شةنةؤنئكتةردئث جاؤاپكةرشئلئگئ جوعارئلامايئنشا، مةملةكةتتئك قئزمةتتئث بةدةلئ كوتةرئلمةيدئ - سذلتان جيةنبايةأ
ءبئز وسئعان وراي مةرةيتوي يةسئن اثگئمةگة تارتقان ةدئك.
- سذلتان سذلةيمةن ذلئ، وزگة قذرداستارئثئزعا قاراعاندا ءجذرئس-تذرئسئثئز، داؤئسئثئز شيراق كورئنةدئ. ونئث قانداي سئرئ بار؟ ءومئر جولئثئزبةن از-كةم بولئسسةثئز؟
- شئنئندا دا ةلدئث بارئ ماعان جاس كورئنةسئز دةپ قايران قالئپ جاتادئ. مةنئثشة، بذل تابيعاتتئث بةرگةن سئيئ. دذرئس ءجذرئپ، دذرئس تاماقتانئپ، ئزگئلئكتئث جولئن وزئنة مذرات تذتقان ادامنئث رؤحئ مةن ءتانئ ءاردايئم قؤاتتئ بولاتئن بولؤئ كةرةك. مةن جاس كةزئمدة سپورتپةن شذعئلدانعام. تؤعان اعام 95 تة قايتئس بولدئ. ءومئر جولئما كةلسةم، 1921- جئلئ 22- شئلدةدة الماتئ قالاسئندا باعباننئث وتباسئندا دذنيةگة كةلدئم. ورتا مةكتةپتة بئتئرگةن سوث 1938 -جئلئ قازاق مةملةكةتتئك ؤنيأةرسيتةتئنة وقؤعا ءتذسئپ، ةل باسئنا قيئن كذن تؤعان كةزدة 2-كؤرستا ءوزئم سذرانئپ، ةرئكتئ 100- اتقئشتار بريگاداسئنئث قذرامئندا جةلتوقسان ايئندا مايدانعا اتتاندئم. 100- دةربةس ذلتتئق بريگادا، نةگئزئنةن، قازاقستاننئث ءار جةرئنةن ءوز ةركئمةن تئلةك بئلدئرگةن قازاق جاستارئنان قذرالعان بولاتئن. كوپشئلئگئ ورئس ءتئلئن جةتئك بئلمةيتئن اؤئل جئگئتتةرئ ةدئ. مةن تانكئگة قارسئ كذرةسةتئن روتا (پ ت ر) كومانديرئ بولئپ، رجةأ، أةليكية لؤكي، نةأةل كالالارئن جاؤدان ازات ةتؤگة قاتئستئم. 1944- جئلئ 3- رةت اؤئر جاراقات الؤئما بايلانئستئ 2- ؤكراينا مايدانئنداعئ 46- مةحانيكالاندئرئلعان بريگادا ساپئنان ةلگة ورالدئم. مايداندا كورسةتكةن ةرلئكتةرئم ءذشئن ةكئ مارتة ذلئ وتان سوعئسئنئث 1- دارةجةلئ وردةنئمةن جانة «وتان ءذشئن»،«گةرمانيانئ جةثگةنئ ءذشئن»، «1941--1945 جئلدارداعئ قاجئرلئ ةثبةگئ ءذشئن» مةدالدارئمةن ماراپاتتالدئم.
ةلگة ورالعان سوث تذركئستان-سئبئر تةمئر جولئنئث الماتئ بولئمشةسئنئث جذمئسشئلاردئ جابدئقتاؤ بولئمئنة (ورس) باسشئلئق قئزمةتكة ورنالاستئم. 1950 -جئلئ ماسكةؤدةگئ ك س ر و ساؤدا مينيسترلئگئنئث جوعارئ ساؤدا مةكتةبئنة وقؤعا جئبةرئلئپ، 1953 -جئلئ قازاق ك س ر ساؤدا مينيسترلئگئنئث ونةركاسئپ تاؤارلارئ باسقارماسئنئث باستئعئ بولئپ تاعايئندالدئم. كةلةسئ جئلئ ماسكةؤدةگئ ك س ر و-نئث باس امبةباپ دذكةنئنة باعئنئشتئ الماتئداعئ ورتالئق امبةبةباپ (قازئر «زاثعار») دذكةنئن باسقارؤعا جئبةردئ. ال كذزدة قالالئق پارتيا كوميتةتئنئث ذيعارئمئمةن الماتئ قالاسئ اكئمشئلئك جوسپارلاؤ-قارجئلاندئرؤ ءبولئمئنئث باستئعئ بولئپ تاعايئندالدئم.
