ورئس حالقئ حريستيان ءدئنئن ذستانادئ (83%). دئنشئلدئك ذعئمئنا قاتئستئ ساؤالناماعا جاؤاپ بةرگةندةردئث باسئم بولئگئ دئنشئلدئك ذعئمنئث ءبئرئنشئ بةلگئسئ ول «ادامي جانة ءمورالدئق-ةتيكالئق قالئپتاردئث ساقتالؤئ» دةپ ويلارئن بئلدئرگةن. بذل جايت مذسئلماندار مةن حريستياندار ءذشئن ماثئزدئ بولئپ شئقتئ.
وسئلايشا، ءوزئن قانداي دا ءبئر كونفةسسيانئ ذستانامئن دةؤشئلةر مةن عيبادات ذيلةرئنة باراتئن جانة ءدئني نذسقامالاردئ ورئندايتئن دئنگة سةنؤشئلةردئث سانئ اراسئندا ايئرماشئلئق بار دةؤگة بولادئ. بذل ءذردئس تةك قازاقستان ءذشئن ةمةس، سونداي-اق الةمنئث باسقا دا ةلدةرئ ءذشئن قالئپتئ جاعداي جانة قازئرگئ قوعام ءومئرئنئث قارقئنئمةن بايلانئستئ.
- قازاقستاندا 1992- جئلدان باستاپ «ءدئني سةنئم بوستاندئعئ جانة ءدئني بئرلةستئكتةر تؤرالئ» زاثئ قولدانئلئپ كةلةدئ. جاثا زاث جوباسئن جاساپ شئعارؤدئث قاجةتتئگئ نةدة؟
- «ءدئني سةنئم بوستاندئعئ جانة ءدئني بئرلةستئكتةر تؤرالئ» زاثئ ءبئزدئث ةلئمئزدئث تاؤةلسئزدئك العاننان كةيئن ءبئر ايدان سوث، ياعني 1992 - جئلدئث 15- قاثتارئندا قابئلدانعان. قازاقستان 20 جئل بويئندا ءدئن ارالئق، ذلتارالئق تولةرانتتئلئقتئ ناسيحاتتاپ كةلدئ. قازاقستان ءوزئن ذلت پةن ءدئني نانئمعا قاراماستان، بارلئعئ ءذشئن تةث مذمكئندئكتةرئ بار ةل رةتئندة تانئتادئ. ءدئني بئرلةستئكتةردئث قئزمةتئ مةملةكةتتةن بولئنگةن دةپ بذرئننان ايتئلادئ. ءبئراق، ءدئني بئرلةستئكتةرمةن جانة ءارتذرلئ كونفةسسيا وكئلدةرئمةن ءوزارا ءئس-قيمئل جاساؤدئث تاجئريبةسئ ءبئزدئث ةلدة ميسسيونةرلئك قئزمةتتئ، ءدئني سيپاتتاعئ ونئمدةردئث تاراتئلؤئن، ءدئني وقؤ ورئنداردئث قئزمةتئن ليسةنزيالاؤدا قذقئقتئق رةگلامةنتتةؤ جةتكئلئكسئز قولدانئلاتئنئن جانة ءدئني تاجئريبةمةن اينالئسؤعا قذقئعئ بار زاثدئ تذلعالار ءذشئن ءبئر قاتارلئ ولشةمدةردئث جوق بولؤئن دالةلدةدئ. وسئ جئلدارئ مةملةكةتتئث كونفةسسياارالئق كةلئسئم، ءدئني ورتامةن ءوزارا ءئس-قيمئل جاساؤ ماسةلةلةرئندة جيناعان تاجئريبةسئ 1992 -جئلعئ زاثعا وزگةرئستةر ةنگئزؤ قاجةتتئگئن دالةلدةدئ. بذل زاثنئث قولدانئلؤ كةزئندة وزگةرئستةر جةتئ رةت ةنگئزئلگةن، ءبئراق ولار قاعيداشئل سيپاتتا بولماي جةكة ماسةلةلةرگة قاتئستئ بولدئ. وسئدان بارئپ ةلدةگئ ءدئني احؤالدئ ةسكةرئپ، وسئ سالاداعئ زاثنامانئ كةشةندئ جةتئلدئرؤ مئندةتئ قويئلادئ.
