وتئرئككة ورناعان رؤحانيات وثبايدئ

استانا. 21 - شئلدة. قازاقپارات - سوثعئ جئلدارئ باسپاءسوز بةتتةرئندة عالئمدار زةرتتةپ وتئرعان وبيةكتئسئ تؤراسئندا (ونئ ءبئر حالئقتئث تاريحئ دةپ قاراستئرئپ كورةلئك) بذل (حالئق) تؤرالئ ورئستئث انا عالئمئ بئلاي دةگةن، قئتايدئث مئنا عالئمئ سولاي دةگةن (ول زةرتتةؤشئنئث سول حالئققا دةگةن كوزقاراسئندا وشپةندئلئك پةن ساؤاتسئزدئقتئث بولؤئ ابدةن مذمكئن عوي) سةكئلدئ سئلتةمةلةرئنةن كوز تذنادئ. بذل، اسئرةسة قازاق تاريحئندا بذلجئماس قاعيداعا اينالعانئ قاشان.
None
None

ماسةلةن، بذدان بئرنةشة جئل بذرئن نذح پايعامباردئث كةمةسئ جايئندا قازاق باسپاسوزئندة جازئلدئ. سولاردئث دةنئ «قازئعذرتتئث باسئندا كةمة قالعان» اثئزئن اقيقاتقا اينالدئرئپ باقتئ. ناتيجةسئندة نذح كةمةسئنئث قازئقذرت تاؤئنئث توبةسئنة كةلئپ توقتاعانئ شئندئق دةپ بولجاپ، تاؤدئث باسئنا قانشاما قاراجات شئعئنداپ كةمةنئث سذلباسئن ورناتتئ.

قذراندا: «ةي قارا جةر، سؤئثدئ جذتئپ ال. ةي بذلت، سةن ئدئرا» دةلئندئ. سؤ تارتئلدئ. كةمة جؤدئ تاؤئنئث ذستئنة كةلئپ توقتادئ» («هذد» سذرةسئ، 44-ايات). بذل جةردة كةمة قازئعذرت تاؤئنئث باسئنا ةمةس، جؤدئ تاؤئنئث ذستئنة كةلئپ توقتاعانئ انئق ايتئلئپ تذر. وقيعانئث اقيقاتئ وسئ. قذرانداعئ «جؤدئ» تاؤئ تذركياداعئ بذگئنگئ «ارارات» تاؤئ. اللاه تاعالا بذل كةمة جايلئ: «راسئندا ونئ (كةمةنئ) عيبرات قئپ قالدئردئق. سودان عيبرات الؤشئ بار ما» - دةيدئ. («قامار» سذرةسئ، 15-ايات).

ءبئر تاثدانارلئعئ، بذل كةمةنئث قانداي بولعاندئعئ جايلئ پايعامبار حاديسئندة مئناداي دةرةك بار: «كةمةنئث ذزئندئعئ ءذش ءجذز كةز، ةنئ ةلؤ كةز، ال بيئكتئگئ وتئز كةز بولدئ. توبةسئ جابئق ةدئ جانة ونئث ءبئر-ءبئرئنئث استئنا ورنالاسقان ءذش ةسئگئ بولدئ». ايتقانداي-اق عالئمدار XX عاسئردا نذح پايعامبار كةمةسئن ئزدةپ تابؤعا قول جةتكئزدئ. «ارارات» تاؤئنئث باسئنان تابئلعان توبةسئ جابئق، ءذش قابات بذل كةمة جايلئ تذرئك تةلةارنالارئ بئرنةشة رةت حابار تاراتتئ.