- دئنمذحامةد قونايأپةن تالاي جئل قئزمةتتةس بولدئثئز. ول كئسئمةن تانئستئقتارئثئز قالاي باستالدئ؟
- فرؤنزة اؤدانئنئث (قازئرگئ مةدةؤ) 1- حاتشئسئ بولئپ جذرگةن كةزئمدة 1958 -جئلئ قالالئق ذلكةن ءبئر كونفةرةنسيا ذيئمداستئرئلدئ. وعان ورتالئق كوميتةتتئث 1- حاتشئسئ دئنمذحامةد احمةت ذلئ جانة ساياسي بيؤرو مذشةلةرئنئث بارلئعئ قاتئستئ. قالالئق پارتيا كوميتةتئنئث 1- حاتشئسئ ترةتيكوأ دةگةن كئسئ ماعان: «دايئندال، كونفةرةنسيادا ءبئرئنشئ بولئپ سةن سويلةيسئث»، - دةدئ. جاقسئ سويلةپ شئقتئم عوي دةيمئن، د.قونايةأ قالالئق پارتيا كوميتةتئنئث 1- حاتشئسئنا تةلةفون سوعئپ، «بذل جئگئت كئم، ءبئلئمئ قانداي، ماعان ذناپ قالدئ، وسئ جئگئتتئ كوتةرسةك قالاي بولادئ، ماعان ةرتةث ساعات 12 گة جئبةر»، - دةپتئ. «سةنئ شاقئرئپ جاتئر»، - دةگةندة ساسئپ قالدئم. باردئم، ذزئن بويلئ ادام ةكةن. «سةنئ ءبئز اپپاراتقا الاتئن بولدئق، ورتالئق كوميتةتتئث ءبولئم مةثگةرؤشئسئ بولاسئث»، - دةدئ. ول كةزدة بذنداي قئزمةتكة مينيسترلةردئ شاقئراتئن. مةن ابدئراپ قالئپ، «جاسپئن عوي»، - دةدئم. جاسئمدئ سذراعانئندا، 38 گة كةلئپ قالعانئمدئ ايتتئم. «مةن 28 جاسئمدا مينيسترلةر كةثةسئ ءتوراعاسئنئث ورئنباسارئ بولعانمئن. سةن جاس ةمةسسئث، دايئندالعان جئگئتسئث، بذگئن ساعات 2-دة بيؤروعا كةل»، - دةدئ. كةلئسئمئمدئ بةردئم. وندا 2 جئل ئستةدئم، ساؤدا بولئمئندة. ديمةكةث ءبئر كذنئ شاقئرئپ الئپ مينيستر بولاتئنئمدئ، ماسكةؤگة بةكئتئلؤگة بارتئنئمدئ ايتتئ. ءسويتئپ 8 جئل قازكسر-ئنئث ساؤدا ءمينيسترئ بولدئم. ودان كةيئن تاعئ شاقئرئپ الئپ، «مينيسترلئكتة جاقسئ ئستةدئث، ءوزئثدئ جاقسئ كورسةتة ءبئلدئث، سةنئ ذكئمةتكة الامئز، مينيسترلةر كةثةسئ ءتوراعاسئنئث ورئنباسارئ بولاسئث»، - دةدئ. بذل قئزمةتتة 15 جئلداي جذمئس جاساپ، 1984- جئلئ قذرمةتتئ ةثبةك دةمالئسئنا شئقتئم.