-اتالعان زاث جوباسئن ازئرلةؤ كةزئندة باسقا الةمدئك ةلدةردئث تاجئريبةسئ ةسكةرئلدئ مة؟
- ارينة. جاثا زاثنئث جوباسئن دايئنداؤ كةزئندة قازاقستان سياقتئ زايئرلئ مةملةكةت سانالاتئن رةسةي، بةلورؤسسيا، ارمةنيا، گرؤزيا، تاجئكستان، ليتأا، يسپانيا سياقتئ جانة باسقا دا ةؤروپا ةلدةرئنئث تاجئريبةسئ قارالدئ. باسقا ةلدةردئث ءدئني بئرلةستئكتةر تؤرالئ زاثدارئنا تالداؤ جذرگئزؤ ارقئلئ قازاقستاننئث ءدئني بئرلةستئكتةرئن جئكتةؤ كةزئندة ساندئق كورسةتكئشتةر باستئ ولشةم رةتئندة الئنسا، شةت مةملةكةتتةردة ءدئني بئرلةستئكتةردئث مارتةبةسئ اتالعان ةل ءذشئن تاريحي ماثئزئ بار ولشةممةن بةلگئلةنةتئنئ ءمالئم بولدئ. مئسالئ، يتاليادا بارلئق دئندةر كاتوليكتئك جانة كاتوليكتئك ةمةس بولئپ ةكئگة بولئنةدئ. لاتأيادا دئندةر ءداستذرلئ ةمةس ءدئني ذيئمدار جانة ءدئني كونفةسسيالار بولئپ ةكئگة بولئنةدئ. ليتأادا ءداستذرلئ جانة ءداستذرلئ ةمةس ءدئني قاؤئمدار بولئپ انئق تذردة بولئنةدئ. بةلگيادا تانئلعان جانة تانئلماعان دئندةر دةپ جئكتةلةدئ. اأستريادا ءدئني ذيئمدار مةملةكةتتةرمةن ءوزارا ءئس-قيمئل جاساؤدا ارتئقشئلئقتارعا ية ءدئني قاؤئمدارعا جانة قاؤئمداستئقتارعا بولئنةدئ. شأةيساريانئث كونستيتؤسياسئنا سايكةس ءاربئر كانتون ءدئني ذيئمدارمةن قاتئناستاردئ ءوزئ ايقئندايدئ. نةگئزئنةن، تانئلعاندار قاتارئنا كاتوليكتةر جاتادئ. قالعان ءدئني ذيئمدار كورسةتئلگةن مارتةبةنئ بةلگئلئ ءبئر شارتتاردئ ورئنداعاننان كةيئن الادئ. پورتؤگاليادا دئندةر ءتورت ساناتتا ورناتئلعان: وسئ ةلدئث تؤماسئ بولئپ سانالاتئن شئركةؤلةر مةن ءدئني قاؤئمدار، ءدئني كورپوراسيالار، جةكة كورپوراسيالار، تئركةلمةگةن قاؤئمداستئقتار. سلوأاكيادا ءدئني بئرلةستئكتةر تئركةلگةن ءدئني توپتار جانة ازاماتتئق قاؤئمداستئقتار بولئپ ةكئگة بولئنةدئ.
