التئ مئث جئلدئق تاريحئ بار ةسكةرتكئشتئ نةگة ةلةؤسئز قالدئردئق؟

اقباؤئر جايلئ اثئز كوپ. ةجةلگئ مذسئلمان قاسيةتتئ ناؤرئزدئث جئل باسئ ةكةنئن تاسقا تذسكةن كذننئث ساؤلةسئمةن انئقتاعان قذتتئ جةر وسئ مةكةن دةيدئ ءبئر اثئز. «ونداعئ جازؤلار مذز ءداؤئرئنئث سوثئنا تامان جازئلئپ، اشئق اسپان استئنداعئ نةوليتتئك جازؤلار مةن سؤرةتتةر ادام بالاسئنئث وتكةن جولدارئن مةثزةيدئ» دةيدئ جةرگئلئكتئ اقئن، زةرتتةؤشئ ةأگةني كؤرداكوأ.
وكئنئشكة قاراي، التئ مئث جئلدئق تاريحئ بار وسئناؤ قذندئ جادئگةردئث بذگئنگئ احؤالئ الاثداتارلئق جاعدايدا. شةتةلدئك عالئمدار مةن مامانداردئث تاثدايئن قاقتئرئپ، تامساندئرعان دذنيةنئ تاسادا قالدئرئپ، تةك تامسانؤمةن كةلةمئز ازئرگة. تاسادا قالدئرعانئمئز ةمةي نةمةنة، تاريحي كةشةن كذننةن-كذنگة توزئپ، ونداعئ سان عاسئرلار بويئ ساقتالعان جازبالار ءوشئپ بارادئ. تابيعاتتئث تئلسئم كذشئنئث اسةرئنةن ةمةس، ءوز قولئمئزبةن ءوشئرئپ جاتئرمئز ولاردئ. وكئنئشتئسئ سول، سوثعئ كةزدةرئ جةرگئلئكتئ تذرعئندار مةن كةلئمدئ-كةتئمدئ قوناقتاردئث قولئمةن جاسالعان «جازبالار» تئم كوبةيئپ بارادئ. تاريحي تاستاردئث بةتئنة ءجوندئ-ءجونسئز اتئ-جوندةرئن جازئپ، قذندئ جادئگةردئث قذنئن كةتئرئپ جذرگةندةرگة ءاي دةيتئن اجة، قوي دةيتئن قوجا تابئلماي تذر ازئرگة.
تاعئ ءبئر ماسةلة. اقباؤئر كةشةنئنئث جةكة شارؤا قوجالئعئنا تيةسئلئ جةر اؤماعئندا ورنالاسقانئ بةلگئلئ. قذندئ جادئگةردئث وسئنداي اؤماقتا ورنالاسقانئنئث ءوزئ كوپتةگةن كةدةرگئلةر تؤدئرئپ وتئر. جةكةمةنشئك جةرگة مةملةكةت تاراپئنان قارجئ قاراستئرئلمايتئن كورئنةدئ. سوندئقتان اقباؤئردئ قامقورلئققا الئپ، تؤريزمنئث كوزئنة اينالدئرامئز دةسةك، اؤةلئ ةسكةرتكئش ورنالاسقان جةردئ مةملةكةت قاراماعئنا وتكئزؤ قاجةت.
قذداي بئلةدئ، ةگةر ةؤروپانئث كةز كةلگةن مةملةكةتئندة وسئنداي ةسكةرتكئش بولعاندا باياعئدا-اق قورشاؤعا، قورعاؤعا الئپ، كورسة كوز تويعئسئز كوركةم مةكةنگة اينالدئرار ةدئ. بئزدةگئ جاعداي - وسئ. وسئ رةتتة ايگئلئ ارحةولوگ الكةي مارعذلاننئث مئنا ءبئر ءسوزئ ةسكة تذسةدئ. سول الةكةث ةكسپةديسيادا جيناعان قازاقتئث ويؤ-ورنةگئن قازاقتئث قازئرگئ ذلكةن زيالئلارئنئث بئرئ مئرزاتاي جولداسبةكوأكة كورسةتئپ: «مئرزاتاي، مئناؤ دذنيةلةردئث ةؤروپا ءذشئن ءارقايسئسئ - سةنساسيا. ال قازاق ءذشئن تذك تة ةمةس»، - دةپ كةيئگةن ةكةن. ذلئ الةكةث ايتقانداي، قازاق ءذشئن تذك ةمةس، ءوزگة جذرت ءذشئن سةنساسيا بولارلئق، ءبئراق ءوزئمئز قادئرئنة جةتة الماي جذرگةن، ءالئ جارئققا شئعا الماي جاتقان قذندئ دذنيةلةر از با قازاقتا؟! ءبئز ءسوز ةتئپ وتئرعان اقباؤئر تاريحي-ارحةولوگيالئق كةشةنئنئث لايئقتئ باعالانباي، ةلسئزدة قاراؤسئز-قاداعالاؤسئز تذرعانئ دا اسئلدارئمئزدئث قادئرئنة جةتة الماعاندئعئمئزدان ةمةس پة؟!