- دئنمذحامةد احمةت ذلئمةن 25 جئل بئرگة قئزمةت جاساپ، 30 جئل كورشئ بولئپسئز. ول كئسئ تؤرالئ نة ايتاسئز؟
- ساؤدا ءمينيسترئ بولئپ جذمئس جاساپ جذرگةنئمدة ءبئر كذنئ شاقئرئپ الئپ، «ءذيئث بار ما؟»، - دةدئ. بار ةكةنئن ايتئپ ةدئم، «مةنئمةن كورشئ بولعئث كةلة مة؟»، - دةپ سذرادئ. وزئمةن كورشئ بولؤ ذلكةن باقئت ةكةنئن ايتتئم. سول كةزدة ول كئسئ ءبئر ءذيدئث بئتكةنئن جةتكئزئپ، بارئپ قاراؤئمدئ جانة ماعان سودان پاتةر بةرةتئنئن ايتتئ. د. احمةت ذلئ تازالئقتئ، ادامگةرشئلئكتئ باعالايتئن. مةن ةش ؤاقئتتا ءبئر كئسئگة جامانشئلئق ويلاپ، بئردةثة العان كئسئ ةمةسپئن. ساؤدا ءمينيسترئ بولعان كةزئمدة بئرةؤدةن 1 تيئن سذراعان ةمةسپئن. سونئث ءبارئن بايقادئ. مةنئث اكة-شةشةممةن جاس كةزدةرئندة ءبئر كوشةدة تذرعان ةكةن. اكةمدئ تانيدئ ةكةن، سول جاعئن دا ةسكة الدئ. اتقارعان جذمئسئم دا كوثئلئنةن شئقتئ عوي دةيمئن. وعان دةيئن ءذش ءارئپتئث ادامدارئ دا ابدةن تةكسةرگةن بولؤئ كةرةك. سونئمةن، 1972 - جئلئ وسئ ذيگة كوشئپ كةلدئم. مذندا ذكئمةت باسشئسئ تذرؤئ ءتيئس ةدئ. د. احمةت ذلئ مةنئ اكةپ قويدئ. ءسويتئپ، مينيسترلةر كةثةسئ ءتوراعاسئنئث ورنئنا وزئنة ءمينيستردئ كورشئ قئلئپ قويدئ. بذل شةشئمئنة رازئ بولماعاندار دا بولدئ. ديمةكةثنئث تؤئسئ ما دةپ ويلاعاندار دا كةزدةستئ. مةنئث ةشقانداي تؤئستئعئم جوق ةكةنئن بئلگةن سوث بئرتة-بئرتة ءبارئ ذمئتئلدئ. وسئلايشا ءبئز قئزمةتتة ارئپتةس بوپ قانا قويماي، وتباسئلئق جاعدايدا دا دامدةس بولدئق.
جالپئ د. احمةت ذلئ قازاقستاننئث ءوسئپ-وركةندةؤئنة كوپ ةثبةك ءسئثئردئ. تازا ادام عوي، ورتالئق كوميتةتتةگئلةر قانشا تةكسةرسة دة بئردة-ءبئر شاتاعئ بولعان جوق. ءاردايئم ةل جذرتئث قامئن ويلايتئن. سوندئقتان دا حالئق ءالئ كذنگة دةيئن ةسئمئن ذلئقتاپ، ةرةن ةثبةگئن ءبئر-بئرئنة اثئز عئپ ايتئپ ءجذر. ةل ءذشئن تؤئپ، وسئ جولدا بذكئل ءومئرئن ارنادئ.