بذل ةلدةردة ءدئني بئرلةستئكتةردئث قذقئقتارئ مةن مئندةتتةرئ ناقتئ رةتتةلةدئ جانة پرولونگاسيا بولجامدامايدئ. ءبئزدئث زاث جوباسئنا سايكةس ءدئني بئرلةستئكتةرگة ةگةر قولدانئستاعئ زاثناماعا سايكةس كةلسة، وزدةرئنئث مارتةبةسئن وزگةرتؤ قذقئعئ بةرئلةدئ. مئسالئ، جةرگئلئكتئ ءدئني بئرلةستئكتةر ءوزئنئث دامؤ بارئسئندا وثئرلئك نةمةسة رةسپؤبليكالئق بولئپ قايتا قذرئلؤئ مذمكئن. بذل تاعئ دا ءسوز قئلئپ وتئرعان جاثا زاث باعئتئنئث دةموكراتيالئق سيپاتئنا كوثئل اؤدارتادئ.
- «ءدئني قئزمةت جانة ءدئني بئرلةستئكتةر تؤرالئ» زاث جوباسئن ازئرلةؤ كةزئندة قوعامدئق جانة ءدئني مذددةلةردئث تةپة-تةثدئگئن ساقتاؤعا ةرةكشة نازار اؤدارئلدئ. بذل باستئ نازار اؤداراتئن جايت ةمةس. ءدئني بئرلةستئكتةردئث قئزمةتئن رةتتةؤدئث مةحانيزمدةرئن دة قاراستئرؤدئ ةسكةرؤ قاجةت. ةنگئزئلةتئن جاثا نورمالاردئث ءمانئ نةدة؟
- ةث الدئمةن، زاث جوباسئنئث قازاقستان رةسپؤبليكاسئنئث ءدئني بئرلةستئكتةر تؤرالئ زاثناماسئن جةتئلدئرؤگة باعئتتالعانئن اتاپ ءوتؤ قاجةت. ودان باسقا، ونئمةن ءدئني بئرلةستئكتةردئث قئزمةتئن رةتتةؤ تةتئكتةرئ ةنگئزئلةدئ، سونداي-اق ءارتذرلئ نورماتيأتئك اكتئلةردئث قذقئق نورمالارئ اراسئنداعئ كةمشئلئكتةردئ جويؤ ءذشئن نةگئز قذرئلادئ.
زاث جوباسئنئث تاعئ ءبئر جاثالئعئ - حانافي باعئتئنداعئ يسلام مةن پراأوسلاأ دئندةرئنئث تاريحي رولئن بةلگئلةؤ. وتكةنگة تاريحي شولؤ كورسةتكةندةي، بذل ةكئ ءدئني باعئتتئث قاعيدالارئ ادامزاتتئ ءسذيؤ جانة قذرمةت كورسةتؤ قالپئندا ةتنيكالئق داستذرلةر مةن ادةت-عذرئپتاردئ تولئقتئرئپ، ءبئزدئث اتا-بابالارئمئز مذرا ةتئپ قالدئرعان ةتنيكالئق تامئرلاردئ ساقتاپ قالدئ.
بذل رةتتة، ايتا كةتؤ كةرةك، جاثا زاث جوباسئندا ةشبئر ءدئن مةملةكةتتئك نةمةسة مئندةتتئ ءدئن رةتئندة ورناتئلماؤئ ءتيئس دةپ كةلتئرئلگةن. ءبئزدئث مةملةكةتئمئزدئث زايئرلئ تذراقتئلئعئنا كةپئلدئك قازاقستان رةسپؤبليكاسئ كونستيتؤسياسئمةن بةرئلةدئ.
زاث جوباسئنداعئ تاعئ ءبئر جاثا ةنگئزئلمة ءدئني جورالار مةن راسئمدةردئث مةملةكةتتئك ورگانداردئث، ذيئمدار مةن مةكةمةلةردئث، قارؤلئ كذشتةر قذرئلئمدارئ مةن اسكةري جاساقتاردئث، قذقئق قورعاؤ ورگاندارئنئث، قوعامدئق قاؤئپسئزدئكتئ قامتاماسئز ةتؤمةن، ازاماتتاردئث ءومئرئ مةن دةنساؤلئعئن قورعاؤمةن بايلانئستئ باسقا دا قئزمةت مةكةمةلةرئنئث عيماراتتارئندا وتكئزئلؤئنة تئيئم سالؤدئ رةگلامةنتتةيدئ.