ةندئ مئنا ءبئر قازاقتئث ءذش بيئنئث بئرئنة (تولة، قازئبةك، ايتةكة) تةلئنئپ جذرگةن وقيعانئث دا ءتذپ-تامئرئنا ءذثئلئپ كورةلئك. بذل وقيعادا ءبئر بالاعا تالاسقان ةكئ ايةلدئث داؤئ ءسوز بولادئ. داؤ اياعئ ءبيدئث: «بالانئ قانجارمةن قاققا بولئپ ةكةؤئثة بةرةمئن» دةگةن تورةلئگئمةن توقتامعا كةلةدئ. ءدال وسئ وقيعا پايعامبار حاديسئندة دة بايان ةتئلةدئ: «ةكئ ايةل بالالارئن وزدةرئمةن بئرگة الئپ جذرگةندة ولارعا قاسقئر شاؤئپ، ءبئرئنئث بالاسئن الئپ كةتةدئ. سوندا ولار امان قالعان ةكئنشئ بالاعا تالاسا باستايدئ. ذلكةن ءايةل: «قاسقئر سةنئث بالاثدئ الئپ كةتتئ»، دةسة كئشئسئ: «كةرئسئنشة، سةنئكئن الئپ كةتتئ»،-دةپ داؤئتتةن ذكئم سذراي كةلةدئ. داؤئت بذل ذكئمدئ ذلكةن ايةلدئث پايداسئنا شةشةدئ. سوندا سذلةيمةن: «ماعان قانجار اكةلئثدةر، ونئ ةكةؤئنة تةث ةتئپ بولئپ بةرةيئن»، - دةيدئ. سول كةزدة كئشئ ايةل: «اللاهتئث راحئمئ جاؤعئر بالا سونئكئ»،-دةپ شئرقئراي تذسةدئ. ءسويتئپ سذلةيمةن بالانئ كئشئ ايةلگة الئپ بةرةدئ» (حاديستئ ءال-بذحاري، مذسئلئم جةتكئزگةن). ءبئزدئث بذل جةردةگئ ماقساتئمئز - بيلةر كةسئمئنةن كةمئستئك ئزدةؤ ةمةس، كةرئسئنشة وقيعانئث اقيقاتئنا كوزئمئزدئ جةتكئزؤ.

ةرتةگئلةر

مذنئث اتئ ةرتةگئ دةمةسةثئز ناعئز شئندئقتئث ءوزئ. ةرتةگئنئ راس دةؤئمئزدئث سةبةبئ، كوپتةگةن ةرتةگئلةردئث سيؤجةتئ قذراننان بالالاعان. ال قذران سوزئنئث ءجذز پايئز راس ةكةندئگئ بةلگئلئ. ماسةلةن «قيال عاجايئپ ةتةگئلةر» توبئنا جاتاتئن اراب ةرتةگئسئ «ذشقئش كئلةم» بئزگة دة بوتةن ةمةس. وسئ ةرتةگئنئث اقيقاتئنا نانساق ونئث باستئ كةيئپكةرئ سذلةيمةن پايعامبار ةكةندئگئ انئقتالا تذسةدئ. قذراندا: «سذلةيمةنگة داؤئلدئ جةلدئ باعئندئردئق. سذلةيمةن ءامئر ةتسة، جةل ءبئز بةرةكةلئ ةتكةن جةرگة جةتئپ باراتئن بولدئ» (انبيا، 81- ايات). وسئ اياتتئ قذران تاپسئرشئلةرئ بئلاي دةپ جئلئكتةپ كورسةتةدئ: «سذلةيمةن پايعامبار جةلگة قذدئستا وتئرئپ بيلئك ةتةتئن. قذدئس جةلدئث ورتالئعئ ةدئ. ول جةلدئث كومةگئمةن الئس جةرلةرگة از ؤاقئتتا جةتئپ باراتئن. بذل ءذشئن ونئث بورةنة تاقتايلاردان بئرئكتئرئلئپ جاسالعان سال ئسپةتتةس ذلكةن كئلةمئ بار ةدئ. ةگةر ول ءبئر الئس ساپارعا شئعؤدئ قالاسا، بذكئل اسكةرئ وسئ كئلةمنئث ذستئنة وتئراتئن دا، جةل ونئ استئنان كوتةرئپ الئپ ذشئپ ءتيئستئ جةرگة جةتكئزةتئن. بذل جةلدئث جئلدامدئعئ سونداي، سذلةيمةن اسكةرئمةن ءبئر ايلئق جولدئ قاجةت ةتةتئن مةكةنگة تاث مةن ءتذس اراسئندا بارئپ، ءتذس پةن كةش اراسئندا قايتئپ ذلگةرةتئن»، - دةيدئ.

