عارئش ءهام قذران

ءبئر قئزئعئ، جذلدئزدار مةن گالاكتيكالار بئزدةن عانا ةمةس، ءوز ارالارئندا دا ءبئر-بئرلةرئنةن الئستاؤدا. جارئق جئلدامدئعئمةن ةسةپتةگةندة، بئزدةن ميلليون جئلداي قاشئقتئقتا ورنالاسقان جذلدئز بئزدةن ساعاتئنا 168 شاقئرئم جئلدامدئقپةن، ةكئ ميلليون جئل ذزاقتئقتاعئ جذلدئز ةكئ ةسة جئلدامدئقپةن، ءذش ميلليون جئل ذزاقتئقتاعئ جذلدئز ءذش ةسة جئلدامدئقپةن توقتاماستان الئستايدئ ةكةن.
سونداي-اق ورئس فيزيگئ الةكساندر فريدمان مةن بةلگيالئق عارئشتئ زةرتتةؤشئ عالئم دجوردج ليمايترلار ХХ عاسئردئث باسئندا عارئشتئث ئلعي دا قوزعالئس ذستئندة ءارئ كةثةيؤدة ةكةندئگئن تةوريا جذزئندة ةسةپتةدئ.
بذل شئندئقتئ العاش بايقاعان ادام البةرت ةينشتةين كورئنةدئ. الايدا، ةينشتةين سول داؤئردةگئ «عارئش ءوز ءپئشئنئن وزگةرتپةيدئ» دةگةن پئكئرگة قايشئ كةلمةؤ ءذشئن بذل جاثا تةورياسئن جاسئرا تذرؤدئ ءجون كورگةن. كةيئن وسئ قئلئعئنا وكئنئپ، ءومئر جولئمداعئ «ةث ذلكةن قاتةلئگئم» دةپ اتاعان.
بذل كةثةيؤ سوناؤ «ذلكةن جارئلئس» (Big bang) كةزئنةن جالعاسئپ كةلةدئ. ال وسئ كةثةيؤدئ تةلةسكوپ جوق كةزدة، عئلئم-ءبئلئم، استرونوميا ءالئ دامئماعان عاسئردا قذراندا ايتئلؤئ تاثدانارلئق جاعداي. قاسيةتتئ قذران كارئمدة عارئشتئث كةثةيؤئ جايلئ بئلدئرة وتئرئپ: «اسپاندئ قذدئرةتئمئزبةن ءبئز جاراتتئق» («زاريات» سذرةسئ، 47-ايات) دةيدئ.
قازاقشاعا اؤدارعاندا «كذمانسئز، ءبئز كةثةيتؤدةمئز» دةگةن ماعئنا بةرةتئن قذرانئث «يننا لامؤسيؤنا»-داعئ «مؤسسيعؤن» ءسوزئ «كةثةيتؤ» ماعئناسئن بئلدئرةتئن «اؤساا» ةتئستئگئ ارقئلئ تذرلةنگةن. «لا» ءسوزئ «ءسوزسئز، كذمانسئز» دةگةن كذشةيتپةلئ ءماندئ ذستةپ تذر. ياعني، «ءبئز اسپان الةمئن ذنةمئ كةثةيتؤدةمئز» دةلئنؤدة.
«اثسار» جؤرنالئنان