- جاثا زاث جوباسئندا ءدئني بئرلةستئكتةردئث مارتةبةسئن بةلگئلةؤگة ةرةكشة نازار اؤدارئلدئ. بذل ةرةجةنئ رةگلامةنتتةيتئن نورمالارعا قانداي وزگةرئستةر ةنگئزئلمةك؟
- زاث جوباسئندا ءدئني بئرلةستئكتئ قذرؤشئ باستاماشئلاردئث سانئن رةتتةؤشئ نورمالارعا ءبئرشاما وزگةرئستةر ةنگئزئلؤدة. اسئرةسة، ءدئني بئرلةستئكتةردئ جئكتةؤدئث ولشةمدةرئ كوزدةلگةن.
سونئمةن، قازاقستان رةسپؤبليكاسئنئث كةمئندة ةلؤ ازاماتئنئث باستاماسئ بويئنشا قذرئلعان، ءبئر وبلئستئث، رةسپؤبليكالئق ماثئزئ بار قالانئث، قازاقستان رةسپؤبليكاسئنئث استاناسئ شةگئندة ارةكةت ةتةتئن ءدئني بئرلةستئك جةرگئلئكتئ ءدئني بئرلةستئك بولئپ تانئلادئ. كةمئندة ةكئ وبلئستان، رةسپؤبليكالئق ماثئزئ بار قالالاردان، قازاقستان رةسپؤبليكاسئنئث استاناسئنان وكئلدئك ةتةتئن، ءارقايسئسئندا كةمئندة ةكئ ءجذز ةلؤ ادام سانئ بار ةكئ جانة ودان دا كوپ جةرگئلئكتئ ءدئني بئرلةستئكتةردئث مذشةلةرئ بولئپ تابئلاتئن قازاقستان رةسپؤبليكاسئنئث كةمئندة بةس ءجذز ازاماتئنئث باستاماسئ بويئنشا قذرئلعان ءدئني بئرلةستئك وثئرلئك ءدئني بئرلةستئك بولئپ تانئلادئ. بارلئق وبلئستاردان، رةسپؤبليكالئق ماثئزئ بار قالادان، قازاقستان رةسپؤبليكاسئنئث استاناسئنان ءءوكئلدئك ةتةتئن قازاقستان رةسپؤبليكاسئنئث كةمئندة بةس مئث ازاماتئنئث باستاماسئ بويئنشا قذرئلعان، ءارقايسئسئندا كةمئندة ءذش ءجذز ادام سانئ بار، سونداي-اق قازاقستان رةسپؤبليكاسئنئث بارلئق اؤماعئندا ءوز قذرئلئمدئق بولئمشةلةرئ، فيليالدارئ مةن وكئلدئكتةرئ بار ءدئني بئرلةستئك رةسپؤبليكالئق دئني بئرلةستئك بولئپ تانئلادئ.
- جاثا زاثدا ءدئن تانؤ ساراپتاماسئ تؤرالئ ايتئلعان. ول قانداي جاعدايلاردا جذرگئزئلةتئن بولادئ؟
- جةكة جانة زاثدئ تذلعالاردئث ؤاكئلةتتئ ورگانعا، ياعني ءدئن ئستةرئ اگةنتتئگئنة جئبةرگةن ءوتئنئشئ، قازاقستان رةسپؤبليكاسئنئث مةكةمةلةرئ مةن ذيئمدارئنئث كئتاپحانالئق قورلارئنا ءدئني ادةبيةتتئث، دئني مازمذنداعئ وزگة دة اقپاراتتئق ماتةريالداردئث كةلئپ ءتذسؤئ، ميسسيونةرلةر مةن ءدئني بئرلةستئكتةردئ تئركةؤ ءدئن تانؤ ساراپتاماسئن جذرگئزؤگة نةگئز بولادئ. بذعان قوسا، سئرتتان اكةلئنةتئن ءدئني مازمذنداعئ اقپاراتتئق ماتةريالدارعا دا ءدئن تانؤ ساراپتاماسئ جذرگئزئلةدئ.