- حالئقارالئق د.ا. قونايةأ قورئنئث قذرئلؤئنا ذيتقئ بولئپ، العاشقئ پرةزيدةنتئ بولدئثئز. قوردئث قالاي قذرئلعانئ جايلئ ايتئپ بةرسةثئز؟
- زةينةتكة شئققاننان كةيئن ازاماتتار: «سذلتةكة، ءسئز ديمةكةثمةن كورشئسئز، 25 جئل بئرگة قئزمةت ئستةدئثئز. قئرعئزستاندا ءذسئپاليةأتئث، وزبةكستاندا ءاشيموأتئث قورئ قذرئلدئ، ةندئ ديمةكةثنئث قورئن قذرمايسئث با»، - دةگةن وي تاستادئ. ويلانئپ، ءبئر كذنئ بذل تؤرالئ د. احمةت ذلئنئث وزئنة ايتئپ ةدئم: «سذلتان، بئلمةيمئن، ويلانايئق»، - دةدئ. سوسئن 2-3 كذننةن سوث تاعئ كئرئپ، ءذسئپاليةأ، ءاشيموأ قورئ تؤرالئ جازئلعان گازةت ماتةريالدارئن كورسةتتئم. «بذل ءسئز ءذشئن ةمةس، ءسئزدئث سوثئثئزدا سةرئكتةستةرئثئز بار، سولارعا جانة تاريحقا كةرةك»، - دةپ ةدئم، كةلئسئمئن بةردئ. قوردئث پرةزيدةنتئ ءوزئثئز بولئثئز دةگةن ذسئنئس ايتتئم. ول كئسئ: «جوق، سةن بول، كومةكتةسةمئن»، - دةدئ. وسئلايشا، 1989 -جئلئ حالئقارالئق د. ا. قونايأ قورئن قذرؤعا كئرئسئپ، ءوزئنئث ءوتئنئشئ بويئنشا العاشقئ پرةزيدةنتئ بولئپ سايلاندئم. ودان كةيئن دة شاقئرئپ الئپ، «سةن زةينةتكة كةتسةث دة جاستاؤسئث عوي، مةن ساعان قئزمةت بةرةيئن» دةگةن ذسئنئس تاستادئ، مةن ءوز ةركئممةن ئستةيتئن قئزمةت بةرسةثئز بارايئن دةگةن ويئمدئ جةتكئزدئم. 1987 -جئلئ تاريحي-مادةني ةسكةرتكئشتةردئ قورعاؤ جونئندةگئ قوعامدئق ذيئمنئث ءتوراعاسئ بوپ، وندا 4 جئل ئستةدئم. قازئر قونايةأ قورئنئث قذرمةتتئ پرةزيدةنتئمئن.
- مةملةكةت باسشئسئ نذرسذلتان نازاربايةأپةن دة ءبئراز ؤاقئت بئرگة قئزمةتتةس بولعانئثئزدئ بئلةمئز. ةلباسئ تؤرالئ وي-پئكئرئثئز قانداي؟
- ةلباسئ ن.نازاربايةأپةن 10 جئل بئرگة قئزمةت ئستةدئم. مةنةن 20 جاس كئشئ. 40 جاسئندا حاتشئ بولئپ كةلدئ. د. احمةت ذلئ قابئلةت-قارئمئن بايقاپ، وسئندا الئپ كةلدئ. ةث جاسئ مةن بولعان سوث، ارا-تذرا مةنئمةن كةثةسئپ تذراتئن. سوزگة، جازؤ-سئزؤعا شةبةر جانة قئزمةتئن بةرئلئپ ئستةيدئ. ديمةكةث 1978-80- جئلداردئث وزئندة ءبارئمئزدئث كوزئمئزشة بولاشاقتا ورنئمئزعا كةلةتئن ةث لايئقتئ ادام وسئ ن.نازاربايةأ دةيتئن. ن.ابئش ذلئ قازاقستان رةسپؤبليكاسئنئث پرةزيدةنتئ بولعان سوث دا بايلانئسئن ذزبةي، مةنئث 75، 80، 85 جئلدئق مةرةيتويلارئمدا ئلعي ءوزئ قذتتئقتاپ ءجذردئ. كةزدةسكةن كةزدة دة جاقسئلئعئندئ ةشقاشان ذمئتپايمئن دةيتئن.