سول سةكئلدئ قازاق ةرتةگئلةرئندة باتئرلار وبرازئندا ءجيئ قولدانئلاتئن «سؤعا سالسا باتپايتئن، وتقا سالسا جانبايتئن» ءسوز تئركةسئنئث يبراهيم پايعامبار مذعجيزاسئنان (كةرةمةتئنةن) تؤئنداعانئ ءشذباسئز. «ءانبيا» سذرةسئندة كاپئرلةر يبراهيمدئ وتقا تاستاعاندئعئ جايئندا باياندالادئ. ذلكةن شذقئر قازئلئپ ذستئنة تاؤداي وتئن ذيئلگةن ورتتةن يبراهيم اللانئث قالاؤئمةن امان قالادئ. ذلئ كئتاپتا: «ةي وت! يبراهيمگة سالقئن، زيانسئز بول» (ءانبيا سذرةسئ، 69-ايات) دةلئنسة، پايعامبار حاديسئندة: «ةگةر اللاه: « يبراهيمگة زييانسئز بول» دةپ ايتپاعاندا وعان وتتئث زيانئ تيةر ةدئ» دةگةن ءسوزئ وسئ ويئمئزدئث ناقتئ دالةلئ.

قازاق ةرتةگئلةرئنئث سيؤجةتئندة «وزةننةن ساندئققا سالئنعان بالا تاؤئپ الؤ» وقيعاسئ ءجيئ ذشئراسئپ وتئرادئ. اگاراكي وسئ ةرتةگئنئث ءئزئن ئندةتة تذسسةثئز ونئث حرونولوگيالئق تامئرئ مذسا پايعامبارعا بارئپ تئرةلةرئ انئق. مذسا پايعامبار تذسئندا مئسئر ةلئن پةرعاؤئندار باسقارعانئ بةلگئلئ. بئردة ؤاليد يبنؤ مذسحاپ (سول كةزدة مئسئردئ باسقارعان پةرعاؤئن) تذسئندة مئنانداي وقيعانئ كورةدئ. تذسئندة قذدئستان شئققان ءبئر وت مئسئرعا قاراي جئلجئپ، ونداعئ يسرايلدئكتةردئث جذرتئنان باسقا جةرلةردئث بارلئعئن ورتةپ جئبةرةدئ. پةرعاؤئن ءتذسئن باقسئ-بالگةرلةرگة جورئتقاندا ولار: «يسرايل ذرپاقتارئنان تذبئثة جةتةتئن ءبئر بالا تؤادئ»، - دةيدئ.

مذنئ ةستئگةن پةرعاؤئن قاتتئ ذرةيلةنئپ، يسرايلدئكتةرگة قارسئ جانتذرشئگةرلئك زاث شئعارادئ. ولاردان تؤئلعان ةر بالالاردئ ولتئرتؤگة بذيئرادئ. جئلدار وتة كةلة بذل بذيرئق پةرعاؤئن قذلدارئنئث ازايئپ كةتؤئنة اكةلئپ سوقان سوث، ول ءبئر جئلئ تؤئلعانداردئ عانا ءولتئرئپ، ودان كةيئنگئ جئلئ تؤعانداردئ امان قالدئرؤعا شةشئم قابئلدايدئ.

مذسا پةرعاؤئننئث ةر بالالاردئ ولتئرةتئن جئلئندا دذنيةگة كةلةدئ. پةرعاؤئننئث سابيلةردئ ءبارئبئر ءتئرئ قويمايتئنئن بئلگةن سوث اناسئ مذسانئ ءنئل وزةنئنة اعئزئپ جئبةرةدئ. بذل جايلئ قذران كارئمدة بئلاي دةلئنةدئ: «مذسانئث اناسئنا ءبئز مئناداي ايان بةردئك. مذسانئ ةمئز. ةگةر وعان ءبئر نارسة بولادئ دةپ قورئقساث ونئ ساندئققا سالئپ سؤعا اعئزئپ جئبةر. ةشتةثةدةن قورئقپا دا قايعئرما. ءبئز ونئ ءسوزسئز ساعان قايتارامئز، جانة پايعامبار ةتةمئز» (قاساس سذرةسئ، 7-ايات).