سونئمةن قاتار، جةكة ءوزئ پايدالانؤعا ارنالعان ماتةريالداردئ قوسپاعاندا، سئرتتان اكةلئنگةن ءدئني مازمذنداعئ اقپاراتتئق ماتةريالدارعا ءدئن تانؤ ساراپتاماسئ جذرگئزئلةدئ. بذعان قوسا، ءدئن تانؤ ساراپتاماسئنئث وبيةكتئسئ رةتئندة قذرئلتاي جانة ءدئني مازمذنداعئ باسقا دا قذجاتتار، ءدئني مازمذنداعئ اقپاراتتئق ماتةريالدار مةن ءدئني ماقساتتاعئ زاتتار سانالادئ. ايتا كةتؤ كةرةك، ءدئن تانؤ ساراپتاماسئن جذرگئزؤدئث ءتارتئبئن قازاقستان رةسپؤبليكاسئنئث ذكئمةتئ بةلگئلةيدئ. ءدئن تانؤ ساراپتاماسئن عالئم ءدئن تانؤشئلار جانة قاجةت بولعان جاعدايدا مةملةكةتتئك ورگانداردئث ءبئر سالالئ ماماندارئ جذرگئزؤئ ءتيئس.
- اتالعان زاث جوباسئندا مةملةكةت ءدئني بئرلةستئكتةردةن بولئنگةن دةپ بةكئتئلگةن. بذل مةملةكةتتئث ءدئني بئرلةستئكتةردئث قئزمةتئنة ارالاسپايتئندئعئن بئلدئرةدئ ما؟
- بذل ةگةر ءدئني بئرلةستئكتةردئث قئزمةتئ قازاقستان رةسپؤبليكاسئنئث زاثدارئنا قايشئ كةلمةسة، مةملةكةت ولاردئث قئزمةتئنة ارالاسپايدئ دةگةندئ بئلدئرةدئ.
سونداي-اق، مةملةكةت ازاماتتار مةن شةتةلدئكتةردئث دئنگة دةگةن كوزقاراستارئن ايقئنداؤعا، ةگةر مذنداي تاربيةلةؤ بالانئث ءومئرئ مةن دةنساؤلئعئنا قاتةر توندئرمةسة نة ونئث قذقئقتارئن شةكتةمةسة اتا-انالاردئث ءوز بالالارئن تاربيةلةؤ پروسةسئنة دة ارالاسپايدئ.
سونداي-اق، ءدئني بئرلةستئكتةر مةن قازاقستان ازاماتتارئ دئنگة دةگةن كوزقاراسئنا قاراماستان، زاث الدئندا بئردةي ةكةنئن اتاپ ءوتؤ قاجةت. ةشكئمنئث دة ءوز ءدئني نانئمدارئن سةبةپ ةتئپ قازاقستان رةسپؤبليكاسئنئث كونستيتؤسياسئ مةن زاثدارئندا كوزدةلگةن مئندةتتةرئن اتقارؤدان باس تارتؤعا قذقئعئ جوق.
ةشبئر ءدئن مةملةكةتتئك نةمةسة مئندةتتئ ءدئن رةتئندة ورناتئلمايتئنئن ءتذسئنؤ وتة ماثئزدئ. قازاقستان ازاماتتارئ جةكة ءوزئ، سول سياقتئ وزگةلةرمةن بئرلةسئپ، ءدئني نانئمداردئ ذستانؤعا جانة تاراتؤعا، ءدئني بئرلةستئكتةردئث قئزمةتئنة قاتئسؤعا قذقئلئ.