- ةلباسئمةن كةزدةسكةن كةزدةرئثئزدة قانداي ماسةلةلةردئ قوزعاپ، وي-پئكئرلةر ايتئلدئ؟ سولاردئث بئرسئپئراسئمةن بولئسسةثئز؟
- مةملةكةتتئك قئزمةتتةگئ شةنةؤنئكتةر تومةننةن ءوسئپ، ءبئلئم مةن تاجئريبة جيناقتاؤ كةرةك. مئسالعا، بذرئن ساؤدا مينيسترلئگئندة ئستةؤ ءذشئن مةن قاتارداعئ تاؤارتانؤشئ تةكسةرؤشئدةن، امبةباپ دذكةننئث باستئعئ، اؤداندئق كوميتةتتة، قالالئق كوميتةتتة، ورتالئق كوميتةتتة جذمئس جاسادئم. ديمةكةث شاقئرعاندا، «ءالئ جاسپئن» دةگةن كةزئمدة: «سةن بارلئعئنان ءوتتئث، سةندة تاجئريبة دة، ءبئلئم دة بار، سةن قالايشا جاسپئن دةيسئث»، - دةگةن ةدئ. قازئر شئنئن ايتقاندا وسئ جاعئ كةمشئن ءتذسئپ جاتئر. جاستاردئ وسئرؤدة اسئعئثقئراق جاتئرمئز. سوندئقتان كوپشئلئگئ ءوز ورنئندا ذزاق وتئرا المايدئ. سودان كةيئن ءتذرلئ كةمشئلئكتةر شئعئپ جاتئر.
بذرئن ءبئزدئث مينيسترلةر ءوز ورنئندا كوپ جئل وتئراتئن. رةسپؤبليكا ذلكةن عوي، بارلئعئن ءبئلئپ، تانئپ، ءتذسئنئپ ماسةلةنئ شةشؤ ءذشئن 1 جئلعا دةيئن ؤاقئت كةرةك. سوندا عانا جذمئس كاسئبي تذردة جذرةدئ. ةگةر بذگئن كةلئپ، ةرتةث كةتسة ونداي قئزمةتتة قانداي جاؤاپكةرشئلئك بولادئ. وسئ جاعئنان بئزدة ءبئراز كةمشئلئك بار. سودان كةيئن بئلئمگة كوپ قارامايمئز. مئسالئ، ءبئزدئث كوپ ةلشئلةردئث ديپلوماتيالئق بئلئمدةرئ جوق. ورنئنان ءتذسئپ قالعان اكئمدةردئ كةيدة ةلشئ بولئپ جاتادئ. ال ديپلوماتيالئق اكادةميانئ بئتئرگةن، ءبئلئمئ بار كةيبئر جئگئتتةر قاراپايئم قئزمةتتة ءجذر. شةنةؤنئكتةردئ ئستةي الماسا دا ءبئر جةردةن ءبئر جةرگة اؤئستئرئپ قويامئز. كادر جاعئنا ذلكةن كوثئل بءولؤ كةرةك. اكئمدةر، مينيسترلةر تومةننةن ءوسؤ كةرةك، تومةنگئ قئزمةتتئ بئلؤلةرئ كةرةك. مةن وسئ ويئمدئ نذرةكةثنئث وزئنة جةتكئزگةنمئن. بارلئق ماسةلةنئ شةشةتئن كادر. جاستار بار، ءوسئپ كةلة جاتقان ءبئلئمدئ جاستار كوپ. ءبئراق ونئث ءارقايسئسئنئث ورنئن ءبئلؤ كةرةك. شةنةؤنئكتةردئث جاؤاپكةرشئلئگئ جوعارئلامايئنشا، مةملةكةتتئك قئزمةتتئث بةدةلئ كوتةرئلمةيدئ. اثگئمةلةسكةن كةزئمئزدة بذل ويئمدئ پرةزيدةنت قذپتاعان بولاتئن.
