باسئ ادام، دةنةسئ جانؤار بذل كئمدةر؟
ءبئر قئزئعئ، زةرتتةؤشئلةر مئنا ءبئر نارسةگة كوبئرةك كوثئل اؤدارعان. امةريكا، اأستراليا، قئتاي جانة اراب ةلدةرئندةگئ ذثگئر جارتاستارعا ويئلعان، ءتئپتئ قازاقستانداعئ «تامعالئ» تاستاعئ جارتاسقا شةكئپ سالئنعان سؤرةتتةردئث كوبئندة باسئ ادام، دةنةسئ جانؤار (كةنتاأر)، يا بولماسا باسئ بذقا، دةنة تذرقئ ادام بولئپ كةلةتئن سئزبالار وراسان كوپ. «بذل نة، باياعئ ادامداردئث قيالئنئث ذشقئرلئعئ ما، الدة باسقا ما؟ جةر شارئنئث ءار تذكپئرئندةگئ ةرتةدة سالئنعان سؤرةتتةردئث ءبئر-بئرئنة ذقساستئعئ كةزدةيسوقتئق پا، الدة...؟». عالئمداردئث باسئن قاتئرئپ وتئرعان ماسةلة وسئ. ماسةلةن، اأستراليانئث قذمدئ شولدةرئنةن تابئلعان ذثگئر قابئرعالارئنداعئ سؤرةتتةردة كةنتاأرلار بةينةلةنگةن. ءبئر قئزئعئ، ناقتئ دةرةككة سذيةنسةك، بذل تاس عاسئرئندا قاشالعان سئزبالار كةزئندة اأستراليادا ات بولماعان. سوندا ول جةردئث تذرعئندارئ اتتئث سؤرةتئن قالاي ويلاپ تاپقان؟ 1960- جئلئ قئرئمدا جول سالئپ جذرگةندةر، تراكتورمةن جةردئ قازئپ كةلة جاتئپ، جذمباق جاشئككة تاپ بولعان. جذمئسشئلار ساركوفاكتئ اشپاس بذرئن سول ماثدا جذمئس ئستةپ جاتقان ارحةولوگتاردئ شاقئرعان. ساركوفاك اشئلعان كةزدة جاپئرلاپ تذرعاندار تاثعالئستئ. سةبةبئ تابئتتاعئ سكلةتتئث باسئ مالدئكئ، دةنةسئ ادامدئكئ ةدئ... مذنداي «كةرةمةتتةر» قئتاي جةرئنةن دة كوپتةپ كةزدةسكةن. اسئرةسة، پةرؤ جانة افريكاداعئ ةجةلگئ زاماندا سالئنعان سؤرةتتةردة ءمذيئز باستئ ادامدار كوپ-اق. سوثعئ كةزدة عالئمدار وسئنئث ءبارئن زةرتتةپ، وزدةرئنشة بولجام جاسادئ. ولاردئث پئكئرئنشة، «بذل-كوكتةن تذسكةن جاتجذرتتئق وركةنيةت يةلةرئنئث جةردةگئ تذرعئنداردئث ذرئعئنا جاساعان ءتذرلئ تاجئريبةلةرئنئث جةمئسئ» ةكةن. بذعان سةنؤ، سةنبةؤ ءوز ةركئثئز.