بذعان قوسا، ءدئني بئرلةستئكتئث جةتةكشئسئ كامةلةتكة تولماعان بالالاردئث ولاردئث اتا-اناسئنئث بئرةؤئنئث قارسئلئق بئلدئرگةن جاعدايئندا ءدئني بئرلةستئكتةردئث قئزمةتئنة تارتئلؤ نةمةسة قاتئسؤئنا جول بةرمةؤ بويئنشا شارالار قابئلداؤئ ءتيئس.
قاراستئرئلئپ وتئرعان زاث جوباسئندا ءدئني نةگئزدةگئ پارتيالاردئث قئزمةتئنة، ماقساتتارئ مةن قئزمةتئ مةملةكةتتة ءبئر ءدئننئث ذستةمدئگئن ورنئقتئرؤعا، ونئث ئشئندة زورلئق-زومبئلئقپةن نةمةسة زورلئق-زومبئلئققا شاقئرؤمةن جانة وزگة دة قذقئققا قارسئ ءئس-ارةكةتتةرمةن بايلانئستئ ءدئني وشپةندئلئكتئ نةمةسة الاؤئزدئقتئ قوزدئرؤعا باعئتتالعان ءدئني بئرلةستئكتةر قذرؤعا تئيئم سالئناتئنئ تؤرالئ انئق جازئلعان.
ءدئني قئزمةتشئلةر، ءدئني بئرلةستئكتةردئث باسشئلارئ نةمةسة مذشةلةرئ بولئپ تابئلاتئن قازاقستان ازاماتتارئ ساياسي ومئرگة رةسپؤبليكامئزدئث بارلئق ازاماتتارئمةن بئردةي تةك ءوز اتئنان عانا قاتئسا الادئ.
- جاثا زاث جوباسئندا ءدئني بئرلةستئكتةردئث مارتةبةسئ، تئركةؤ تارتئپتةرئ ايقئندالعان، ءدئني ادةبيةتتةردئ اكةلؤ مةن تاراتؤدئث تالاپتارئ ةنگئزئلگةن. ءدئني بئرلةستئكتةردئث قئزمةتئن رةتتةؤ ماقساتئندا تاعئ قانداي شارالار قابئلدانادئ؟
- جاثا زاث جوباسئندا ءدئني بئرلةستئكتةردئ تئركةؤ ماسةلةلةرئ جونئندة ناقتئ ايتئلعان، تئركةؤدئث مةرزئمئ، ءتارتئبئ مةن تئركةؤدةن باس تارتؤدئث سةبةپتةرئ كورسةتئلگةن. سونئمةن قاتار، عيبادات ذيلةرئن، عيماراتتارئن سالؤدئث ءتارتئبئ بةلگئلةنگةن. مذنئث ناتيجةسئندة وسئنداي عيماراتتاردئث باقئلاؤسئز سالئنؤئنا توسقاؤئل قويئلئپ، قاراؤسئز قالعان عيبادات ذيلةرئنئث ماسةلةسئن شةشؤگة سةپتئگئن تيگئزةدئ.
ءدئني بئرلةستئكتةردئث قئزمةتئن رةتتةؤدئث تاعئ ءبئر اسا ماثئزدئ شاراسئ تئركةؤدةن وتپةگةن ءدئني ذيئمداردئث قئزمةتئنة جول بةرمةؤگة، سونداي-اق ءدئني بئرلةستئكتةردئث وكئلئ بولئپ سانالمايتئن تذلعالاردئث ميسسيونةرلئك قئزمةتتئ جذزةگة اسئرؤئنا تئيئم سالؤعا باعئتتالاتئن بولادئ.
جاثا زاث جوباسئندا ءدئني بئرلةستئكتةردئث قايئرئمدئلئق قئزمةتئن جذزةگة اسئرؤعا جانة قايئرئمدئلئق ذيلةرئن (باسپانالار، ينتةرناتتار، اؤرؤحانالار جانة باسقالارئن) اشؤعا قذقئلئ ةكةنئ انئق كورسةتئلگةن. الايدا، قايئرئمدئلئقتئ جذزةگة اسئرؤ كةزئندة ءدئني قئزمةتكة تارتؤ ماقساتئندا ازاماتتاردئث ماتةريالدئق زارؤلئگئن پايدالانؤعا جول بةرئلمةيدئ.