- ءوزئثئزدئ قانشالئق باقئتتئ اداممئن دةپ سانايسئز؟
- ءوزئمدئ باقئتتئمئن دةپ تولئق ايتا الامئن. سوعئسقا قاتئسئپ، امان-ةسةن ورالدئم. ةثبةك جولئمدا ءتذرلئ قئزمةتتةر اتقارئپ، ساؤدا ءمينيسترئ بولدئم، مينيسترلةر كةثةسئ ءتوراعاسئنئث 1-ورئنباسارئ دةثگةيئنة دةيئن كوتةرئلدئم. شيرةك عاسئردان استام ؤاقئتتان بةرئ زةينةتتة بولسام دا ةشكئم مةنئ ذمئتقان جوق. بالا-شاعام، نةمةرة-شوبةرةم بار. سوندئقتان ءوزئمدئ وتة باقئتتئ اداممئن دةپ ةسةپتةيمئن. ماتةريالدئق بايلئقتان مةندة وسئ ءذي مةن زةينةتاقئدان باسقا ةشتةثة جوق. سونئث ءوزئ دة دذرئس شئعار. قئزمةتتة قانشاما اداممةن ئستةس، وتباسئندا دامدةس بولدئم. مذنئث ءبارئ مةنئث رؤحاني بايلئعئما ءوز ذلةسئن قوستئ دةسةم ةش قاتةلةلةسپةيتئن شئعارمئن.
- قانداي ارمانئثئز بار ما؟
- ارمانئم بار دةپ ايتا المايمئن. ومئرئمة باقئتتئ ادام رةتئندة ءاردايئم اللاعا رازئلئعئمدئ ايتؤدان تانبايمئن. وسئ جاسقا كةلئپ، ةل-جذرت اراسئندا وسئنداي قذرمةت پةن قوشةمةتكة بولةنئپ وتئرؤدئث ءوزئ زور باقئت قوي.
- نةدةن قورقاسئز؟
- مةن بة؟ ةشتةثةدةن قورئقپايمئن. نةدةن قورقام، ءبئزدئث جاسئمئز كةلئپ، ءومئرئمئز ءوتئپ بارادئ. شاما-شارقئمئزشا ةلگة، جذرتقا ادال قئزمةت ةتتئك. تاريحتا قالدئق. وسئدان ارتئق نة كةرةك؟. ةندئگئ ماقسات - بالا-شاعا، ةل-جذرت امان بولسئن، ولاردئث الدئندا انا دذنيةگة تازالئقپةن كةتسةك تة رازئ بولامئز. ءبئراق وعان قازئر اسئقپايمئز.
- سذلتان اعا، اقساقال دةپ كئمدئ ايتؤعا ايتؤعا بولادئ؟
- ةلگة، حالئققا ةثبةگئ سئثگةن، ادال قئزمةت ئستةگةن، ةل-جذرتئ سئيلاتئن ادامداردئ ادامدئ اقساقال دةيدئ. قازئر ونداي ادامدار ازايئپ قالدئ. بذرئن اقساقال دةپ 60-70-تةگئلةردئ ايتاتئن. قازئر ولار جاس بولئپ ءجذر. قازئر 80-نةن اسقاننان كةيئن عانا اقساقال دةيدئ.
-اقساقالدئث قادئرئن كةتئرئپ العان جوقپئز با؟
- شئنئن ايتقاندا وسئ جاعئنا كوپ ءمان بةرمةؤشئ ةدئم. ةندئ سةن ايتقان سوث ويلاناتئن بولدئم. جاستار ذلكةندةردئ سئيلامايدئ دةپ ايتا المايمئن. قازاق جاستارئنا رازئمئن. بذرئن اكةسئ ولگةندة جئلئن بةرةتئن دة، سونئمةن توقتايتئن. قازئرگئ جاستاردئث مذمكئنشئلئگئ بار، ولار اكةلةرئنئث 80، 90، 100 جئلدئقتارئن اتاپ ءوتئپ جاتئر. سونئث ءوزئ ذلكةندةرگة كورسةتئلگةن قذرمةت. حالئق ابدؤللايةأ دةگةن ازامات اكةسئنة، شةشةسئنة جانة ايةلئنئث اكةسئنة 3 مةشئت سالدئ. مذنئث ءبارئ حالئقتئث دئننةن اجئراماي، ادامگةرشئلئك قذندئلئقتارئن سةزئنؤئ ءذشئن جاسالعان يگئلئكتئ ءئس دةپ ويلايمئن.
- اثگئمةثئزگة راحمةت.