24 ساؤساقتئ ادام
جذمئر جةردئث بةتئندة ادام تاثعالاتئن دذنية كوپ. سونئث ءبئرئ سانالئ تئرشئلئك يةسئ - ادامعا بايلانئستئ. ذنةمئ بولماسا دا ارا-تذرا كةزدةسئپ قالاتئن دةنةسئ ءبئر، باسئ ةكئ باسقا ةگئزدةر، ماثدايئنا ءمذيئز شئققان نةمةسة مذرنئ جوق ونئث ورنئنا تةك ةكئ تةسئگئ بار ادام، ت.ب. مذنئث ءبارئن عالئمدار ةكولوگياعا، جةر بةتئنئث مولشةردةن تئس لاستانؤئنا، ادامداردئث ئشئمدئككة اؤةستئگئ، ةسئرتكئنئ شامادان تئس پايدالانؤئنا بايلانئستئرئپ جاتادئ. «وسئلاردئث كةسئرئنةن ذرئقتئث زاقئمدالئپ، قذبئجئق جانداردئث پايدا بولؤئ ارتؤدا»،- دةسةدئ ولار. دةگةنمةن باسئ ارتئق مذشةدةن پايداسئ بولماسا زيان شةكپةگةن جاندار دا بار. سونئث ءبئرئ كؤبالئق - يواندري ةرنةندةس گارريدو. ونئث ءار قولئندا التئ ساؤساقتان، اياقتارئندا التئ باشپايدان بار. اسپازشئ بولئپ جذمئس ئستةيتئن ول «ارتئق ساؤساقتاردئث پايداسئ كوپ. كةيدة بئرنةشة وجاؤ، قاسئقتاردئ ساؤساق اراسئنا قئستئرا سالامئن، وتة ئثعايلئ» دةيدئ.
256 جئل جاساعان قئتاي
ءبئز «120 نة بولماسا، 130 جئل ءومئر سذرگةن، «ةكئ عاسئرعا كؤا بولعان» دةپ تاثعالئپ جذرگةن ذزاق ءومئر سذرگئشتةر، قئتايلئق لي شينيؤنئث قولئنا سؤ قذيؤعا جاراماي قالدئ. نةگة دةيسئز عوي. الگئ قئتايدئث جاسئ 256 - دا ةكةن. راس، ول قازئر جوق. ءبئراق 256 جئل ءومئر سذرگةنئ تايعا تاثبا باسقانداي ايقئن. ويتكةنئ قالت ةتكةن ءار نارسةنئ حاتقا ءتذسئرئپ وتئراتئن قئتايلار، ءذش عاسئر ءومئر سذرگةن قارتتئث بذكئل عذمئرئن اق پاراققا ادئپتةپ جازئپ قويسا كةرةك. سونئمةن... لي شينيؤن 1677- جئلئ ومئرگة كةلئپ، 1933 -جئلئ پانيدةن باقيعا اتتانئپتئ. ول بذكئل ءومئرئن اسكةري تئرلئككة ارناپتئ. اسكةري كةثةسشئ هام شئعئس جةكپة-جةگئنئث ذيرةتؤشئسئ بولدئ. 1927- جئلئ ليدئ يان سةن دةگةن گؤبةرناتور قوناق ةتكةن كورئنةدئ. سوندا ونئث جاسئنئث ءبئرازعا كةلگةنئنة تاثعالعان ايماق باسشئسئ «ادام ايتسا سةنگئسئز جاستاسئز، ءبئراق ءجذرئس-تذرئسئثئز، اقئلئثئز، تاپقئرلئعئثئز جاس ادامعا بةرگئسئز ةكةن» دةپتئ باس شايقاپ. لي 24 رةت ذيلةنگةن. 23 ايةلئ وزئنةن بذرئن ولسة كةرةك. تةك 24-جاس ايةلئ ول دذنيةدةن وتكةن سوث بارئپ، قايتئس بولئپتئ. ليدئث ارتئندا 200 دةن استام نةمةرة-شوبةرة، نةمةنة قالعان. ول ولةرئندة ونئث وسئنشا ذزاق ءومئر ءسذرؤئن بئلگئسئ كةلگةندةرگة بار قذپياسئن اشئپتئ. «جذرةككة سالماق سالما، ذنةمئ ءبئر قالئپتا ذستا، وتئرعاندا تاسباقاشا جاربيئپ قال، اركةز كوگةرشئندةي سةرگةك بول، ذيئقتاعاندا يتتةي ساق بول» دةگةن ةكةن...
دايئنداعان نذرسذلؤ مئرزابةكوأا
دةرةككوزئ:«ايقئن» گازةتئ