- «ءدئني قئزمةت جانة ءدئني بئرلةستئكتةر تؤرالئ» زاث جوباسئ ءدئني بئرلةستئكتةر قئزمةتئن رةتتةؤگة باعئتتالعان جانة ءتذرلئ زاثنامالئق اكتئلةرئنئث نورمالارئ اراسئندا تؤئندايتئن سذراقتاردئ شةشؤگة مذمكئندئك بةرةدئ. بذل قذجاتتئ قابئلداعاننان كةيئن تاعئ قانداي ناتيجة كذتؤگة بولادئ؟
- اتالعان زاثدئ ازئرلةؤ قازاقستاندئق قوعامدا كونفةسسياارالئق جانة ةتنوسارالئق كةلئسئمدئ دامئتؤ جولئندا ؤاقتئلئ جانة ارةكةتتئ قادام بولعاندئعئ كذمانسئز.
شةتةلدئك تاجئريبة كورسةتكةندةي، ءدئني بئرلةستئكتةرمةن قاتئناستار سالاسئنداعئ مةملةكةتتئك ساياساتتئث باسئم سيپاتتاعئ باعئتتارئنئث ءبئرئ - اتالعان ةل ءذشئن ءداستذرلئ بولئپ سانالاتئن ءدئني ذيئمداردئث مارتةبةسئن زاثدئ بةكئتؤ بولئپ تابئلادئ. بذعان قوسا، مةملةكةت حالئقتئ مادةني تاربيةلةؤ، ذلتتئق داستذرلةردئ دامئتؤ، ونةگةلئ قذقئقتئق مادةنيةتتئ جوعارئلاتؤ سالالارئندا ءداستذرلئ ءدئني ذيئمدارعا سذيةنةدئ. الةمدئك تاجئريبة كورسةتكةندةي، مذنداي ماقساتتاردئ ءدئني احؤالئ زاثنامالئق بازانئث جةتئلدئرئلؤئن قاجةت ةتةتئن باسقا دا مةملةكةتتةر العا تارتادئ.
ماسةلةن، ةؤروپادا جاثا ءدئني اعئمدار تؤدئرعان كوپتةگةن قايشئلئقتار مةن قايعئلئ جاعدايلاردئث سالدارئنان مةملةكةتتةر دةثگةيئمةن قاتار ةؤروپالئق حالئقارالئق ذيئمدار دةثگةيئندة دة ماثئزدئ شارالار (ارنايئ مينيسترلئكتةر ارالئق كوميسسيالار) قابئلداؤ قاجةتتئگئنة اكةپ سوقتئ. ةؤروپارلامةنت 1996 - جئلعئ 12- اقپانداعئ ةؤروپاداعئ سةكتالار تؤرالئ قاؤلئنئ قابئلدادئ، وندا مذشة-مةملةكةتتةردئ ءوز ةلدةرئندة قولدانئلئپ جاتقان سالئقتئق، قئلمئستئق جانة سوت-پروسةستئك زاثدارئنئث وسئنداي توپتاردئث قذقئققا قارسئ ارةكةتتةر جاساؤئن توقتاتؤ تيئمدئلئگئنة تةكسةرؤگة شاقئرادئ. ءدال وسئ ذجئمدئق قذجات مذشة-مةملةكةتتةردئث ذكئمةتتةرئن سةكتالارعا ءدئني بئرلةستئكتةردئث مارتةبةسئن بةرؤدة ذقئپتئ بولؤعا جانة ولاردئث قئزمةتئ قئلمئستئق ئستةرگة قاتئستئ بولسا مارتةبةسئنةن ايئرؤعا شاقئرادئ.