ءبئز بذل دةرةكتةردةن پايعامبارلار ءومئرئ مةن ولارعا بةرئلگةن مذعجيزالاردئث (كةرةمةتتةردئث) كةيئن كةلة الةم ةرتةگئلةرئنئث تةمئرقازئعئنا اينالعاندئعئن، ول ؤاقئت وتة كةلة اؤئزدان-اؤئزعا تاراپ ادام تانئماستاي بولئپ وزگةرئپ كةتكةندئگئنة تاعئ ءبئر كوزئمئزدئ جةتكئزدئك. ةرتةگئلةر مةن ءاپسانالار)

بذل ئشكئ تذيسئكتئث قذر دولبارئ عانا ةمةس ءجذز پايئز شئندئقتئث ناعئز ءوزئ. (ءبئز وكئنئشكة قاراي سانامئزعا سيماعان دذنيةلةردئث ءبارئن ةرتةگئ نةمةسة ميف دةپ قابئلدايمئز. ءدئن دةگةنئمئز ةرتةگئ دةپ ويلايتئندار وسئ كوزقاراستئث تذتقئنئنداعئ ادامدار.)

دذنيةدة ةث العاش جاراتئلعان زات قالام، ةث العاش پايعامبارعا تذسكةن ايات: «وقئ! ءبئر ءتذيئر قاننان ادامدئ جاراتقان، وعان قالام بةرئپ عئلئم ذيرةتكةن راببئثنئث اتئمةن وقئ» ءسوزئ. بئلگةن ادامعا بذل حيكمةتتةردة ذلكةن تاعئلئم بار. قالام مةن قاعازدئث (عئلئمنئث) ادامزات بالاسئ ءذشئن قانشالئقتئ قاجةت ةكةندئگئنة وسئ دةرةكتةر جةتكئلئكتئ بولار. ذلئ جاراتؤشئنئث ءوزئ بذيئرعان ««راببئثنئث اتئمةن وقئ» سوزئنة قازاق تاريحئندا عاسئرعا جؤئق قارسئلئق جاسالدئ. قازاق زيالئلارئ ذلتتئ قذتقاراتئن، ونئ كةمةلدةندئرئپ ذشباققا شئعاراتئن دا وسئ بذيرئق ةكةندئگئنة يمانداي سةندئ. امالئثئز بار ما، «اللا» دةگةندةرئنئث ءبارئ اؤئزئنان قاعئلدئ، ءتئپتئ سول ساياسات بذل ةسئمدئ تذبةگةيلئ ذمئتتئرؤعا تئرئستئ. ئبئرايدئث «ءبئر اللاعا سئيئنئپ» ءسوزئنئث سئزئلئپ قالؤئ وسئ ناؤقاننئث قذربانئ. وقيعا جةلئسئ قذران كارئمنةن وتاؤ تئكتةگةن «ءجذسئپ پةن زئليحا» داستانئنئث 1976- جئلعئ باسئلئمئندا اللاعا ماداق، پايعامبارعا سالاؤات ايتئلاتئن ولةثنئث العاشقئ 68 جولئ، داستاننئث 14 تاراؤئنئث اتاؤئ، سونداي-اق قذراننان بةرئلگةن 11 ءذزئندئ تذگةلئمةن دةرلئك الئنئلئپ تاستالعان.

مئنة، اقيقاتتانؤعا قارسئ جاسالعان ناؤقان قازاق رؤحانياتئن وسئلايشا وباعان ةدئ.

قازئر اللاعا شذكئر، ازاتتئق پةن قوسا اقيقات (ءدئن) بئرگة ورالدئ. ءبئز وسئ قوس قذندئلئقتئث ارقاسئندا قذراننئث تاريحي سالاسئنا از-كةم ات شالدئرئپ باقتئق. ؤاقئت وتكةن سايئن ذلئ قذران مةن قاسيةتتئ حاديستةگئ اقيقات دةرةكتةر، بذعان دةيئن ءبئزدئث سانامئزعا ابدةن بةكئپ قالعان قانشاما جالعان ئلئمدةر مةن كوزقاراستاردئث كذلئن كوككة ذشئرئپ، بولاشاقتا بارلئق عئلئمداردئث جول كورسةتةر نةگئزگئ باعدارشامئنا اينالارئ ءسوزسئز. ءبئزدئث بذلاي ايتؤئمئزدئث ةش اسئلئعئ جوق. ويتكةنئ «اللانئث ءوزئ دة راس، ءسوزئ دة راس، راس ءسوز ةشؤاقئتتا جالعان بولماس».

ئقئلاس وجاي ذلئ

دةرةككوزئ:«نامئس» سايتئ

سوڭعى جاڭالىقتار