ةسكةرتكئشتئث ةندئگئ احؤالئ نة بولماق؟ الدة وسئلاي جةلدئث وتئندة، سةلدئث بةتئندة، كورئنگةنگة قولجاؤلئق بولئپ، قورشاؤسئز، قورعاؤسئز تذرا بةرمةك پة؟! تاريحي جادئگةر مةملةكةت قامقورلئعئنا قاشان الئنادئ؟ وسئ ساؤالداردئ وسئ ماسةلةگة جاؤاپتئ قذزئرلئ ورئنداردئث باسشئلارئنا جولدادئق.
جاسذلان سارسةبايةأ، شئعئس قازاقستان وبلئستئق مادةنيةت باسقارماسئ باستئعئنئث ورئنباسارئ:
- قازئرگئ ؤاقئتتا اقباؤئر كةشةنئ ورنالاسقان اؤماقتاعئ شارؤا قوجالئعئمةن كةلئسسوزدةر جذرگئزئلئپ جاتئر. ءبئزدئث مئندةت - سول جةردئ اؤةلئ مةملةكةت مةنشئگئنة وتكئزئپ الؤ. قازئر وسئ ماسةلةنئ شةشؤ ءذشئن قاراجات قاراستئرئلئپ، ذلان اؤدانئنئث اكئمدئگئ اينالئسئپ جاتئر. سونئمةن قاتار قازئر سول ماثايدا تذراتئن ادامداردئ كوشئرئپ، ءذي تاؤئپ بةرؤ ماسةلةسئ دة قاراستئرئلئپ جاتئر.
اقباؤئر كةشةنئن تولئققاندئ زةرتتةؤ تؤرالئ دا ءجيئ ايتئلئپ جذرگةنئن بئلةمئن. ول ءذشئن بذل جةر مةملةكةت قاراؤئنا ءوتؤئ قاجةت. ةسكةرتكئش جةكةمةنشئك جةردة تذرعاندئقتان، مةملةكةت تاراپئنان اقشا بولئنبةيدئ. كةلةشةكتة بذل ةسكةرتكئشتئ وسكةمةندةگئ ةتنوگرافيالئق قورئق-مذراجايدئث فيليالئ رةتئندة تئركةپ، جذمئس ئستةتسةك پة دةگةن ويئمئز بار.
ايتقذرمان ةسكةن ذلئ تذرعانبايةأ، ذلان اؤداندئق مادةنيةت جانة تئلدةردئ دامئتؤ ءبولئمئنئث باستئعئ:
- شئلدة ايئندا وبلئس اكئمئ بةردئبةك ساپاربايةأ ءبئزدئث اؤداندا بولعان. سول كةزدة اقباؤئر تاريحي-ارحةولوگيالئق كةشةنئندة بولئپ، ونداعئ جاعدايمةن تانئسقاننان كةيئن ايماق باسشئسئ ةسكةرتكئشتئ اؤداننئث مةملةكةتتئك جةر قورئنا وتكئزئپ، جةردئ قورشاپ، كورئكتةندئرؤ جونئندة تاپسئرما بةرگةن بولاتئن. قازئر وسئ باعئتتا جذمئستار جذرگئزئلئپ جاتئر. ءبئزدئث ويئمئز - تاريحي كةشةندئ اؤةلئ اؤدانداعئ «دارئن» ورتالئعئ قاراماعئنا وتكئزئپ، كةيئن وسكةمةندةگئ ةتنوگرافيالئق قورئق-مذراجايدئث ةنشئسئنة بةرؤ. سول كةزدة عانا بذل جادئگةر وبلئستئق دةثگةيدة نازارعا الئنئپ، قوماقتئ قارجئ بولئنةدئ. ال ةندئ ةسكةرتكئشتئ قورشاؤ تاعئ باسقا جذمئستاردئ كةلةسئ جئلئ باستاساق پا دةگةن ويدامئز.
ألاديمير يكوننيكوأ، «اقباؤئر» استرونوميالئق كةشةنئن اؤةسقوي زةرتتةؤشئ:
- بذل تابيعات سئيئن ءبئز بار كذشئمئزبةن قورعاؤئمئز كةرةك. بذل جةرگة دةمالؤشئلارعا ارنالعان قاراپايئم كذل-قوقئس سالاتئن جاشئكتةر قويساق. اينالا قورشالئپ، بةلگئلةر قويئلسا دةيمئز.
Р.S
اقباؤئرعا قاتئستئ جوسپارلاردئث ءبئر پاراسئ - وسئنداي. جوسپارلاؤعا شةبةرمئز عوي، ايتةؤئر. جاقسئ جوسپارلار قذرامئز، جاقسئ سوزدةر ايتامئز. سونئ جذزةگة اسئرؤعا كةلگةندة، كةجةگةمئز كةيئن تارتاتئنئ بار. ءبئزدئث تئلةك: كوزدةلگةن جذمئس، قويئلعان مئندةت دةر كةزئندة ورئندالسا دةيمئز. ايتپةسة التئ مئثجئلدئق تاريحئ بار اقباؤئردان ايئرئلئپ قالؤئمئز بةك مذمكئن.
اأتور: ازامات قاسئم، وسكةمةن
دةرةككوزئ:«الاش ايناسئ» گازةتئ