جاپونيادا توكيو مةتروسئندا بولعان قاندئ وقيعالاردان كةيئن قذقئقتئق بازاعا ماثئزدئ وزگةرئستةر ةنگئزئلئپ، زاثناما كذشةيتئلئپ، قازئر ءدئني بئرلةستئكتةر جئل سايئن تةكسةرئسكة قارجئلئق قذجاتتارئن ذسئنئپ وتئرادئ. ودان باسقا، كةز كةلگةن ادام ةگةر وعان ءمورالدئق تذرعئدان زيان كةلتئرئلئپ نةمةسة قاؤئپ ءتونئپ تذر دةپ ويلاسا ءدئن ئستةرئ جونئندةگئ ؤاكئلةتتئ ورگانعا قانداي دا ءبئر ءدئني بئرلةستئكتئث قئزمةتئن تةكسةرؤدئ وتئنة الادئ.
- جاثا زاث جوباسئ قازاقستان رةسپؤبليكاسئنئث كةيبئر زاثنامالئق اكتئلةرئنة وزگةرئستةر مةن تولئقتئرؤلار ةنگئزؤدئ كوزدةيدئ. بذل قانداي وزگةرئستةر؟
- ةث الدئمةن، ق ر «حالئق دةنساؤلئعئ جانة دةنساؤلئق ساقتاؤ جذيةسئ تؤرالئ» كودةكسئنة وزگةرئس ةنگئزؤ جوسپارلانؤدا. ونئث ئشئندة، مةديسينا جانة فارماسةأتيكا قئزمةتكةرلةرئنئث جذمئس ؤاقئتئندا كاسئبي مئندةتكةرلئكتةرئن ورئنداؤ بارئسئندا ءدئني جورالاردئ جاساؤئنا تئيئم سالئنؤ كوزدةلؤدة، سةبةبئ، بذل ازاماتتاردئث ءومئرئ مةن دةنساؤلئعئنا زيان كةلتئرؤئ مذمكئن. «قازاقستان رةسپؤبليكاسئنداعئ بالانئث قذقئقتارئ تؤرالئ» زاثئنا ءدئني راسئمدةر مةن جورالاردئ، سونداي-اق ءدئني ءئلئمدئ تاراؤعا باعئتتالعان شارالاردئ بالالاردئث ةمدةلؤ مةكةمةلةرئندة، سپورت ذيئمدارئندا، دةمالئس ورئندارئ مةن شيپاجايلاردا جذزةگة اسئرؤعا رذقسات بةرمةؤ جونئندة وزگةرئس ةنگئزؤ قاجةت. سونئمةن قاتار، «ءدئني قئزمةت جانة ءدئني بئرلةستئكتةر تؤرالئ» زاث جوباسئنئث نورمالارئن بذزعاندئعئ ءذشئن اكئمشئلئك جاؤاپكةرشئلئككة تارتؤ شارالارئ ق ر اكئمشئلئك قذقئق بذزؤشئلئق تؤرالئ كودةكسئندة بةكئتئلؤئ قاجةت. سونداي-اق، ق ر «زاثدئ تذلعالاردئ مةملةكةتتئك تئركةؤ جانة فيليالدار مةن وكئلدئكتةردئ ةسةپتئك تئركةؤ تؤرالئ»، «كوممةرسيالئق ةمةس ذيئمدار تؤرالئ»، «قازاقستان رةسپؤبليكاسئنداعئ بالانئث قذقئقتارئ تؤرالئ»، «ةكسترةميزمگة قارسئ ءئس-قيمئل تؤرالئ»، «اسكةري مئندةتتئلئك جانة اسكةري قئزمةت تؤرالئ» جانة «ليسةنزيالاؤ تؤرالئ» زاثدارئنا وزگةرئستةر مةن تولئقتئرؤلار ةنگئزؤ كوزدةلئپ وتئر.
"ةگةمةن قازاقستان" گازةتئ، 14- قئركذيةك، 2011- جئل.